Уладзімір Караткевіч - Пасмяротная гісторыя аднага цецерука

Яны так захапіліся сустрэчай, што прывёў іх да прытомнасці толькі голас правадніка:

— Грамадзяне, сядайце. Цягнік зараз рушыць.

Таму яны перанеслі далейшыя паляпванні па плячы ў тамбур купэйнага мяккага. Тут Войтаў даў правадніку пятнаццаць рублёў, і хутка сябры апынуліся ўдвух у купэ.

Ужо былі закінуты ў багажнік чамаданы, ужо чалавек у форме ўключыў вентыляцыю і атрымаў загад наконт бялізны, ужо цягнік імчаў з бліскавічнай хуткасцю сціплымі палямі і пералескамі, якія пачалі ўбірацца ў малады зялёны вэлюм, а сябры ўсё яшчэ сядзелі поруч і трымаліся за рукі, як закаханыя.

Пукатае шкло ліхтара адбівала часам праменні сонца, варушыліся на вокнах бязважкія фіранкі, цела мякка адпачывала ў прытульнасці канапак. Было бесклапотна і лёгка на душы, як заўсёды ў дарозе.

— Ну як ты, Іван, маешся?

— Ды нічога, братка. Ты ж ведаеш, напэўна, што я кандыдацкую абараніў. Дзякуй Богу, тады яшчэ друкаваць раздзелаў з яе не трэба было… Хату сваю дабудаваў.

— Ты там, братка, наваяваў нешта ў інстытуце.

Калібераў пасуравеў, ля вочак сабраліся дробненькія зморшчынкі.

— А што з імі было рабіць, з салапякамі. Шчанюкі такія, ледзь у навуку залезлі, а ўжо ніякіх аўтарытэтаў для іх няма. Ты ведаеш, я добразычлівы чалавек, але тут не мог. За навуку сэрца баліць, за навуку… Ну вось і дабіўся, выкінулі іх…

Прасцецкі, грубаваты яго твар скрывіўся, ён махнуў рукою і агледзеў сябра.

Павел сядзеў перад ім, цвёрда сціскаючы нязмяты, сухі муштук папяросы. Шэры пушысты гарнітур сядзеў на ім з няўлоўным "кашэ", змятай зручнасцю, якой дасягнуць цяжэй, чым адпрасаванасці і дубаватай элегантнасці. Цвёрды каўнер белай кашулі шчыльна аблягаў вельмі тоўстую мускулістую шыю і падкрэсліваў свой нечапаны колер шэравата-блакітным гальштукам. Вышэй быў цвёрды рот, прамы, трошкі задзёрты нос і халодныя блакітныя вочы. У рысах карэктная выхаваная стрыманасць. Агульнае ўражанне інтэлігентнасці псаваў трошкі нізкаваты лоб і нездаровая азызласць белых шчок.

— Ну а ў цябе што новага, Павел?

— Жыву, брат, нядрэнна. Доктарскую пішу. Прызначылі нядаўна дэканам факультэта, цякучка заядае. Працаваць амаль некалі, але ўсё ж з прафесарам Гаровічам адхапілі прэмію за працу па эстэтыцы.

Іван рагатнуў:

— Тая навука, пра якую самі эстэты не ведаюць, што яна такое. Што ж, я заўсёды ведаў, што ты — галава. Кнігі рэдкія з экслібрысамі ўсё яшчэ збіраеш?

— Жонка не адстае, — уздыхнуў Войтаў, — я і кінуў бы іх, бо, шчыра кажучы, ні храна я ў гэтых экслібрысах не разумею. Але яна мяркуе, што ў кожнай велічыні павінен быць нейкі, як яна кажа, "бзік". Ну вось і "бзікую", бегаю за гэтымі рэдкасцямі, як гізнуты бык.

— Добрая ў цябе жонка, — сказаў Калібераў, — сапраўдны друг-паплечнік. Не тое што мая… Хадора.

— Жонка-карова, — кінуў раптам Войтаў. — Танюткая калісь была, а зараз што твой мех з гарбузамі. Раскапусціцца каля трумо і сядзіць. Ну вось, у мяне ж чудовая мова, а дачку вучыць чорт ведае чаму: мова гладкая, ані каструбацінкі, сумная, кастрыраваная.

— Не ведае, што мова ёсць зброя ў жыццёвай барацьбе, — падтакнуў Іван, — а, між іншым, каб не веданне намі мовы, той, што ад бацькоў, ні шыша мы з табою не вартыя былі б. Бо, шчыра кажучы, не такія ўжо мы з табою Арыстоцелі, каб у кандыдатах хадзіць.

— Але ўсё ж лепшыя за многіх іншых, — з грымаскай сказаў Павел.

— Гэта таму, што ў нас корань здаровы, мужыцкі, — падняў Іван тоўсты палец.

— А ці не час нам гэты корань падкарміць? — спытаў Войтаў, пераводзячы на другое размову, якая пачала ставаць непрыемнай.

— Н-да, час адміральскі, — сказаў Калібераў і, узяўшы пад локцік сябра, прыўзняў яго і працытаваў: — I сталі мір і згода, і дружна, рука да рукі, яны патэпалі ў бліжэйшую карчму.

"Бліжэйшая карчма" была ў суседнім вагоне. Кілімавай дарожкай сябры перайшлі ў вагон-рэстаран і занялі ў ім кутні столік. Іван адразу спаймаў за локцік бялявенькую круцёлку ў гафрыраваным вяночку. Твар ягоны зрабіўся салодкім, усмешачка села ў кутках рота.

— У-у, прыгажуня наша. Як велікодная курачка… нават галоўка гафрыраваная. Нагадуй ты нас, ясачка мая, іначай два прыгожых і халодных трупы будуць на вашым сумленні.

"Бач, стараецца, — падумаў Войтаў і ўсміхнуўся, — пабачылі б цябе студэнты, мышынага жарэбчыка".

Круцёлка прыемна ўсміхнулася, перавяла позірк з саладжавага прасцяка на другога, што глядзеў на яе паўзверх кветак халоднымі, з усмешачкай, прыгожымі вачыма, падумала: "Свае хлопцы" і борздзенька змяніла ім трошкі памяты абрус на свежы, узяла з гнёздаў бутэлькі з півам і вадою і замяніла іх свежымі: