Isaac Asimov - De Blote Zon

‘Allemaal onzin,’ stootte Leebig eruit. ‘U weet niets van robotiek.’ Baley zei: ‘Dat zal best. Maar ik zal commissaris Attlebish voorstellen de administratie van uw robotfabriek en onderhoudswerkplaats in beslag te laten nemen. Misschien kunnen we zo ontdekken of u robots met afneembare ledematen gebouwd hebt en, als dat zo is, of u er een naar dr. Delmarre gestuurd hebt, en, als ook dat zo is, wanneer.’

‘Niemand heeft zich met mijn administratie te bemoeien,’ riep Leebig.

‘Waarom, als u niets te verbergen hebt? Waarom?’

‘Maar waarom zou ik, Solarie nog aan toe, Delmarre hebben willen vermoorden? Vertel me dat dan eens. Wat was mijn motief?’

‘Ik zou er zo twee weten,’ zei Baley. ‘U was bevriend met mevrouw Delmarre. Bijzonder bevriend. Solariers zijn tenslotte ook mensen, op hun manier. U ging nooit met vrouwen om, maar dat maakte u nog niet immuun voor, laten we zeggen, dierlijke driften. U hebt mevrouw Delmarre gezien — neemt u me niet kwalijk, u hebt haar bekeken — in tamelijke informele kledij en…’

‘Nee,’ riep Leebig gekweld. En Gladia fluisterde heftig: ‘Nee.’

‘Misschien herkende u zelf de aard van uw gevoelens niet,’ zei Baley, ‘of als u er een vage notie van had, minachtte u zich zelf om uw zwakheid, en haatte u mevrouw Delmarre die daar voedsel aan gaf. En toch zou u Delmarre ook kunnen haten, omdat hij haar had. U vroeg mevrouw Delmarre uw assistente te worden. In zoverre gooide u het al op een akkoordje met uw libido. Zij weigerde en u haatte haar er des te meer om. Door dr. Delmarre zo te vermoorden dat de verdenking op mevrouw Delmarre zou vallen, kon u zich tegelijk op hen allebei wreken.’

‘Wie zou die goedkope, melodramatische smeerpijperij moeten geloven?’ vroeg Leebig op een hese fluistertoon. ‘Een andere Aardebewoner, een ander dier, misschien. Een Solarier niet.’

‘Ik ben niet van dat motief afhankelijk,’ zei Baley. ‘Ik denk dat het onbewust aanwezig was, maar u had ook een gewoner motief. Dr. Rikaine Delmarre dwarsboomde u bij uw plannen en moest uit de weg worden geruimd.’

‘Welke plannen?’ vroeg Leebig.

‘Uw plannen om de Melkweg te veroveren, dr. Leebig,’ zei Baley.

‘Die Aardebewoner is gek,’ riep Leebig naar de anderen. ‘Dat is toch wel duidelijk?’

Enkelen keken sprakeloos naar Leebig, enkelen naar Baley. Baley gaf hen geen kans om tot een besluit te komen. Hij zei: ‘U weet wel beter, dr. Leebig. Dr. Delmarre stond op het punt met u te breken. Mevrouw Delmarre dacht dat het was omdat u niet wilde trouwen. Ik geloof dat niet. Dr. Delmarre werkte zelf aan een toekomst waarin ectogenese mogelijk en het huwelijk overbodig zouden worden. Maar dr. Delmarre werkte met u samen; meer dan wie ook zou hij kunnen weten en vermoeden waar u aan werkte. Hij zou het geweten hebben als u bezig was met gevaarlijke experimenten en hij zou geprobeerd hebben u tegen te houden. Hij suggereerde zoiets tegen Agent Gruer, maar hij gaf geen bijzonderheden, omdat hij nog niet zeker was van die bijzonderheden. Het is duidelijk dat u zijn verdenkingen ontdekte en hem doodde.’

‘U bent gek!’ zei Leebig weer. ‘Ik wil hier niets meer mee te maken hebben.’

Maar Attlebish viel hem in de rede. ‘Laat hem uitspreken, Leebig!’

Baley beet zich op de lippen om te voorkomen dat hij een al te voorbarige tevredenheid zou tonen over het duidelijke ontbreken van sympathie in de stem van het Hoofd van de Veiligheidsdienst. Hij zei: ‘In hetzelfde gesprek met mij waarin u het had over robots met afneembare ledematen, dr. Leebig, noemde u ruimteschepen met ingebouwde positronische breinen. U hebt toen bepaald uw mond voorbij gepraat. Dacht u dat ik toch maar een Aardebewoner was die immers niets van robotiek begreep? Of kwam het omdat u vlak daarvoor bedreigd werd met persoonlijke aanwezigheid en dat de dreiging was weggenomen en dat u een beetje door het dolle heen raakte van opluchting? In elk geval had dr. Quemot mij al verteld dat het geheime wapen van Solarie tegen de Buitenwerelden de positronische robot was.’ Quemot, die zo onverwacht het onderwerp van gesprek werd, schoot overeind en riep: ‘Ik bedoelde…’

