Isaac Asimov: De Blote Zon

Daneel stond niet toe dat er onmiddellijk tot actie werd over gegaan. ‘Morgen!’ had hij met een eerbiedige vastberadenheid gezegd. ‘Dat is mijn advies, Partner Elijah. Het is laat en je hebt rust nodig.’

Baley moest toegeven dat dat zo was, en bovendien was het nodig nog iets voor te bereiden; en dat was nog al het een en ander. Hij had de oplossing van de moord, daar was hij zeker van, maar evenals Daneels theorie, alleen gebaseerd op deductie, bewijskracht had het al evenmin. Solariers zouden hem moeten helpen.

En als hij hen onder ogen moest komen, een Aardebewoner tegen een half dozijn Kosmieten, had hij een volmaakte zelfbeheersing nodig. Dat betekende rust en voorbereiding. Toch kon hij niet slapen. Hij wist zeker dat hij niet zou kunnen slapen. Noch de zachtheid van het speciale bed dat door soepel functionerende robots voor hem klaar was gemaakt, noch het lichte parfum en de zachte muziek in de speciale kamer van Gladia’s villa zouden er wat toe doen. Daar was hij zeker van.

Daneel zat onopvallend in een verduisterde hoek. Baley zei: ‘Ben je nog steeds bang voor Gladia?’ De robot zei: ‘Het lijkt me niet verstandig jou alleen en onbewaakt te laten slapen.’

‘Goed, doe wat je wilt. Is het je duidelijk wat ik wil dat jij gaat doen, Daneel?’

‘Jazeker, Partner Elijah.’

‘Je hebt geen reserves vanwege de Eerste Wet, hoop ik.’

‘Een enkele in verband met de vergadering die je wilt beleggen. Zul je gewapend zijn en bedacht op je eigen veiligheid?’

‘Dat zal ik zeker, neem dat maar van me aan.’ Daneel slaakte een zucht die zo menselijk klonk dat Baley een ogenblik probeerde om door het donker het machinaal-volmaakte gezicht te bestuderen.

Daneel zei: ‘Ik vind het menselijk gedrag niet altijd logisch.’

‘We kunnen zelf ook wel Drie Wetten gebruiken.’ zei Baley, ‘maar ik ben blij dat we die niet hebben.’ Hij staarde naar het plafond. Veel hing van Daneel af en toch kon hij hem maar weinig van de volledige waarheid vertellen. Er hadden ook robots mee te maken. De planeet Aurora had haar redenen gehad om een robot te sturen om haar belangen te behartigen, maar dat was een vergissing. Robots hadden hun beperkingen.

Maar toch, als het allemaal goed ging, zou het binnen twaalf uur achter de rug kunnen zijn. Binnen vierentwintig uur kon hij weer op weg zijn naar de Aarde, met goede berichten. Zo goed dat hij het zelf nog nauwelijks kon geloven, en toch was het voor de Aarde de uitweg. Het moest de uitweg voor de Aarde zijn.

Aarde! New York! Jessie en Ben! De gezelligheid en vertrouwdheid van zijn dierbare thuis!

Al half in slaap spon hij dat nog wat uit, maar de gedachte aan de Aarde was minder troost dan hij verwacht had. Hij voelde zich vervreemd van de Steden. En op het een of andere onduidelijke punt in de tijd vervaagde het allemaal en sliep hij in.

Goed uitgeslapen stapte Baley onder de douche en kleedde hij zich aan. Lichamelijk was hij klaar voor wat er zou komen. Toch voelde hij zich onzeker. Niet dat zijn redenering hemzelf in het bleke ochtendlicht niet meer zo overtuigde. Het was meer de noodzaak om Solariers onder ogen te moeten komen.

Kon hij tenslotte zeker zijn van hun reacties? Of zou hij nog steeds in den blinde werken?

Gladia verscheen het eerst. Voor haar was het natuurlijk eenvoudig. Zij zat op een gesloten circuit omdat zij in het zelfde landhuis was. Zij zag er bleek uit en verstoken van iedere uitdrukking, in een wit gewaad dat haar tot een koud beeld maakte.

Hulpeloos staarde zij hem aan. Baley glimlachte vriendelijk terug en dat scheen haar een beetje op haar gemak te stellen.

Een voor een verschenen ze nu. Attlebish, het Waarnemend Hoofd van de Veiligheidsdienst, verscheen meteen na Gladia, atletisch en arrogant, de kin afkeurend naar voren gestoken. Toen Leebig, de roboticus, ongeduldig en kwaad, en zijn zwakke ooglid knipperde zo nu en dan. Quemot, de socioloog, een beetje vermoeid, maar met een minzame glimlach voor Baley in zijn diepliggende ogen, alsof hij wilde zeggen: We hebben elkaar gezien, we zijn onder elkaar geweest.

