Марта Піньска: Беларуска [эратычная аповесць]

Пераклаў з польскамоўнага рукапісуДзядзька Васіль

Графічны праект і выдавецкае афармленнеЮрка Хмялеўскі

На вокладцы: Марочкін, Купальскія дзяўчаты, акрыль, акварэль, 151x79 см, 1999 г.

© Copyright by Villa Sokrates

Выдавец: Villa Sokrates Krynki (Польшча)

E-mail: villa.sokrates@free.art.pl

Друк: OFFSET PRINT Беласток

Менск-Кракаў, 2001-2002

Люблю заходзіць у гэтую піццэрыю ў цэнтры Менска. «Patio Pizza» - гэта трошкі атмасферы вялікага горада і адчування, што ты пусціў карэнне ў заходні стыль: абед - хуценькая, подбегам, перакуска ў самым цэнтры вірлівага жыцця. Сяджу каля вялікага акна ў памяшканні і разам з тым на праспекце Скарыны сярод людской куламесы, што чакае бітком набітага тралейбуса. Салон піццэрыі ахінае непаўторная атмасфера тусоўкі.

Ёмістая неўабхват, высокая афіцыянтка з разложыстымі клубамі калышацца над мною, прымаючы заказ. Яе меланхалічны выгляд яшчэ да нядаўняга даводзіў мяне ледзь не да шалу. Але я ўжо тут цэлы год і цяпер, бадай што, лепей разумею ў яе вачах тутэйшую невымоўную тугу па нечым неакрэсленым. Такі стыль жыцця. Нічога акрамя. Аніякай табе філасофіі.

Каля стойкі бара нейкі фраер пацягвае сок. Такім спосабам прабаўляе цалюткі божы дзень. Гаворыць па сотавіку, а сам абсмаквае мяне павабна-юрлівымі вачыма. Але прыкметны недахоп эрэкцыі ў яго вачах знеахвочвае мяне да далейшай забавы ў рэстаранны флірт. Не магу адгадаць, чым жа ён так пераймаецца. Можа, на службе ў КДБ і цяпер проста фіксуе, што робяць, што гавораць людзі. Па-свойму гэта павінна быць багатая інстытуцыя, калі мае на ўтрыманні такіх віжоў. А, можа, валютчык і праварочвае па тэлефоне вялікія партыі даляраў. Аднаго разу нават падумала была, а ці не зладзіў ён тут легальную яўку сваёй агентуры, бо час ад часу да яго клеіліся раздэкальтаваныя паненкі ў кароткіх уабліпку спаднічках. Але будзь яно так, ён мусіў бы не-не ды пастаўляць іх і кліентам. А ён з дзяўчатамі толькі балбоча ды фамільярна агладжвае іх па плечыках і каленцах. Спрабую зноў расшыфраваць асноўны змест заняткаў гэтага шустрыка...

Тут я першы раз убачыла яе. Яна ўвайшла ў піццэрыю, уся ў скуры, проста з матацыкла. Следам невысокенькі італьянчык з цёмным загарэлым тварам. Мне адразу кінулася ў вочы яе спакойная, гарманічная ўсмешка. Што рэдкасць у гэтай краіне. Людзі тут наогул не ўсміхаюцца, а ў дзяўчат ва ўсмешцы хутчэй нешта ад вагінальнай адкрытасці, чым простай зычлівасці да свету.

А ў ёй я адразу змеціла гармонію і шчырасць. Нават не здзівілася, што такое бывае ў гэтым свеце.

Яна прайшла са сваім італьянцам праз увесь доўгі салон і села ў канцы каля акна, так што я магла бачыць яе твар і гуллівыя вочы. Не ведаю, чым я звярнула на сябе яе ўвагу, але ж некалькі разоў нашыя вочы сустрэліся ў ацэначнай прыглядцы.

Я спрабавала зразумець цягу беларускіх дзяўчат да італьянцаў, у гэтай халоднай краіне, поўнай тугі па яркім і бесшабашным свеце поўдня. Як лёгка даецца назваць усё гэта прагай да грошай і люксу. А тым часам той італьянскі свет, што прыбіваецца да менскага берагу, гэта нейкая маргінальнасць, каб не сказаць - шумавінне вялікага бізнесу. Няма ладу які там такі вялікі свет, а проста дробныя гандляры, адмывальнікі мафіёзных барышоў, распанелыя ў чэраве падстаркі-паклоннікі славянскай красы.

Неяк я прачытала была ў тутэйшай газеце гісторыйку адной маладзенькай дзяўчыны і італьянца з Вероны. Было тое ў часы вайны, і хай сабе кажуць, што фашысты звозілі на тэрыторыю Беларусі італьянскіх вязьняў на прымусовую нявольніцкую працу, сёння я не так ужо і ўпэўненая ў гэтым. У 1943-м ці тое ў 1944-м годзе на абутковай фабрыцы, сёння гэта вядомы «Луч», працавалі італьянцы. Адзін з іх малады веронец Анжэла Ковач надыбаў тут семнаццацігадовую Аду Наркевіч. Злюбіліся. Сустракаліся яны ў мілосным замроенні і, хай не ведалі родных моваў адно аднаго, а от жа целы іхнія паразумеліся дасканала і без слоў.

Некалькі гадоў пасля вайны Ада думала, што Анжэла падзяліў лёс многіх сваіх землякоў, целы якіх паўкідалі ў глыбокія равы ў розных лясах і пералесках Беларусі. І раптам неспадзявана атрымала ліст, якога нікому не паказала і не пераклала, баючыся расшалелай цэнзуры і падазрэнняў ў небяспечных кантактах з Захадам. Праз паўстагоддзя нехта пераклаў ёй тэкст ліста. Яна ўжо была пры смерці, але паспела даведацца, што Анжэла пачуваецца добра, сумуе па ёй, хацеў бы, каб прыехала да яго. Апісвае фірму вопраткі, якая вельмі добра раскручваецца, і ўпраўляе ён ёю разам з бацькам, маці і сястрою. Можа, акурат цяпер Анжэлаў зяць шукае рынкаў збыту ў Маскве і плануе закласці швальню ў Менску, Горадні ці ў Берасці, ведаючы, што ў Беларусі ладныя і працавітыя дзяўчаты, гатовыя шыць кашулі багатым рымлянам і міланцам.