Марта Піньска - Беларуска [эратычная аповесць]

Кася Камоцкая спявае пра двух польскіх шпіёнаў Болека і Лёлека, а Віктар Шалкевіч пра хамскую ўладу, якая надзела шляхецкі кунтуш, а ў самое з ботаў салома лезе.

Моладзь перад эстрадай бушуе, махаючы нацыянальнымі сцягамі памерам з насоўку альбо запальнічкамі, як тое ў нас гадоў дзесяць таму назад на канцэртах «Пэрфэкту» ці «Рэпублікі». Пры гэтым падымаюць пальцы ў форме літары V і ягляць «Жыве Беларусь!».

Рэспубліка Мары ў беларускім выданні гэта - Народная Рэспубліка Мроя (NRM) - даслоўна. Але калі я гляджу на хлопцаў, якія па завязкі ўпіваюцца ў буфеце, - не пакідае мяне аптымізм.

Некалькі месяцаў таму назад знаёмыя падарылі мне білеты на канцэрт расейскай групы «Машина времени». Паў-Менска збеглася паслухаць «дыназаўраў». Не натхніла мяне тое ані. Расейскі блюз з тэкстамі, як у песеньках Анджэя і Элізы ці групы «Pod budą». Вечна нейкі пункцік і паэтычны вобраз краю поўны залішне меланхалічнага спакою. Мае знаёмыя патлумачылі мне, што гэтая музыка на пераломе сямідзесятых-васьмідзесятых была глытком свежага паветра. Ну, так - трохі ў гэтым Боба Дылана, прызнаю. Але каб аж заходзіцца ад захаплення... Не спрамаглася пераканаць сябе. Толькі адно абудзіла ўва мне сімпатыю, - што сціжма моладзі пад сцэнай паводзіцца чыста, як у нас.

Іншая рэч, што ніякай у тым палітыкі. Хоць... усё-такі нейкая там дэманстрацыя антысавецкай поп-культуры.

Тут, калі граюць беларускія капэлы, няшмат моладзі, але затое больш дынамікі і маніфестацыйнасці.

Пасля канцэрта я стала непадалёк ад яе ў бары і, калі б не музыка групы, якая ахвяравала нам дзве касэты, можа, ніколі не дайшло б да гутаркі. Завялася яна сама. Нібыта мы ўжо знаёмыя каторы там месяц. Яна адразу адгадала, што я з Польшчы. Расказала мне пра NRM як пра бунт маладзейшага пакалення Беларусі супроць расейскай поп-культуры, супроць бальшавіцкіх схемаў у будным жыцці, супроць недалужнасці. У іхніх песеньках на канцэрце я не магла ўлавіць і зразумець паасобных слоў, бо гвалт стаяў неверагодны. І ад музыкаў, і ад публікі. Таму я рашыла купіць касэту і спакойна праслухаць усё дома. Мы развіталіся, і я пабегла да знаёмых. На хвіліну яна знікла ў тлумішчы каля выхаду. Але тут жа вынырнула зноў і падскочыла, трымаючы адной рукой на калене вялікую скураную сумку, другою нешта спехам напісала. Мы падалі адна адной руку, прадставіліся па імёнах. Яна сунула мне на маленькай жоўтай картачцы свой нумар тэлефона. Трэба будзе неяк сустрэцца ды пагаманіць.

Я патэлефанавала праз некалькі дзён. Размова як з даўняй знаёмай. Яна папрасіла зайсці да яе на кватэру ў цэнтры. Падала дакладны адрас і код да дзвярэй у пад'ездзе. Гэта як выдача сакрэту ці доказ даверу. Дамафоны ж у гэтым горадзе кепска альбо ўвогуле не працуюць.

Я прыйшла таго самага вечара, прыхапіўшы ў прэзент бутэльку чырвонага віна і некалькі дыскаў з джазам, крыху польскага, крыху амерыканскага.

Слухаючы Колтрэна, пацягвалі віно. Я ўпершыню слухала Томаша Станьку, і мне падабалася бачыць на яе твары ўхвалу і замілаванасць. Пасля на кухні зрабілі сабе нешта на перакуску. І неяк само сабою гамана і гамана...

І ўжо з першых хвілін я пацэліла ў самую нутробу яе настрою. Ёй трэба было з кім-небудзь падзяліцца сваім. І мусова каб з кімсьці звонку. Не цяжка было вычытаць з яе твару, што далягаў ёй нейкі клопат. Праз гадзіну мы ўжо пачуваліся даволі блізка. Як наладжаныя на прыём унутраных вібрацый апараты. Я пачала падкідаць ёй кампліменты пра яе здатнасць, глыбокі і радасны позірк, пра славянскую душу, пра смутак, прыхаваны за гэтай знешняй маскай, якая не вельмі шчытна прыкрывае настальгію і адчуванне няпэўнасці ў сваім лёсе. Я папрасіла, каб яна дазволіла мне дакрануца да яе валасоў. Яна не зрабіла ніякага жэсту нязгоды, але цэлы той час трымала ў сабе вялікі зарад недаверу да мяне, што спрычыніла ўва мне пачуццё няпоўнай раскаванасці. Я пасмяялася, што, бач, спрабую завесці яе, а яна вось вельмі ж чуллівая што да кампліментаў і недаверлівая. Калі хтосьці табе ўточыць камплімента, значыцца, - пачынае гульню, хочучы змусціць альбо падкупіць.

Прыглядваліся мы адна да адной доўга. І тады яна пачала мне спавядацца. Да гэтага часу ў жыцці яна, бадай што, не спаткала яшчэ чалавека, які разумеў бы яе і прымаў з усёй авантурнасцю яе натуры, неспакойнай і поўнай вар'яцкіх паваротаў і заскокаў. У асяродку ўсяго гэтага яна часта разбівае сабе галаву, спрабуючы вырвацца з рамак і прынятых тут шаблонаў.

Яна даводзіла, што ў адносінах паміж людзьмі найбольшая праблема - няшчырасць з сабой, што спараджае хлусню, выкруткі, ашуканства.