Isaac Asimov: Druga Fundacja

— Dobrze słyszałeś — rzekł spokojnie Darell. — Jej statek powinien wylądować za tydzień. — Spojrzał spod oka na pozostałych, ale niczego nie zauważył. Tylko niewyraźne odgłosy aprobaty.

— A więc to naprawdę już za nami — rzekł Turbor. — Kto mógł się tego spodziewać dziesięć miesięcy temu! Munn był na Kalganie i jest już z powrotem. Arkadia była na Kalganie i na Trantorze i też wraca. Mieliśmy wojnę i, na Przestrzeń, wygraliśmy ją. Powiadają, że można przewidzieć wielkie wydarzenia historyczne, ale czy nie wydaje się wam, że tego wszystkiego, co się niedawno wydarzyło, wprowadzając prawdziwy zamęt do głów tych z nas, którzy zostali w to wmieszani, raczej nie można było przewidzieć?

— Bzdura — rzekł ostro Anthor. — A w ogóle, czemu się pan tak cieszy? Mówi pan tak, jakbyśmy naprawdę wygrali wojnę, a tymczasem wyszliśmy zwycięsko ze zwykłej awantury, która miała tylko odwrócić naszą uwagę od rzeczywistego wroga.

Zapadła nieprzyjemna cisza, w której lekki uśmiech Homira Munna tworzył pewien dysonans.

Anthor z furią uderzył pięścią w poręcz fotela.

— Tak, myślę o Drugiej Fundacji! Na razie nikt z was nawet nie wspomniał o niej i, jeśli się nie mylę, wszyscy staracie się nie myśleć o tym. Czy to dlatego, że złudny nastrój zwycięstwa, który ogarnął ten świat idiotów, jest tak atrakcyjny, że nie możecie się mu oprzeć? No to już, fikajcie koziołki, skaczcie po ścianach, właźcie sobie na głowy i rzucajcie confetti z okien! Róbcie, co wam się podoba, tylko wyszumcie się do końca. A kiedy już skończycie i będziecie na powrót sobą, przedyskutujmy problem, który dziś jest taki sam jak dziesięć miesięcy temu, kiedy siedzieliście tu, rozglądając się trwożliwie na boki. Naprawdę myślicie, że skoro pokonaliście jakiegoś głupiego watażkę, który posiadał ileś tam statków, możecie się nie bać Drugiej Fundacji? Przerwał. Miał czerwoną ze wzburzenia twarz i ciężko dyszał.

— Może teraz pozwoli mi pan coś powiedzieć, panie Anthor? — spytał spokojnie Munn. — A może woli pan dalej perorować jak przystało na zdeklarowanego konspiratora?

— Mów, Homir — rzekł Darell — ale proponuję, żebyśmy powstrzymali się od kwiecistych sformułowań. To jest dobre, ale w innym miejscu. Powiem szczerze, że mam tego dosyć.

Homir Munn poprawił się w fotelu i, wziąwszy karafkę stojącą obok łokcia, napełnił starannie swój kielich.

— Zostałem wysłany na Kalgan — powiedział — aby znaleźć ile się da w zapiskach zgromadzonych w Pałacu Muła. Poświęciłem na to wiele miesięcy. Nie mówię tego dlatego, żebym oczekiwał słów uznania. Jak już powiedziałem, pozwolenie na wejście do pałacu uzyskałem tylko dzięki sprytowi Arkadii. Niemniej jednak pozostaje faktem, że wzbogaciłem swoją wiedzę o życiu Muła i jego czasach, która — raczcie łaskawie zauważyć — nie była znów taka skromna, o wyniki mrówczej pracy nad materiałem źródłowym, do którego nikt wcześniej nie miał dostępu.

Dlatego też jestem w stanie rzeczywiście ocenić, jakie niebezpieczeństwo grozi nam ze strony Drugiej Fundacji, i to o wiele dokładniej niż zbytnio ekscytujący się tym nasz młody przyjaciel.

— No i — rzekł zgrzytając zębami Anthor — jaka jest pana ocena?

— Zero.

Zapadła cisza. Po chwili odezwał się Sernic, z nutą niedowierzania w głosie:

— Chce pan przez to powiedzieć, że niebezpieczeństwo równa się zeru?

— Oczywiście. Przyjaciele, nie ma żadnej Drugiej Fundacji.

Anthor zmrużył oczy, ale nie rzekł nic. Twarz miał bladą i bez wyrazu.

Munn mówił dalej. Był w centrum uwagi i podobało mu się to.

— A co więcej, nigdy jej nie było.

— A na czym to — spytał Darell — opierasz swój zaskakujący wniosek?