‘U bedoelde het sociologisch, dat weet ik. Maar het zet aan het denken. Vergelijk een ruimteschip met een ingebouwd positronisch brein nu eens met een bemand ruimteschip. Een bemand ruimteschip zou geen robots kunnen gebruiken op eigenlijke oorlogsmissies. Een robot zou geen mensen op vijandelijke ruimteschepen of vijandelijke werelden kunnen vernietigen. Het verschil tussen bevriende en vijandelijke mensen zou zijn bevattingsvermogen te boven gaan. Natuurlijk zou je tegen een robot kunnen zeggen dat het vijandelijke ruimteschip geen mensen aan boord had. Je zou hem kunnen vertellen dat het een onbewoonde planeet was die gebombardeerd werd. Dat zou nog niet meevallen. Een robot zou kunnen zien dat zijn eigen ruimteschip mensen vervoerde; hij zou weten dat er op zijn eigen wereld mensen waren. Hij zou aannemen dat dat ook zo was op vijandelijke ruimteschepen en werelden. Er zou een echte expert in de robotiek voor nodig zijn, zoals u, dr. Leebig, om ze in zo’n geval op de juiste manier te behandelen, en zulke experts zijn er niet veel.

Maar een ruimteschip dat met zijn eigen positronische brein was uitgerust zou vrolijk elk schip aanvallen dat hem aangewezen werd, lijkt me. Hij zou vanzelfsprekend aannemen dat alle andere schepen ook geen bemanning hadden. Het zou een schip met een positronisch brein makkelijk onmogelijk kunnen worden gemaakt om berichten van vijandelijke schepen te ontvangen die hem uit de droom zouden helpen. Omdat er geen ruimte nodig is voor bemanningsleden, voor voorraden, voor water of luchtverversers, zou het meer geschut kunnen voeren, meer wapens en zou het minder kwetsbaar zijn dan welk gewoon schip ook. Een schip met een positronisch brein zou hele vloten van gewone schepen kunnen verslaan. Heb ik dat goed?’

De laatste vraag werd op dr. Leebig afgevuurd die uit zijn stoel was opgestaan en er — nu stokstijf bij stond, bijna gebroken van wat? Woede? Afschuw?

Er kwam geen antwoord. Een antwoord zou niet te verstaan zijn geweest. Er knapte iets los en de anderen schreeuwden als gekken. Klorissa had het gezicht van een furie en zelfs Gladia was opgestaan om met haar vuistjes dreigend tegen de lucht te slaan. En allemaal hadden ze zich tegen Leebig gekeerd. Baley ontspande zich en sloot zijn ogen. Hij probeerde enkele ogenblikken zijn spieren uit de knoop te krijgen, zijn pezen te ontdooien.

Het had geholpen. Eindelijk had hij op het goede knopje gedrukt. Quemot had een vergelijking gemaakt tussen de Solarische robot en de Spartaanse heloot. Hij zei dat de robots niet in opstand konden komen zodat de Solariers niet op hun hoede hoefden te zijn. Maar als er nu eens een mens was die de robots dreigde te leren hoe ze mensen konden kwetsen; ze, met andere woorden, in staat maakte om te revolteren?

Zou dat niet de grootste misdaad zijn? Zou op een wereld als Solarie iedereen zich niet heftig tegen iemand keren die er alleen maar van verdacht werd robots te maken die in staat waren een mens kwaad te doen; op Solarie waar de robots de mensen numeriek overtroffen in een verhouding van twintigduizend op een?

Attlebish riep: ‘U staat onder arrest. Het is u absoluut verboden uw boeken of bescheiden aan te raken voor de regering de gelegenheid heeft gehad ze te inspecteren…’ Bijna onsamenhangend ging hij verder, en nauwelijks verstaanbaar in het pandemonium.

Een robot liep op Baley af. ‘Een boodschap, meester, van meester Olivaw.’

Met een ernstig gezicht nam Baley de boodschap aan, draaide zich om en riep: ‘Een ogenblikje graag.’ Zijn stem had bijna een magisch effect. Allemaal keken ze hem plechtig aan en geen gezicht toonde iets anders dan de grootst mogelijke aandacht (behalve dat van Leebig met zijn verdwaasde uitdrukking) voor de Aardebewoner. Baley zei: ‘Het is dwaasheid te verwachten dat dr. Leebig van zijn papieren afblijft in afwachting van de een of andere ambtenaar. Daarom is mijn partner, Daneel Olivaw, nog voor het begin van dit gesprek naar de villa van dr. Leebig vertrokken. Ik heb zojuist bericht van hem gekregen. Hij is op het landgoed aangekomen en zal over enkele ogenblikken bij dr. Leebig zijn om hem in hechtenis te nemen.’