Владимир Шитик - Апошняя арбіта

Павел праседзеў некалькі гадзін каля ЭВМ, штораз уводзячы ў яе новыя і новыя дадзеныя. Аднак і ў электроннай памяці машыны не знайшлося аналага такой хваробы, Суцяшала толькі, што вось ужо колькі часу стан капітана быў нязменны — не пагаршаўся і не паляпшаўся. Заставалася чакаць, які дыягназ паставяць медыкі Касмічнага цэнтра.

Зямля была далёка, і таму перадачы з «Набата» вялісл на ўсіх каналах сувязі, паўтараліся па некалькі разоў. Але існавала яшчэ адна праблема — прыняць тэлеграму з радэімы. I Павел усё часцей задумваўся, ці не вярнуцца «Набату» наогул. Але і супраць гэтага, на першы погляд, адзіна правільнага рашэння меліся абгрунтаваныя пярэчанні. Дарога назад зойме амаль год, і дзень-другі, які спатрэбіцца, каб праверыць гіпотэзы — яго і Бурмакова, у параўнанні з такім працяглым часам наўрад ці будуць мець істотнае значэнне. Ды і Зямля, калі ўзнікне небяспека для жыцця капітана, вышле дапамогу, хаця б у раён Марса, трасу да якога ўжо можна лічыць асвоенай. За гэтыя ж дзень-два, якія яны тут затрымаюцца, можа, будуць вырашаны пытанні, дзеля адказу на якія і адпраўляўся «Набат» на Плутон. Гонячы трывогу за Бурмакова, Павел працаваў. За сябе і за яго.

Зноў эаняўшыся складзенай Бурмаковым картай Плутона, на якой эліпсам злучаліся ўяўныя маякі, Гушча ўжо меў вынікі даследаванняў, праведзеных пасланымі ім спадарожнікамі-станцыямі. Вынікі былі зусім не такія, як ён спадзяваўся. Станцыі адзначалі, што выпраменьванні ўсіх крыніц характарызуюцца адной пастаяннай велічынёй. Не было толькі паўторных даных на адну з іх — якраз тую, што выбухнула. ХутчэЙ за ўсё яе наогул не варта было браць у разлік. Павел схіляўся да думкі, што яна чамусьці выйшла са строю раней, чым на яе наткнуўся Бурмакоў. Ды чаго не бывае, і Гушча разам з іншымі запраграміраваў для разлікаў ЭВМ і задачу, у якой менавіта гэта крыніца была ў даны момант найбольш моцная. Але гэта быў толькі адзін з зыходных пунктаў задачы — машына, грунтуючыся на факт, быццам арбіта штучнага спадарожніка Плутона праходзіць непасрэдна над гэтым маяком, вызначыць параметры і цяперашнія каардынаты яго ў прасторы. Заданне было не простае нават для магутнай ЭВМ «Набата». Павел, складаючы праграму, не ведаў многіх даных і таму не вельмі верыў у поспех. 3 такім настроем ён і прыйшоў у рубку.

Віця бадзёрыўся, хаця ўжо амаль зямныя суткі неадлучна дзяжурыў каля пульта сувязі. Павел паглядзеў на яго стомлены асунуты твар і нічога не сказаў. Адсылай — не адсылай адпачываць, не пойдзе. Ды ён і сам бы на яго месцы не пайшоў.

— Што Зямля? — спытаў Павел, хаця і без таго было ясна: адказ не паступіў.

— Як у калодзежы, Павел Канстанцінавіч,— паскардзіўся хлопец.— Адна зорачка над галавой і тая далёка.

— Надта мудрагеліста, дружок,— паківаў галавой Гушча.— Не кумекаю, што да чаго.

— Хачу сказаць, Павел Канстанцінавіч,— сумеўся Віця,— што нам адно — спадзявацца на Зямлю.

— Зарапартаваўся, Віцяй, зарапартаваўся,— Павел ускудлачыў юнаку валасы, і раптам яго рука застыла на хлапечай галаве.— А гэта ж думка!

Віця залыпаў пачырванелымі вачамі.

— Так, так,— павесялеў Павел.— Ты сам не ведаеш, як трапна сказана: «калодзеж». Маякі могуць глушыць, адводзіць убок сігналы, але пасля выбуху вакол планеты, напэўна, сёе-тое засталося. Так што будзем здымацца. А пакуль арыентуйся толькі на стацыянарны спадарожнік.

I сапраўды яшчэ да старту касманаўтам удалося злавіць вестачку з Касмічнага цэнтра. Яе, падобна, паўтаралі не адзін раз, не спадзеючыся на трывалую сувязь. Не ўсё было прынята дакладна. Сігналы ішлі слабыя, часам невыразныя, з пропускамі. Параўнаўшы два паведамленні, прынятыя ў розны час, Павел збольшага зразумеў, што зямныя медыкі пакуль не могуць назваць прычыну хваробы Бурмакова, але дапускаюць, што яна выклікана выпраменьваннямі маяка-крыніцы, і будуць шукаць спосабы лячэння. А самага галоўнага — ці небяспечны стан Бурмакова для жыцця — не было. Усё па-ранейшаму заставалася на плячах яго, Гушчы.

Старт прайшоў добра. Цяжкі карабель пасля нядоўгага змагання разарваў ланцугі Плутона і, набіраючы хуткасць, вырваўся ў прастору. Але Павел не спяшаўся, ён чакаў, калі ЭВМ пацвердзіць ці абвергне яго здагадку, і «Набат» апісваў па спіралі кругі вакол планеты, паступова аддаляючыся і аддаляючыся. Касманаўты без жалю пакідалі Плутон, змрочны, негасцінны, чужы.

ІІІ

3 ДЗЁННІКА ВІЦІ АСАДЧАГА

12 студзеня. ЭВМ рашыла пастаўленую П. К. задачу і выдала каардынаты ўяўнага штучнага спадарожніка Плутона. Па касмічных маштабах адлегласць да яго выглядала невялікай — адна шостая астранамічнай адзінкі. «Набат» ужо меў даволі значную хуткасць, і недзе праз тыдзень мы маглі б выйсці туды. Але колькі ні вывучалі вызначаны раён прасторы, ніякім спадарожнікам і не пахла. Ні там, ні паблізу.