Андрэй Дзмітрук - Выкраданне чарадзея

Ход белых. Ход чорных.

Правільна. Шахматы — гульня жорсткая. Опелс засвоіў гэта з юнацкіх гадоў, калі яшчэ працаваў у глухой правінцыі, у заштатным гарадку. Быў там такі дзядзька Альфонс. Што ні дзень. нягледзячы на наавор'е, ён гуляў з адвакатам Пумпішам. Кожны ход даваў дзядзьку Альфонсу нявыказаную асалоду. Вылупліваючы свае ясныя дзіцячыя вочы, ён прыгаворваў: «Вось гэта хітра! Вось гэта нумар! Ох і жук жа ты галандскі, Пумпіш, ох і жук!» Пумпіш клаў выйгрыш у скураны кашалёк. «Сяброўства сяброўствам, а грошыкам лік, — тлумачыў ён. — Табе гэта, можа, мастацтва, а мне — жорсткі шах-мат».

Ход белых. Ход чорных.

У ім нарастала злосць. Ён разумеў, што прайграе першы, раней за яго ў гэтым турніры ніхто не паспее прайграць. Стрэмка ў самае сэрца! «Адкрыў свой лік... з нуля».

Ход белых...

Стой. Крыху пачакай. Бач, наляцеў. Быццам ураган. Табе яшчэ давядзецца выслухаць, Лопес, што я скажу пасля гэтай партыі. «Калі б вы, малады чалавек, — скажу я табе, — гулялі па ўсіх правілах і паводзілі сябе як мае быць, вы б ніколі не выйгралі...»

— Усё, пара яму злазіць з даху... Конь цэ-чатыры дэ-шэсць шах!

— Конь... як-як?

— Ферзь е-пяць эф-шэсць шах!

— Капцы гросу!

Дзе суддзя? Няўжо нельга заклікаць да парадку гэтых аматараў!.. Куды мы коцімся, я ў вас пытаюся?

Ён не зрабіў апошняга ходу. Падпёршы шчаку рукою, гросмайстар сядзеў нерухома, збоку магло здацца, што ён складае задачу «мат у два ходы» для шахматнага гуртка нейкага часопіса.

На яго гадзінніку ўпаў сцяжок. Партыя скончылася на трыццаць трэцім ходзе. Дзе гэты Лопес? Божа, як няветліва! Нават рукі не падаў... Аднекуль данеслася незразумелая фраза: «І тады я з дапамогай тумбы і трох канёў пачаў даваць яму дыхту, і на трыццаць трэцім ходзе ён загнуўся».

Опелс падышоў да акна. Яго бляклы, друзлы твар умёрз у чорны квадрат. Не чуваць было ні скавытання ветру, ні шуму дажджу. Унізе, сярод анёльскай цішыні, прагрукатаў трамвай...

Назаўтра яму патэлефанаваў гросмайстар Рыкшыс.

— Фізкультпрывітанне, дарагі! Хварэлі? Ці рэжамся? Можа, з пераносам?..

— Рэжамся. Французскую, як дамаўляліся.

— Слухай, давай гішпанку!

— Што? Чаму?.. Чаму гішпанку?

— Тут у мяне атрымалася прыгожая штука. Вячняк двума канямі ў левым кутку.

— Трыма канямі... у кутку?!

— Што ты вярзеш?! Спіш ці блюзнерыш? Вечны шах, кажу, двума канямі... а перад гэтым ахвяра дзвюх ладдзей. Шэдэўр! Пацягне на прыз за прыгажосць!

— Ты што, Рыкі? Вырашыў з мяне паздзекавацца? Я гэтага не люблю, зразумей!

— Ало! Саша! Здурнеў, ці што?.. Пішы, я дыктую. Тут няшмат — усяго трыццаць тры хады.

Кінуўшы слухаўку на рычаг, Опелс выбег на вуліцу. Спыніў таксі. У клуб! Адным махам адолеў тры пралёты мураванай лесвіцы, з сілай ірвануў на сябе дзверы. Яны падаліся з нейкім бляшаным віскам. Так рыпяць завесы ў дзвярах, якія не адчыняліся не меней за трыста гадоў.

Тут усё было як учора. На сцяне віселі партрэты чэмпіёнаў, бялела ў прыцемку табліца. Ён зажмурыўся. Нейкі непарадак. Так! Учора бушавала навальніца, дождж ліў як з вядра, а вопратка ў прышэльца была абсалютна сухая...

Расплюшчыў вочы — самы верхні, першы радок быў пусты. Пусты белы радок. А пад ім — прозвішчы, выведзеныя чорнаю тушшу. У клетачках — вынікі першага тура — адзінкі, нулі, палавінкі. Клетачкі шаснаццатай графы цнатліва чыстыя. Ніводнай закавыкі.

Яго захліснула хваля радасці. Ён не прайграў учора! Ён не пачаў турніра з «мінус аднаго».

Учарашні госць... Усё ж такі ён дзесьці бачыў гэты твар... У сямейным альбоме?.. На старым пажоўклым фотаздымку?..

На крэсле газета... Сённяшні нумар.

Ён разгарнуў яе.

Справаздача пра турнір: «Хто стане шаснаццаты?» Крыху ніжэй невялічкі артыкульчык — «Ураган над Рыгаю».

Апусціўшы галаву, Аляксандр Опелс павольна ішоў па калідоры. Вось сцяна, увешаная партрэтамі шахматных каралёў. «Заканадаўцы... шчасліўчыкі... — думаў ён. — Няўжо вы з другога цеста зробленыя? Вы? Вы? І вы? Ласкер, шахматны філосаф, якога я, пэўна, ніколі не зразумею... І Алёхін, якога лічаць мастаком шах-мат... нешта электрычнае ў яго светлых пранізлівых вачах... А тут мае аднагодкі...»

Раптам яму здалося...

Там... На апошнім партрэце... Вусны Міхаіла Таля, які схіліўся над дошкаю, перасмыкнуліся ў пагардлівай усмешцы.

У Опелса перахапіла дыханне.

А што, калі гэта і быў гамбіт Уэска?

Фаіс была проста дзівосная планета. Яе аранжавыя даліны, змрочныя цясніны і беласнежныя вяршыні гор то цямнелі, то святлелі, таму што планета была зусім невялічкая і час на ёй імчаў вельмі хутка. Нязвыклыя зямлянам суткі на Фаіс здаваліся вельмі кароткімі.