Isaac Asimov: De Blote Zon

Minnim zei: ‘De arm van de robot moet besmeurd zijn geweest met bloed en haar.’

‘Waarschijnlijk was dat ook zo,’ zei Baley, ‘maar het was Leebig die de robot na de moord onder zijn hoede nam. Hij zou eventuele andere robots die het kon zijn opgevallen makkelijk hebben kunnen instrueren dat te vergeten. Dr. Thool heeft het misschien gezien, maar hij onderzocht alleen maar de dode man en de bewusteloze vrouw. Leebig vergiste zich toen hij dacht dat Gladia wel zo duidelijk schuldig zou moeten zijn dat de afwezigheid, van een wapen op de plaats van de misdaad haar weinig zou helpen. Evenmin kon hij voorzien dat de hulp van een Aardebewoner zou worden ingeroepen bij het onderzoek.’

‘En toen Leebig eenmaal dood was regelde je het zo dat Gladia van Solarie kon vertrekken. Was dat om haar te redden voor het geval de Solariers over de zaak zouden gaan nadenken?’

Baley haalde zijn schouders op. ‘Zij had al genoeg geleden. Zij was door iedereen tot slachtoffer gemaakt; door haar man, door Leebig, door de wereld van Solarie.’ Minnim zei: ‘Hebt u de wet niet een beetje aan een persoonlijke gril aangepast?’

Baley’s doorgroefde gezicht werd hard. ‘Het was geen gril. Ik was niet gebonden aan de Solarische wet. De belangen van de Aarde kwamen op de eerste plaats en vanwege die belangen moest ik ervoor zorgen dat er met Leebig, de gevaarlijke, afgerekend werd. Wat mevrouw Delmarre betreft,’ hij keek Minnim nu aan en voelde dat hij een beslissende stap nam; hij moest dit zeggen, ‘wat mevrouw Delmarre betreft, met haar heb ik een experiment uitgehaald.’

‘Ik wilde weten of zij erin zou toestemmen een wereld te verdragen waar persoonlijke aanwezigheid was toegestaan en verwacht werd. Ik was nieuwsgierig of zij de moed had de liquidatie van zulke diepgewortelde gewoonten onder ogen te zien. Ik was bang dat zij misschien zou weigeren om te gaan; dat ze er misschien op zou staan op Solarie te blijven, waar het een hel voor haar was, liever dan haar verwrongen Solarische manier van leven de rug toe te keren. Maar zij koos voor de verandering en ik ben blij dat ze dat deed, omdat het mij symbolisch leek. Het leek de weg vrij te maken voor onze redding.’

‘Onze redding?’ zei Minnim heftig. ‘Wel alle donders, wat bedoel je?’

‘Niet de uwe en de mijne in het bijzonder, meneer,’ zei Baley ernstig, ‘maar voor de hele mensheid. U vergist zich in de andere Buitenwerelden. 2e hebben weinig robots; zij staan persoonlijke aanwezigheid toe; en zij hebben een onderzoek ingesteld op Solarie. Zoals u weet was R. Daneel Olivaw daar bij me en hij zal met een rapport zijn teruggekeerd. Het gevaar dat zij eens Solariers zullen worden bestaat, maar zij zullen dat gevaar waarschijnlijk onderkennen en er iets aan doen om zichzelf in een redelijk evenwicht te houden en om zo de leiders van de mensheid te blijven.’

‘Dat is uw opvatting,’ zei Minnim knorrig. ‘En er is nog wat. Er is een wereld die op Solarie lijkt en dat is de Aarde.’

‘Rechercheur Baley!’

‘Het is zo, meneer. We zijn Solarie binnenste buiten. Zij hebben zich van elkaar geisoleerd. Wij hebben ons van de Melkweg geisoleerd. Zij zijn doodgelopen in hun onneembare landhuizen. Wij zijn doodgelopen in onze ondergrondse Steden. Zijn leiders zonder volgelingen, behalve dan robots die niets terug kunnen zeggen. Wij zijn volgelingen zonder leiders, met alleen Steden om ons heen om ons te beveiligen.’ Baley balde zijn vuisten.

Minnim beviel dit maar matig. ‘Rechercheur, u hebt een ware beproeving doorstaan. U hebt rust nodig en die zult u krijgen. Een maand vakantie met behoud van volledig salaris en aan het eind daarvan een promotie.’

