Lech Jęczmyk - Kroki w nieznane. Tom 5

Wróciliśmy do naszej rozmowy. W podręczniku było tak napisane: „Już wtedy korzyści z rekonstrukcji musiały być oczywiste. Niemniej jednak humaniści byli gotowi» wrócić na czworakach do lasu«, jeżeli okazałoby się to niezbędne do uratowania ich koncepcji człowieka”. Rino twierdził, że to nieprawda: jego zdaniem konserwatyści nie mogli być aż tak niemądrzy. Przekonywałem go, że byli.

— Weź takiego Don Kichota — mówiłem. — Przecież w jego czasach wiatraki już były znane. A on uważał, że to nieprzyjaciel. Albo weź takiego Arystotelesa.

Ale Rino uważał, że to zupełnie inna sprawa.

— Musieli mieć jakiś powód — powiedział w zamyśleniu. — Ja myślę, że chodziło im o serte Czytałeś ich książki? Wszyscy pisali o uczuciach i o sercach.

— Co serce miało wspólnego z uczuciami? — zapytałem.

— Bo ja wiem? — powiedział Rino. — Biło raz tak, raz tak.

Zaczęliśmy się zastanawiać, ale nic z tego nie wychodziło. Rino usiadł pod drzewem, żeby poprawie swój dotleniacz. Pierwszoklasiści bawili się w najlepsze. Chodzili i śpiewali:

Rino nie odzywał się, a więc otworzyłem podręcznik i zacząłem oglądać kolorowe tablice anatomiczne. Na jednej z nich był człowiek sprzed rekonstrukcji — wszystkie niepotrzebne organy były pomalowane na niebiesko. Druga przedstawiała jego typowe defekty i lepiej było na nią w ogóle nie patrzeć. Na następnej stronie był człowiek współczesny w trzech rzutach i w przekroju i projekty następnych rekonstrukcji. Pokazałem je Rinowi.

— Najbardziej mi się podoba ostatni projekt Forda — powiedział.

Pomyślałem, że nigdy naprawdę nie zrozumiem tych dawnych czasów. Oczywiście to nie moja wina: po prostu wtedy jeszcze nikt nie potrafił myśleć logicznie. Przypomniałem sobie, że właśnie ci, którzy najbardziej narzekali, nie chcieli się zmienić, kiedy przyszło do rekonstrukcji. Pomyślałem, że rekonstrukcja mogła im się nie podobać właśnie dlatego, że była koniecznie potrzebna, ale następne rekonstrukcje będą już dla przyjemności. Wreszcie zacząłem myśleć o ostatnim człowieku, ale zaraz przestałem. To był temat wątpliwy moralnie. Pierwszoklasiści śpiewali ostatnią zwrotkę:

— wszyscy parsknęli śmiechem —

The Bard’s Talk

Jestem stary, mam prawie trzy lata i życia pozostało mi już niewiele. Mnóstwo historii opowiedziałem i wiele pieśni odśpiewałem — przy ogniskach, na dworach możnych i w chatach biedaków. Wkrótce, dnia pewnego, opowiem swoją ostatnią historię. Być może t a właśnie okaże się ostatnią — kto wie? Zmęczony już bowiem jestem, pamięć moja jest jak migocząca iskierka, a kości znękane starością. Prawie trzy razy od chwili mych narodzin nasz świat okrążył po swej olbrzymiej orbicie dwa błękitne słońca, i w ciągu tego bardzo długiego okresu przewędrowałem ziemie od bieguna do bieguna, czasem pieszo, czasem na grzbiecie zargi, snując swe opowieści dla wszystkich, którzy chcieli słuchać, a gdy nie było nikogo do słuchania (często bowiem przemierzałem milczące pustynie i płynąłem na tratwach w dół rzek pełnych rozigranych ryb) opowiadałem swoje historyjki czystemu, koralowemu niebu, falimorowym drzewom, świergoczącym, puszystym ptaszkom thrixx i chłodnej, bezksiężycowej nocy.

Jest jedna historia, którą rzadko opowiadałem, bo nawet trudno ją nazwać historią: nie ma w niej bitew ani ryczących bestii, ani też uroczych dziewcząt w przezroczystych jak mgiełka sukniach. I nie wiem nawet, co oznacza. Nie dostanę za nią jałmużny ani chleba, nie wyczaruje mi moja opowieść słów podzięki z ust księcia czy chłopa. Niegdyś, za młodu, opowiadałem ją, lecz wywoływała tylko łzy, więc już nigdy do niej nie powracałem.

