Connie Willis - Zwarte winter

Er was geen olie meer. Ze stak haar vingers in het water en raakte zijn ogen en oren aan, zijn neus en mond, zijn handen waarmee hij haar had getroost toen ze zelf op sterven lag.

‘ Quid quid deliquiste ,’ zei hij, en ze doopte haar vingers weer in het water om zijn voetzolen te zegenen.

‘ Libera nos, quaesumus, Domine .’

‘ Ad omnibus malis ,’ vulde Kivrin aan, ‘ praeteritis, praesentibus, et futuris .’ Wij smeken U, Heer, bevrijd ons van alle kwaad, in verleden, heden en toekomst.

‘ Perducat te ad vitam aeternam ,’ stamelde hij.

En geef u het eeuwige leven. ‘Amen,’ zei Kivrin. Ze boog naar voren om het bloed te stelpen dat uit zijn mond stroomde.

De rest van de nacht en een groot deel van de volgende dag bleef hij bloed opgeven. In de middag raakte hij bewusteloos en haalde nog maar oppervlakkig en onregelmatig adem. Kivrin zat naast hem en bette zijn gloeiende voorhoofd. ‘Ga niet dood,’ zei ze, toen zijn adem stokte en moeizaam weer op gang kwam. ‘Laat me niet alleen. Wat moet ik zonder u beginnen?’

‘U mag hier niet blijven,’ zei Roche. Hij deed zijn ogen open. Ze waren rood en gezwollen.

‘Ik dacht dat u sliep,’ zei ze spijtig. ‘Ik wilde u niet wakker maken.’

‘U moet teruggaan naar de hemel en voor mij bidden, opdat mijn ziel niet lang in het vagevuur blijve.’

Het vagevuur. Alsof God hem nog langer wilde laten lijden.

‘U heeft mijn voorspraak niet nodig,’ zei ze.

‘U moet terug naar waar u vandaan bent gekomen.’ Hij tilde zijn hand op en hield hem voor zijn gezicht, alsof hij een slag wilde afweren.

Kivrin pakte zijn hand voorzichtig beet om zijn huid niet te beschadigen en legde hem tegen haar wang.

Terug naar waar je vandaan komt. Kon ik dat maar, dacht ze. Ze vroeg zich af hoe lang het net open was gebleven voordat ze het opgaven. Vier dagen? Een week? Misschien was het nog steeds open. Meneer Dunworthy zou het niet laten sluiten zolang hij nog enige hoop had. Maar er is geen hoop meer. Ik ben niet in 1320. Ik ben hier en het is het einde van de wereld.

‘Dat kan ik niet,’ zei ze. ‘Ik weet de weg niet meer.’

‘U moet het zich herinneren,’ zei Roche. Hij maakte zijn hand los en zwaaide ermee. ‘Agnes, voorbij de vork.’

Hij begon weer te ijlen. Kivrin ging rechtop zitten, bang voor een nieuwe aanval.

‘Waar u bent gevallen.’ Hij steunde met zijn elleboog op de vloer en Kivrin besefte dat hij probeerde te wijzen. ‘Voorbij de vork.’

De vork in de weg.

‘Wat is er voorbij de vork?’ vroeg ze.

‘Waar ik u heb gevonden toen u uit de hemel neerdaalde.’ Hij liet zijn arm zakken.

‘Ik dacht dat Gawyn me had gevonden.’

‘Ja,’ zei hij, alsof hij nooit iets anders had gezegd. ‘Ik kwam hem tegen toen hij u naar de hofstede bracht.’

Hij had Gawyn op de weg ontmoet.

‘De plaats waar Agnes viel,’ zei Roche. Hij probeerde haar te helpen. ‘Toen we hulst gingen zoeken.’

Waarom heb je dat niet meteen gezegd, dacht Kivrin, maar ineens herinnerde ze zich het weer. Hij had zijn handen vol gehad aan de ezel, die op de top van de heuvel stond te balken en geen stap meer wilde verzetten.

Omdat ook het dier haar had zien doorkomen. Roche was het dus die vlak bij haar had gestaan toen ze met haar arm voor haar gezicht op de open plek lag. Ik heb hem gehoord, dacht ze. Het was zijn voetafdruk.

‘U moet teruggaan en opstijgen naar de hemel,’ zei hij en sloot zijn ogen.

Hij had haar zien doorkomen en was dichterbij gekomen toen ze met gesloten ogen bleef liggen. Hij had haar op zijn ezel gelegd toen ze ziek was. En ze had er geen idee van gehad, zelfs niet toen ze hem in de kerk zag of toen Agnes zei dat hij dacht dat ze een heilige was.