— O, przepraszam — rzekł Munn. — Nie jest zaskakujący. Wszyscy wiecie, że Muł szukał Drugiej Fundacji. Ale cóż możecie wiedzieć tym, z jakim to czynił uporem i nakładem środków! Miał do swej dyspozycji siły, o jakich wam się nie śniło. Znalezienie Drugiej Fundacji było jego obsesją — a mimo to nie powiodło mu się. Nie znaleziono żadnej Drugiej Fundacji.

Trudno oczekiwać, żeby znaleziono — rzekł Turbor, wiercąc się niespokojnie. — Miała przecież środki przeciw zbyt dociekliwym umysłom.

— Nawet przeciw takim umysłom jak Muła? Nie sądzę. No, ale przecież nie oczekujecie chyba, że przedstawię wam istotę tego, co zawarłem w pięćdziesięciu tomach raportu, w ciągu pięciu minut. Wszystko to, na mocy postanowień traktatu pokojowego, znajdzie się w Muzeum Seldona będziecie, panowie, mogli przeanalizować to równie spokojnie i bez pośpiechu jak ja. Tak czy inaczej, będziecie mogli zapoznać się z jego ostatecznym, jasno sformułowanym wnioskiem, który już tu przedstawiłem. Nie ma i nigdy nie było żadnej Drugiej Fundacji.

— No to co wobec tego powstrzymało Muła? — spytał Sernic.

— O Wielka Galaktyko, a jak pan myśli? To, co powstrzyma każdego z nas — śmierć. Największym zabobonem naszych czasów jest przekonanie, że kres podbojom Muła położyło coś, co było potężniejsze nawet od niego. Oto skutek patrzenia na wszystko pod niewłaściwym kątem. Na pewno nie ma w całej Galaktyce nikogo, kto by nie wiedział, że Muł nie tylko psychicznie, ale też fizycznie był odmieńcem. Umarł mając trzydzieści parę lat, ponieważ jego nieprzystosowany organizm nie był już w stanie podtrzymywać funkcji życiowych. Już na wiele lat przed śmiercią stał się zupełnym inwalidą. Stan, w którym cieszył się najlepszym zdrowiem, byłby dla normalnego człowieka stanem słabości. No i wszystko odbyło się tak, jak musiało. Podbijał Galaktykę i, zgodnie z odwiecznym porządkiem natury, zmierzał ku śmierci. To cud, że żył tak długo i tyle osiągnął. Przyjaciele, to wszystko jest zapisane czarno na białym. Musicie tylko okazać trochę cierpliwości. Musicie tylko spojrzeć na te sprawy z właściwego punktu widzenia.

— No dobrze, postaramy się, Munn — rzekł z namysłem doktor Darell. — Będzie to interesujące i, w najgorszym razie, pobudzi nas do myślenia. Ale ci ludzie pod psychiczną kontrolą, których zapisy przywiózł nam Anthor prawie rok temu — co z nimi? Pomóż nam spojrzeć na tę sprawę z tego właściwego punktu widzenia.

— Proszę bardzo. Ile lat liczy sobie analiza encefalograficzna? Albo ujmijmy to w inny sposób — jak bardzo zaawansowane są studia nad neuronowymi drogami przekazu informacji?

— W tym względzie znajdujemy się w powijakach. To pewne — rzekł Darell.

— Dobrze. Jaką wobec tego możemy mieć pewność, że nasza interpretacja tego, co Anthor nazwał „płaską przekształcenia”, jest właściwa? Macie pewne teorie, ale czy macie pewność? Czy jesteście pewni, że jest to wystarczający dowodna istnienie potężnej siły, mimo iż przeczą temu wszystkie pozostałe dane? Bardzo łatwo wyjaśnić to, co nieznane, przez odwołanie się do nadludzkiej, arbitralnej woli. To normalna ludzka reakcja. Można znaleźć wiele takich przypadków w historii Galaktyki. Systemy planetarne, które zostały pozbawione kontaktu z innymi systemami, wracały na ogół do okresu pierwotnego. I co się tam działo? Otóż w każdym przypadku te dzikusy przypisywały działanie niezrozumiałych dla nich sił natury istotom inteligentnym, potężniejszym od nich i nieobliczalnym. Nazywa się to, zdaje mi się, antropomorflzmem.

Otóż w tym względzie niczym się nie różnimy od tych dzikusów. Wiemy bardzo mało o psychologii i wszystko, czego nie jesteśmy w stanie zrozumieć, przypisujemy nadludziom, w tym przypadku Drugiej Fundacji, opierając się na niejasnej wzmiance Seldona.