Ursula Le Guin - Miasto złudzeń

— Widzę, że nie pijesz, Lordzie Ramarren. Na Ziemi znane jest stare, bardzo stare powiedzenie: w winie prawda. — Uśmiechnął się i zaraz zgasił swój uśmiech. — Lecz być może twoje pragnienie ugasi prawda, nie wino.

— Chciałbym zadać ci pytanie.

— Tylko jedno? — Brzmiąca w jego głosie nuta szyderstwa wydała się Falkowi tak wyraźna — wyraźna do tego stopnia, że spojrzał na Orry’ego, aby zobaczyć, czy ją uchwycił. Lecz chłopiec, ze spuszczonymi oczami, pociągając pariithę z następnej tuby, nie słyszał niczego.

— Chciałbym przez chwilę porozmawiać z tobą sam na sam — rzekł szorstko Falk.

Słysząc to Orry, zaintrygowany, uniósł wzrok. Shinga powiedział:

— Oczywiście możesz. Tak czy inaczej moja odpowiedź będzie taka sama, bez względu na to; czy Har Orry będzie przy tym obecny, czy nie. Nie ma niczego, co chcielibyśmy ukryć przed nim, a powiedzieć tobie, jak również niczego, co chcielibyśmy ukryć przed tobą, a powiedzieć jemu. Niemniej jednak jeśli chcesz, aby wyszedł, niech tak będzie.

— Poczekaj na mnie w sali, Orry — powiedział Falk i chłopiec, jak zawsze uległy, wyszedł. Kiedy pionowe krawędzie drzwi zamknęły się za nim, Falk — szepcząc raczej, gdyż wszyscy tutaj szeptali — powiedział: — Chcę powtórzyć to, o co pytałem cię już wcześniej. Nie jestem jednak pewien, czy dobrze zrozumiałem. Możecie przywrócić moją wcześniejszą pamięć tylko kosztem obecnej, czy to prawda?

— Dlaczego pytasz mnie, co jest prawdą? Czy uwierzysz w to, co ci powiem?

— Dlaczego… dlaczego miałbym nie wierzyć? — odparł Falk, lecz serce w nim zamarło, gdyż czuł, że Shinga bawi się z nim jak z nieświadomą i bezsilną istotą.

— Czyż nie jesteśmy Kłamcami? Nie wierzysz w nic, co ci mówimy. Tego właśnie nauczono cię w Domu Zove, tak właśnie myślisz. Wiemy, co myślisz.

— Odpowiedz na moje pytanie — powiedział Falk, zdając sobie sprawę z daremności swego uporu.

— Powiem ci to, co już powiedziałem wcześniej, i najjaśniej, jak potrafię, chociaż to Ken Kenyek jest tym, który wie o tych sprawach najwięcej. On jest naszym najzdolniejszym mentalistą. Czy chcesz, abym go wezwał? Niewątpliwie chętnie prześle tu swój obraz. Nie? Oczywiście, to bez znaczenia. Z grubsza rzecz biorąc, odpowiedź na twoje pytanie wygląda następująco: twój umysł został, tak jak powiedzieliśmy, wytarty. Wytarcie umysłu jest operacją — oczywiście nie chirurgiczną, lecz oddziaływającą na neuronalne struktury mózgu i wymagającą skomplikowanego wyposażenia psychoelektronicznego — której efekty są nieodwracalne w stopniu nieosiągalnym dla tych, będących wynikiem jakiejkolwiek zwykłej blokady hipnotycznej. Przeto, choć odtworzenie wytartej osobowości jest możliwe, jest to proces o wiele bardziej drastyczny niż zdjęcie blokady hipnotycznej. Problemem jest w tej chwili zastępcza, dodatkowa, częściowa pamięć i struktura osobowości, które ty nazywasz „sobą”. Oczywiście, w rzeczywistości tak nie jest. Patrząc na to bezstronnie, ta wtórnie wyrosła jaźń jest zaledwie szczątkiem, emocjonalnie skołowaciałym i intelektualnie nieudolnym, w porównaniu z twoją prawdziwą, tak głęboko ukrytą osobowością. Tak jak i my nie możemy, tak i nie spodziewamy się, abyś i ty mógł patrzeć na ta bezstronnie, niemniej mieliśmy ochotę zapewnić cię, że odtworzony Ramarren będzie zawierał kontynuację Falka. I kusiło nas, aby cię okłamać po to, żeby zaoszczędzić ci strachu i wątpliwości i uczynić twą decyzję łatwiejszą. Lecz lepiej, że znasz prawdę, nie mogliśmy postąpić inaczej i jak sądzę, ty też nie mógłbyś. Prawda wygląda tak: jeśli przywrócimy normalny stan i funkcjonowanie całości połączeń synaptycznych twego pierwotnego umysłu — jeśli mogę tak uprościć tę niewiarygodnie skomplikowaną operację, którą Ken Kenyek ze swoimi psychokomputerami gotów jest przeprowadzić — to rekonstrukcja spowoduje całkowitą blokadę zastępczych połączeń synaptycznych, które teraz uważasz za swój umysł i jaźń. Zastępcza osobowość zostanie bezpowrotnie usunięta: teraz ona z kolei zostanie wytarta.

