Уладзімір Караткевіч: Госць прыходзіць на золкім світанні

— А яны за такое не пахваляць. — І ён абвёў рукою накіды і малюнкі, нагрувапічаныя ў найбольш сухім кутку.

— Якая мне справа, — буркнуў Антось. — Я фатограф жыцця.

Дапытлівая дзіўная ўсмешачка блукала на тлустых губах начнога госця. Антось не мог утрымацца, такая гэта была неталенавітая правакацыя, такое відавочнае жаданне коткі пагуляць са спайманай мышшу.

— Неабдараваны вы чалавек. І справу ведзяцё бяздарна. Начальства — яно за гэта не пахваліць.

І накінуў зноў пакрывала. Чалавек са здзіўленнем глянуў на яго. Ён стаяў спіною да дзвярэй у той момант, калі яны адчыніліся. Наступнае адбывалася, можа, якую долю хвіліны і зроблена было па-майстэрску: дзве рукі на запясцях начнога госця, дзве рукі на локцях, лёгкі штуршок у локці, і вось постаць яго сагнулася наперад, павісла, як на прэнчу. Доўгі не заўважыў і ценю здзіўлення на яго твары, калі руля "вальтэра" ўціснулася госцю паміж лапатак.

— Марш!

— Не чапайце мяне, не буду скардзіцца, — агрызнуўся арыштаваны.

У адказ ss-ман злёгку штурхнуў яго нагою пад жыжыкі, і той, нахіліўшыся, як быццам яго ванітавала, выплыў разам з канваірам у цемру пляцоўкі.

Другі афіцэр скінуў з мальберта пакрывала. У вачах яго загарэлася амаль пяшчотнае захапленне, веі павільгатнелі.

— О-о! Прыма.

Антось чуў, як яны спускаюцца па сходах. Вось адпусцілі, напэўна, рукі, вось сядаюць у машыну. Роў матора. Зараз нехта з іх дасць няўдаламу Відоку поўху — за дурасць.

Ён усміхнуўся і закрыў вочы. Трэба было ўцякаць.

І ўсё ж яму не ўдалося ўцячы. Два дні ён рыхтаваў схованку эскізаў, малюнкаў і накідаў, а на трэці дзень за ім прыехалі на доўгай чорнай машыне.

Пасярэдзіне галоўнай вуліцы быў расчышчаны ад цэглы толькі вузкі праезд для машын, і Доўгі здзіўляўся, чаму ўсе машыны, нават плямістыя ваенныя, нават белыя штабныя даюць ім дарогу. Ён азірнуўся. Поруч з ім, як ідал, застыў чалавек у цывільным. Ля яго ног сядзеў вялізны сабака-сышчык і глядзеў на Антося чалавечымі вачыма. Антось быў упэўнены, што яго заарыштавалі, і, калі машына пад'язджала да вялікай каробкі чатырохпавярховага дома, паклаў руку на ручку дзверцаў.

— Но, без глупстваў! — на чысцейшай беларускай мове сказаў ідал.

І ў той самы момант сабака пазяхнуў, адкрыўшы вялізную барвяна-ружовую зяпу і белыя, як снег, зубы.

У глыбіні зяпы сладастрасна дрыжэў, завіваючыся ў канцы, вузкі ружовы язык.

Антось зразумеў, што спробы ўцячы будуць дарэмнымі. Машына, набіраючы хуткасць, вылецела на адну з параўнаўча цэлых вуліц (асобныя будынкі стаялі на ёй, як зубы на выкрышанай сківіцы старога чалавека) і спынілася каля трохпавярховага асабняка, пафарбаванага прыемнай ружовай фарбай.

Калі б Антось мог прадбачыць, што праз год гэты асабнячок будуць паспешна перафарбоўваць у шэры з цёмнымі пісягамі колер, што яшчэ праз некаторы час гэты асабняк выплюне на брук шкло са сваіх вокан і кавалкі мяса са сваіх пакояў — ён бы разрагатаўся, але цяпер яму зусім не было смешна.

На ганку, дзе замерлі два вартавых з сабакамі, Антось пабачыў пад нагамі мазаічны надпіс: "Калі ласка", і жорсткая іронія гэтага прывітання прымусіла яго ўсміхнуцца.

Яго правялі проста ў зімовы сад. Магутныя пальмы з калматымі ліпкімі стваламі падпіралі шкляны дах вялізнага пакоя. Дзень выпагадзіўся, і вясёлае сонца скакала зайчыкамі па белых сценах, па дрэнных карцінах на іх, купалася праменнямі ў вялізнай чашы вадамёта. Антось сеў і стаў чакаць.

Чалавек з'явіўся з-за пальмаў такой нячутнай хадою — быццам мяккія падушачкі былі на яго пятках, — што Антось здрыгануўся.

— Дзень добры, шаноўны пане Доўгі.

І голас яго быў журлівы, мяккі.

— Вы прабачце, я яшчэ дрэнна размаўляю па-руску. Але нічога. Я сяк-так па-руску, вы так-сяк па-нямецку. Згаварымся, дамовімся неяк.

Антось зразумеў, што перад ім нейкая вялікая шышка — столькі ўпэўненай, хоць і мяккай уладнасці было ў манерах чалавека. Цывільны касцюм з велымі дарагой пяшчотнай шэрай тканіны мяккімі складкамі аблягаў круглявыя формы гаспадара.

Быў ён невысокі, даволі кругленькі, ладны, на мяккім твары як прыклееная сядзела самая лагодная, самая дабрадушная ўсмешка. І шэрыя вочкі масліліся пад вялікімі верхнімі павекамі. І ружовыя губкі былі складзены ў курыную дупку.

Нават кароткія валасы на галаве былі нейкія плюшавыя, мяккія.

"Аксамітны кот", — падумаў Доўгі.

Ён бы зусім не здзівіўся, калі б гэты чалавек, сустрэўшы сабаку, чуйдух пабег ад яго і залез на дрэва.