Dla powodu, którego sam nie pojmuję, pragnę opowiedzieć ją właśnie teraz.

Nie wiem, kim był ten, od którego usłyszałem ją po raz pierwszy, kto mi ją opowiedział, czy też śpiewnie wyrecytował — bo mogła być ona recytowana na jakąś starą nutę — ale czy to pieśń czy historia, wiem jedno, że byłem naówczas bardzo małym dzieckiem, w ustach miałem smak mleka, a w nosie czułem aromatyczną, pikantną woń pieczeni. Było mi ciepło, przytulnie i trochę sennie, a ktoś opowiadał, odśpiewywał, a może monotonnie recytował tę historię — opowieść o dzieciach tak małych jak i ja w owym czasie.

Nie wiedziałem nigdy, gdzie na Zorayne to się mogło wydarzyć: — w barbarzyńskim Kahs, w cywilizowanym Troin? Ani też kiedy… Za Pierwszej Dynastii? W Wieku Volthikkiańskim? Czy za panowania Boga Robaka? Nie wiedziałem, jak nazywały się dzieci, ale bawiły się chyba w królów — pogoda, jak mi się wydaje, była ciepła, słońce jasne, a dzieci były opalonymi, bosonogimi małymi urwisami, nie większymi od robaka sooma.

Chociaż byli bardzo mali, kiedy wyprostowali się, jak tylko potrafili najbardziej, i zaczęli przemawiać wyniośle i hardo swymi piskliwymi głosikami, zaiste wydawać się mogli prawdziwie królewscy, bardziej królewscy niż sami królowie. Dużo więcej w nich było dostojeństwa, pychy i dumnej pogardy. A każdy wie, że prawdziwi królowie są często smutni i przestraszeni, wątpią we własne siły i tak są przytłoczeni żałością i zmartwieniami, że nie mogą stać wyprostowani przez cały czas.

— Uklęknij! — rozkazał jeden z miniaturowych władców.

— Na ścięcie! — zarządził inny.

— Płać podatki! — krzyknął jeden z nich nie mając pojęcia, co to są podatki, ale często słysząc to słowo przy stole.

— Dziel swój chleb z biednymi! — powiedział najmniejszy chłopiec.

— Co to za dziwny rozkaz? — spytał jeden z jego towarzyszy zabaw.

— Królowie nie mówią czegoś takiego! — zaprotestował inny.

— Nie mówią? — zdziwił się mały.

— Nie! — odrzekł ten większy. — Królowie mówią tak: „Wrzućcie go do najgłębszego, najciemniejszego lochu!” Lub: „Zrównać ten zamek z powierzchnią ziemi!”

— Wychłostać tego chłopa!

— Spalić miasto!

— Przynieście mi więcej wina!

— Więcej mięsa!

— Więcej złota!

— Więcej kobiet!

— Nie ociągaj się, bo cię ukamienuję! A nie — „Dziel swój chleb z biednymi!” Tego królowie nie mówią! — zaśmiał się drwiąco chłopak.

— Dlaczego? — zapytał najmniejszy. — Właśnie to bym powiedział, gdybym był królem.

— Jesteś jeszcze dzieckiem!

— Nie masz pojęcia o królach!

— O niczym nie masz pojęcia!

— Nie możesz się z nami bawić!

— Wracaj do mamy, dzidziusiu!

Chłopczyk odszedł kilka kroków i w milczeniu przyglądał się zabawie. Nie czuł do nich urazy. Był najmłodszy i najmniejszy, a najmłodsi i najmniejsi zawsze pozostają na uboczu różnych spraw. Tak to już bywa na tym świecie, prawda?

W miarę jak kontynuowano grę, dzieci poczuły, że brak im czegoś konkretnego, co nadałoby nowy charakter zabawie.

Patyki posłużyły więc za berła, połamane pudełka stały się tronami, a stary, podarty worek przekazywano sobie nawzajem jako szatę królewską.

— Ale nie mamy najważniejszej rzeczy — zauważył jeden z nich.