Toen Klorissa Cantoro verscheen leek zij zich niet op haar gemak te voelen in het bijzijn van de anderen. Zij keek even vluchtig naar Gladia en trok daarbij hoorbaar haar neus op, staarde toen naar de vloer. Dr. Thool, de arts, verscheen het laatst. Hij zag er heel slecht, ziek bijna, uit. Ze waren er allemaal, op Gruer na, die langzaam herstelde en die fysiek nog niet in staat was om erbij te zijn. (Goed, dacht Baley, dan doen we het maar zonder hem.) Ze waren allemaal keurig gekleed; ze zaten, allemaal in kamers die met gordijnen zorgvuldig van de buitenwereld afgesloten waren.

Daneel had de zaak goed geregeld. Baley hoopte vurig dat er van wat Daneel nog te doen stond evenveel terecht zou komen.

Baley keek van Kosmiet naar Kosmiet. Zijn hart bonsde. Elk gezicht keek hem vanuit een andere kamer aan en de contrasten in belichting, meubilering en muurversiering waren duizelingwekkend.

Baley zei: ‘Ik wil het hebben over de moord op dr. Rikaine Delmarre, en wel vanuit de gezichtshoek van het motief, van de gelegenheid en van het middel, in die volgorde…’ Attlebish viel hem in de rede. ‘Wordt het een lange toespraak?’

Scherp zei Baley: ‘Misschien wel. Ik ben hierheen gehaald om een moord te onderzoeken en zulk werk is mijn specialiteit en mijn beroep. Ik weet het beste hoe zo iets aangepakt moet worden.’ (Slik nu niets van ze, dacht hij, of de hele zaak mislukt. Domineer! Domineer!) Hij ging verder en hij koos zijn woorden zo scherp en zo bijtend als hij maar kon. ‘Eerst het motief. In zekere zin is het motief het minst bevredigend van de drie. Gelegenheid en middel zijn objectief. Daar kunnen feiten over verzameld worden. Het motief is subjectief. Het kan iets zijn wat door een ander kan worden waargenomen; wraak om een vernedering waar men van weet, bijvoorbeeld. Maar het kan ook totaal niet waarneembaar zijn; een onredelijke, moorddadige haat bij iemand met een volmaakte zelfbeheersing die dat nooit laat merken.

‘Nu hebt u mij bijna allemaal bij gelegenheid wel eens verteld dat u dacht dat Gladia Delmarre de misdaad gepleegd had. In elk geval heeft niemand mij een andere verdachte aan de hand gedaan. Heeft Giadia een motief? Dr. Leebig heeft er een gesuggereerd. Hij zei dat Giadia vaak ruzie maakte met haar man en Giadia heeft mij dit later toegegeven. De woede die uit ruzie kan ontstaan kan iemand best eens tot moord drijven. Goed.

‘Maar het blijft de vraag of zij de enige is met een motief. Ik vraag me af. Dr. Leebig zelf…’

De roboticus sprong bijna overeind. Hij priemde een hand in de richting van Baley. ‘Let op uw woorden, Aardebewoner.’

‘Ik zit alleen maar te theoretiseren,’ zei Baley koel. ‘U, dr. Leebig, hebt samen met dr. Delmarre aan nieuwe robotmodellen gewerkt. Wat de robotiek betreft bent u de beste op Solarie. Dat zegt u zelf en dat geloof ik ook.’ Leebig glimlachte duidelijk neerbuigend. Baley ging verder: ‘Maar ik heb gehoord dat dr. Delmarre op het punt stond de relatie met u te verbreken omdat er iets met u was wat hij afkeurde.’

‘Leugens! Leugens!’

‘Misschien. Maar als het nu eens waar was? Zou u dan geen motief hebben om hem kwijt te raken voor hij u in het publiek kon vernederen door met u te breken? Ik heb het idee dat u zo’n vernedering maar moeilijk zou kunnen verdragen.’

Baley ging snel verder om Leebig geen kans op een weerwoord te gunnen. ‘En u, juffrouw Cantoro. Door de dood van dr. Delmarre kreeg u de leiding van het fetologisch lab, een verantwoordelijke positie.’

‘Hemeltje lief, daar hebben we het al eens over gehad,’ riep Klorissa boos.

‘Dat weet ik, maar we kunnen het nog niet buiten beschouwing laten. Wat dr. Quemot betreft, hij schaakte vaak met dr. Delmarre. Misschien ergerde het hem dat hij te veel spelletjes verloor.’