— Zatem, aby Ramarren mógł zmartwychwstać, musicie zabić Falka.

— Nie zabijamy — odezwał się Shinga ochrypłym szeptem, a potem powtórzył z porażającą umysł intensywnością w myślomowie: „Nie zabijamy”.

Zapadło milczenie.

— Niekiedy trzeba zrezygnować z czegoś mniejszego, aby uzyskać coś większego. Zawsze tak było — wyszeptał Shinga.

— Ktoś, kto żyje, musi godzić się ze śmiercią — rzekł Falk i zobaczył, jak podobna do maski twarz skrzywiła się. — Dobrze. Zgadzam się. Pozwalam wam mnie zabić. Moja zgoda tak naprawdę nie ma żadnego znaczenia, prawda?… A jednak potrzebujecie jej.

— Nie zabijemy cię — szept był teraz głośniejszy. — My nie zabijamy. Nikomu nie odbieramy życia. Przywrócimy cię twemu prawdziwemu życiu i naturze. Jednak musisz zapomnieć. Taka jest cena, nie ma żadnej innej możliwości: jeśli chcesz być Ramarrenem, musisz zapomnieć Falka. Tak, na to musisz się zgodzić, lecz to jest wszystko, o co prosimy.

— Daj mi jeszcze jeden dzień — powiedział Falk i podniósł się, kończąc rozmowę. Był zgubiony i nic nie mógł zrobić. A jednak spowodował, że maska skrzywiła się — dotknął, na ułamek chwili, samej istoty kłamstwa i w tym momencie czuł, że gdyby wiedział dostatecznie wiele i był wystarczająco silny, dotarłby do prawdy, która leżała w zasięgu ręki.

Falk opuścił budynek razem z Orrym i kiedy znaleźli się na ulicy, powiedział:

— Przejdź się ze mną kawałek. Chcę porozmawiać z tobą poza tymi murami. — Przeszli przez jasną ulicę do krawędzi urwiska i stanęli obok siebie owiewani podmuchami zimnego wiatru wiosennej nocy, a obok nich światła mostu pędziły ponad czarną otchłanią, która opadała od skraju ulicy pionowo w dół.

— Czy miałem prawo — zaczął z wolna Falk — wydawać ci polecenia, kiedy byłem Ramarrenem?

— Jakiekolwiek — odparł chłopiec z gotowością i rozwagą, która zdawała się wynikiem wychowania, jakie otrzymał na Werel.

Falk spojrzał mu prosto w twarz i przez chwilę nie spuszczał zeń wzroku. Wskazał na złote ogniwa bransolety na nadgarstku chłopca i gestem polecił, aby ją ściągnął i wyrzucił w przepaść.

Orry zaczął coś mówić i Falk położył palec na jego ustach.

Oczy chłopca zabłysły, zawahał się, a potem zsunął łańcuszek i cisnął go w ciemność. Kiedy znów odwrócił się do Falka, na jego twarzy wyraźnie widać było strach, zmieszanie i pragnienie pochwały.

Wówczas Falk po raz pierwszy odezwał się do niego w myślomowie: „Czy masz jeszcze jakieś urządzenia lub ozdoby, Orry?”

W pierwszej chwili chłopiec nie zrozumiał. Przekaz Falka nie był tak skoncentrowany i o wiele słabszy w porównaniu z tym, jakim posługiwali się Shinga. Kiedy w końcu zrozumiał, odpowiedział wyraźnie i czysto w ten sam sposób: „Nie. Tylko komunikator. Dlaczego kazałeś mi go wyrzucić?”

„Nie chcę, żeby słyszał mnie ktokolwiek inny oprócz ciebie, Orry”.

Chłopiec wyglądał na przestraszonego i zdenerwowanego. — Władcy słyszą — wyszeptał. — Mogą słyszeć myślomowę gdziekolwiek, prech Ramarren. A ja dopiero zacząłem ćwiczyć techniki ochronne.

— Więc będziemy mówić — powiedział Falk, chociaż wątpił, aby Shinga mogli podsłuchiwać myślomowę „gdziekolwiek” bez pomocy jakichś mechanicznych urządzeń. — Jest coś, o co chcę cię prosić. Ci władcy Es Toch sprowadzili mnie tutaj, aby jak się wydaje, przywrócić moją dawną pamięć, pamięć Ramarrena. Lecz mogą to uczynić, lub chcą to uczynić, tylko kosztem mojej obecnej pamięci, pamięci tego, kim jestem i wszystkiego, czego dowiedziałem się o Ziemi. Tak twierdzą. A ja nie chcę, żeby tak się stało. Nie chcę zapomnieć tego, co wiem i czego się domyślam, nie chcę stać się nieświadomym narzędziem w ich rękach. Nie chcę jeszcze raz umrzeć przed swoją śmiercią! Nie sądzę, żebym mógł się im przeciwstawić, ale spróbuję i dlatego właśnie chcę cię prosić… — przerwał wahając się po między różnymi możliwościami, gdyż tak naprawdę nie opracował jeszcze żadnego planu.