‘Dank u, maar dat is niet alles wat ik wil. Ik wil dat u naar mij luistert. Er is een manier om uit het slop te raken en dat is naar buiten, naar de Ruimte. Er zijn daar een miljoen werelden en de Kosmieten hebben er naar vijftig van. Ze zijn maar met weinigen en hebben een lange levensduur. Wij zijn met velen en leven kort. Wij zijn beter dan zij geschikt voor exploratie en kolonisatie. Wij zitten onder druk van de bevolkingsaanwas en we hebben een snelle generatiewisseling zodat we nooit zonder jongeren en roekelozen zullen zitten. Het waren in de eerste plaats onze voorvaderen die de Buitenwerelden gekoloniseerd hebben.’

‘Ja, ik begrijp het — maar ik ben bang dat onze tijd om is.’ Baley voelde hoe graag de andere hem nu kwijt wilde maar hij bleef onaandoenlijk zitten. Hij zei: ‘Toen door die oorspronkelijke kolonisatie werelden werden gesticht die de onze in technologisch opzicht overtroffen, sloegen wij op de vlucht door onder de grond baarmoeders voor onszelf te bouwen. De Kosmieten gaven ons een gevoel van minderwaardigheid en wij verborgen ons voor hen. Maar dat is geen antwoord. Om het vernietigende ritme van opstand en onderdrukking te vermijden moeten wij met ze gaan wedijveren, hen volgen, als het moet, hen leiden, als het kan. Om dat te doen moeten we niet wegkruipen van de open ruimte; we moeten onszelf leren daar niet bang voor te zijn. Als het te laat is om het onszelf bij te brengen moeten we het onze kinderen leren. Het is een levensbelang!’

‘U hebt rust nodig, rechercheur.’

Heftig zei Baley: ‘Ik wil dat u naar me luistert, meneer. Als de Kosmieten sterk zijn en als wij blijven zoals we zijn dan zal de Aarde binnen een eeuw vernietigd worden. Dat is uitgerekend, zoals u me zelf verteld hebt. Als de Kosmieten werkelijk zwak zijn en nog steeds zwakker worden, dan is er misschien een uitweg voor ons, maar wie zegt dat de Kosmieten zwak zijn? De Solariers, ja, maar dat is dan ook alles wat we weten.’

‘Maar…’

‘Ik ben nog niet klaar. Maar er is iets dat we kunnen veranderen, of de Kosmieten nu zwak zijn of sterk. We kunnen onszelf veranderen. Laten we de open ruimte opzoeken en we zullen nooit meer een opstand nodig hebben. We kunnen ons verspreiden over onze eigen massa werelden en zelf Kosmieten worden. Als we hier op elkaar gepakt op Aarde blijven dan is er niets tegen die zinloze en fatale opstanden te beginnen. Het zal des te erger zijn als de mensen zich vleien met een door niets gerechtvaardigde hoop vanwege een zogenaamde zwakheid van de Kosmieten. Ga uw gang en vraag het de sociologen. Vertel ze wat ik gezegd heb. En als ze nog mochten twijfelen, verzint u dan een manier om me naar Aurora te sturen. Laat me rapport uitbrengen over de echte Kosmieten en u zult zelf zien wat de Aarde nog te doen staat.’

Minnim knikte. ‘Ja, ja. Ik moet nu afscheid van u nemen, rechercheur Baley.’

Toen Baley vertrok was hij opgetogen. Een openlijke overwinning op Minnim had hij niet verwacht. Overwinning op vastgeroeste denkpatronen worden niet in een dag of in een jaar behaald. Maar hij had de uitdrukking van een peinzende onzekerheid op Minnims gezicht zien verschijnen, een uitdrukking die, tenminste voor een poosje, de aanvankelijke kritiekloze vreugde verdreven had. Hij voelde dat hij in de toekomst kon kijken. Minnim zou het de sociologen vragen en een paar van hen zouden niet helemaal zeker van hun zaak zijn. Ze zouden zich vragen stellen. Ze zouden met Baley komen praten.

Geef ze een jaar, dacht Baley, een jaar, en ik ben op weg naar Aurora. Geef ze een generatie, en we zullen de ruimte weer intrekken.

Baley stapte op de Snelweg naar het noorden. Hij zou Jessie nu gauw weerzien. Zou zij het begrijpen? En zijn zoon, Bentley, die nu zeventien was. Als Ben zelf een zoon van zeventien heeft, zal hij dan op een lege wereld staan om een ruim leven op te bouwen?

Het was een beangstigende gedachte. Baley was nog steeds bang voor de open ruimte. Maar hij was niet bang meer voor die angst! Het was niets om hard voor weg te hollen, die angst, maar iets om tegen te vechten.

Baley voelde zich alsof hij een beetje getikt was. Van het begin af aan had de open ruimte de aantrekkingskracht van het griezelige voor hem gehad; vanaf het moment in de grondwagen toen hij Daneel te slim af was geweest en het dak open had laten maken zodat hij in de buitenlucht kon staan.