Владимир Шитик - Апошняя арбіта

Паступова рэльеф мясцовасці пачаў мяняцца. З’явіліся ўзгоркі, каменныя нагрувашчванні. Усюдыход тыкаўся сюды-туды, збочваў, вяртаўся, і з кожным разам аўтавадзіцель усё больш доўга шукаў праезду. Павел рашыў выйсці з машыны.

— Перасеў на самы надзейны транспарт,— паведаміў ён таварышам і паглядзеў угору, дзе паміж зорак хаваўся запушчаны імі магутны рэтранслятар.

Амаль адразу прыйшоў адказ Бурмакова:

— А я пакуль на калёсах.

— Пашчасціла,— адказаў Павел,— а то тупалі б да тутэйшай ночы свае пяцьсот кіламетраў. А ты, Віцяй, як маешся?

— Блукаю між скал мясцовага значэння,— пажартаваў і ён.

— Ну, то прывітанне Вундэркінду, а я рушыў.

Паўлу ў гэтай нуднай цемры не хапала праніклівых вачэй зоркага робата, ды, бадай, і яго самога. Але на гэты раз рашылі кібера пакінуць на ўсякі выпадак Віцю — усё хлопец не адзін будзе.

На адным з пагоркаў Павел спыніўся. Недзе непадалёк павінна была знаходзіцца таямнічая крыніца. Аднак як знайсці тое, што нават не ўяўляеш? Не такая ж гэта крыніца, якая дома, дзе-небудзь на ўскрайку лесу, цурчыць маленькім фантанчыкам. Гэта струменіць магутна і нябачна.

Павел аглядзеўся. Як хапала вока, былі каменныя абломкі, бы хто панатыкаў іх у сухую і халодную Плутонаву глебу, спадзеючыся, што некалі з іх павырастаюць вялікія горы. Павел думаў і машынальна разглядаў гэты даволі кантрастны ў няўлоўных прамянях яркай зоркі-сонца дзіўны пейзаж, і раптам яшчэ адно параўнанне нарадзілася ў яго галаве. Перад ім была нібы сетка павуціны, сплеценая немаведама кім і немаведама каму, а ён сам стаяў у цэнтры яе. Павел нават азірнуўся, шукаючы таго павука, які працягнуў прамыя прасекі-дарогі, што разбягаліся ва ўсе бакі, быццам вуліцы ў разбураным часам або бамбёжкай паселішчы. У Паўла перахапіла дух: няўжо сапраўды горад? Ён не стрымаўся, не мог марудзіць. Збег з пагорка і пачаў рукамі разграбаць камяні.

— Што вы там сапіце, Павел Канстанцінавіч, бы на гару лезеце? — устрывожыўся Бурмакоў.

— Наадварот, пад гару,— Гушча выпрастаўся, крытычна агледзеў мізэрны вынік свайго парыву.— Як першабытны чалавек, вось толькі скафандр перашкаджае, а то і зубамі ўгрызся б.

— То ў вас лом за поясам,— засмяяўся капітан. — I пастаўце, калі ласка, тэлекамеру. Спадзяюся, не забыліся ў машыне?

— Прыхапіў,— з сумненнем прамовіў Гушча.— Ды, калі не памыляюся, прыйдзецца спачатку запісаць, а вам пазней паказаць — я ж углыб кіруюся.

3 дапамогай ломіка справа сапраўды пайшла хутчэй, і неўзабаве Павел, ссунуўшы вялікі пляскаты камень, убачыў дзірку, за якой была чорная пустата. Збіраючыся ў пошук, касманаўты прадбачылі і такі варыянт і захапілі неабходны рыштунак. Павел прымацаваў на паверхні канец доўгага троса і пачаў асцярожна спускацца ў пралом. Метраў праз пяць ён стаў нагамі на нешта твёрдае і гладкае Пасвяціў ліхтарыкам. Гэта была нібы падлога, выкладзеная вялікімі плітамі. Павел паглядзеў па баках. Святло ліхтара растварыла векавую цемру, і чалавеку адкрылася нешта падобнае на памяшканне — правільныя роўныя сцены з праёмамі для выхада і ўвахода, скляпеністая столь. Толькі нішто не нагадвала ні колішняга абсталявання, без якого памяшканне ўявіць было цяжка, ні нечага іншага, уласцівага зробленаму рукамі збудаванню.

Прамая сувязь яшчэ дзейнічала, і Гушча павёў тэлекамерай, паказваючы таварышам сваю знаходку.

— Колькі ж існуе гэта будыніна, што Плутон праглынуў яе? — раздумліва сказаў Бурмакоў.

— I праглынуўшы, нешта пакінуў,— Паўлу здавалася, што ён ужо зусім не хвалюецца, толькі вось не можа стояць на месцы і глядзець, яго ўсё цягне некуды далей.— Крыніцу, Сцяпан Васільевіч! Яна недае побач.

— ШукаЙце, Павел Канстанцінавіч, і не суньцеся ў пекла. Мы чакаем вашых паведамленняў.

Гушча памахаў перад тэлекамерай рукой, пасылаючы развітальнае прывітанне таварышам, і ступіў у праём.

Гэта быў пачатак калідора — вузкага прамавугольнага тунеля з паўкруглым верхам. Напэўна, стваральнікі гэтага лабірынта вельмі любілі ў лініях плаўнасць.

Калідор-тунэль абарваўся метраў праз пяцьдзесят, і Павел апынуўся ў новым сутарэнні, больш прасторным, чым першае. Пасярэдзіне яго высілася тоўстая калона, яна быццам падпірала столь, толькі на гэты раз не выпуклую, а ўвагнутую. Як вялікі сподак ці чаша.

Павел доўга глядзеў на дзіўнае і простае збудаванне, здагадваючыся, што адсюль, відаць, і выпраменьваецца тая энергія, што гэта і ёсць невядома дзеля чаго пастаўлены касмічны маяк. Ён прыкінуў месца, дзе стаяла калона з чашай, і павярнуў назад. У чашу варта было зазірнуць зверху.