Gawyn had immers gezegd dat hij haar had gevonden. Gawyn, die graag opschepte en vooral indruk op vrouwe Eliwys had willen maken. Daarom had hij gezegd dat hij haar had gevonden en naar de hofstede had gebracht en misschien zag hij er niet eens een leugen in. Een dorpspriester was immers helemaal niemand. En al die tijd had Roche geweten waar de open plek was, terwijl Rosemund ziek werd en Gawyn naar Bath was vertrokken en het net voorgoed was gesloten.

‘U hoeft niet op mij te wachten,’ zei hij. ‘Iedereen zal naar uw terugkeer uitzien.’

‘Stil,’ zei ze zachtjes. ‘U moet slapen.’

Hij zakte weer weg in een onrustige slaap, onafgebroken met zijn handen wijzend of aan de dekens plukkend. Af en toe gooide hij de sprei van zich af en legde een hand op zijn dij. Arme man, dacht Kivrin, er blijft hem niets bespaard.

Ze legde zijn handen op zijn borst en probeerde de sprei weer over hem heen te trekken, maar hij duwde haar weg. Hij trok de tuniek uit zijn broek en voelde weer tussen zijn benen. Er trok een huivering door hem heen en Kivrin moest ineens aan Rosemund denken.

Ze dacht fronsend na. Hij had bloed opgegeven en ze had geen builen onder zijn oksels gevoeld toen ze zijn jas uittrok, daarom had ze gedacht dat hij longpest had. Ze schoof zijn tuniek omhoog. Hij droeg een broek van grof geweven wol, die strak om zijn middel zat. Ze zou hem nooit omlaag kunnen krijgen zonder Roche op te tillen en door de stof heen kon ze niets zien.

Heel voorzichtig legde ze een hand op zijn dijbeen, want ze herinnerde zich hoe gevoelig Rosemunds arm was geweest. Zijn gezicht vertrok, maar hij werd niet wakker. Ze liet haar hand licht over zijn been glijden. Zijn huid voelde gloeiend aan. ‘Vergeef me,’ zei ze, en ze stak haar hand tussen zijn benen.

Hij slaakte een kreet en trok met een ruk zijn knieën op, maar Kivrin was al teruggedeinsd en sloeg een hand voor haar mond. De buil aan de binnenkant van zijn dij was reusachtig groot en gloeiend heet. Ze had hem uren geleden al moeten doorprikken.

Roche was zelfs nu nog niet wakker geworden. Zijn gezicht was vlekkerig en hij haalde luidruchtig adem. Door de onverhoedse beweging was de sprei weer van hem afgegleden. Kivrin dekte hem toe. Hij trok zijn knieën weer op, maar nu langzaam. Ze pakte de laatste kaars van het koorhek, zette die in de lantaren en stak hem aan.

‘Ik ben zo terug,’ zei ze, en ze ging naar de deur.

Ze knipperde met haar ogen tegen het daglicht, hoewel het al donker werd. De lucht was bewolkt, maar er stond wat wind en het was buiten warmer dan in de kerk. Ze hield haar hand voor de open lantaren en holde over het open veld.

In de schuur lag nog het scherpe mes waarmee ze het touw aan stukken had gesneden. Ze moest het ontsmetten voordat ze er de buil mee doorprikte. De gezwollen lymfklier kon elk moment barsten. Hij zat heel dicht bij de dijbeenslagader en al het gif zou rechtstreeks in zijn bloedbaan terechtkomen, als Roche niet onmiddellijk doodbloedde. Ze had het uren geleden moeten doen.

Ze rende langs het lege varkenskot naar de voorhof. De staldeur stond open en ze hoorde daarbinnen iets. Haar hart begon te bonzen. ‘Wie is daar?’ Ze hield de lantaren omhoog.

De koe van de meier stond in een van de boxen de haver te eten die Kivrin had gemorst. Het dier loeide en kwam schommelend op haar af.

‘Ik heb geen tijd,’ zei Kivrin. Ze raapte het mes op en haastte zich naar buiten. De koe volgde haar, moeizaam lopend met haar overvolle uier en deerniswekkend loeiend.

‘Ga nou weg,’ zei Kivrin, die bijna in tranen was. ‘Hij gaat dood als ik niets doe.’ Ze keek naar het mes, dat smerig was. Het was al vuil toen ze het uit de keuken haalde en daarna had het tussen de mest in de stal gelegen.

Ze ging naar de put en pakte de emmer. Er stond nog maar een paar centimeter water in, bedekt met een dun laagje ijs. Het was niet genoeg om het mes schoon te maken en dan moest ze eerst nog een vuur maken en het water aan de kook brengen. Daar was geen tijd voor. De buil kon intussen opengaan. Ze had alcohol nodig, maar alle wijn was opgegaan om de wonden van de andere zieken te ontsmetten en ze de laatste sacramenten toe te dienen. Ze herinnerde zich de kruik van de klerk die nog in de bovenkamer moest liggen.