Aleksandr Belyayev - Jahongir

Gans ketdi.

Elza xurmo yaprog‘idan yasalgan yelpig‘ichni oldi-da, yengil to‘qima kresloni dengiz tomonga burib, tong quyoshidan jimirlab yotgan suv sathiga tikilgancha asta yelpinib o‘tirdi.

Elzaning bu yerga kelib qolganiga ham, mana, uch yil bo‘ldi. Emma, uning o‘g‘li va Elzani birga opketishga ko‘ndirgan frau Shmitgof ham shu yerda istiqomat qilardi.

Elzaning bu yerga kelib uchratgan birinchi odami Karl Gotlibning keksa xizmatkori Gans bo‘ldi. Shtirner ketishidan oldin Elzaga tayinlagan ishonchli odam shu edi.

Shtirner Gansning sadoqatini «mustahkamlash» maqsadida unga katta kuchlanishda ta’sir o‘tkazgan edi. Usha paytda Shtirner ta’sirni uzoq muddat saqlash bobida katta yutuqlarga erishgandi, hatto o‘zini umrbod «boshqa shaxs» ga aylantirishni mo‘ljallab yurgan edi. Gans mana shu maqoaddagi birinchi tajriba bo‘ldi. Sinov muvaffaqiyatli tugab, ijobiy natijalar bergach, Shtirner o‘z ishidan xursand bo‘lib, mamnun jilmayib qo‘edi.

«Odamlarni sofdil va sadoqatli qilish naqadar oson bo‘lib qoldi!» — deb ko‘nglidan o‘tkazgan edi u, Gansni bu yoqqa jo‘nata turib.

Ammo sun’iy ravishda tug‘dirilgan bu sadoqat faqat ehtiyotkorlik nuqtai nazaridan qilingan edi. Gans busiz ham Shtirnerga umrbod sodiq qolib, uning har qanday buyrug‘ini so‘zsiz bajarishi mumkin edi. Yaqin shaharlardan biridagi bankda uning nomiga katta miqdorda pul qo‘yilgan edi. Ammo pulning ham, uyning ham to‘la xo‘jayini Elza edi. Unga shovqinsuronli shaharlardan va o‘tmishini esga soladigan hamma narsadan yiroq bo‘lgan bu ovloq maskan juda ham yoqar edi. U tezroq o‘zini unutishlarini xohlardi.

Ularning bu yoqqa kelishlari xuddi qochoqlarning ishiga o‘xshab ketardi. Qayoqqa ketishayotganini birovga aytishmadi, to‘satdan, hech kimni ogohlantirmasdan jo‘navorishdi, hatto bu yoqqa kelgandan keyin familiyalarini ham o‘zgartirib olishdi. Elza bolaligida o‘zini tarbiyalab, voyaga yetkazgan ajoyib kampirning familiyasini oldi — o‘zini Bekker deb atadi. Emma marhum onasining qizlik familiyasiga o‘tib, Shpilman bo‘ldi. Faqat Shmitgof o‘z familiyasida qoldi.

— Men o‘zimning familiyamga judayam o‘rganib qolganman, o‘zgartirsam chalkashtirib yuraman. Bundan tashqari… bu g‘ayriqonuniy ishdir, javobgarlikdan qo‘rqaman, — dedi u.

Ular osoyishta hayot kechirishardi. O‘zlarini ma’lum qilib qo‘ymaslik uchun hech kim bilan xat yozishmas, hatto gazeta ham olishmasdi. Shmitgof bilan Gans ro‘zg‘orga qarar, qora tanli enaga bolani boqish va parvarish qilishda Emmaga yordamlashardi. Ikkita negr tomorqa bilan bog‘da ishlar hamda bir juft ot bilan eshakni boqardi. Aslida otlarning zarurati ham yo‘q edi. Ba’zan Emma o‘g‘li bilan otga minib, aylanib kelardy. Ular asoyean okean sohilida sayr qilishardi.

Hammalari ham tanib bo‘lmas darajada qorayib ketishgandi. Ayniqsa kichkina Otto, uni Miqtivoy deb atashardi. Qopqora sochlari jingalak, har doim oftobda yalang‘och yurganidan badani ko‘mirga o‘xshab ketgan bu bola, yuzining yevropacha bichimini demasa, naq habash edi.

Katta shaharda yashab o‘rganib qolgan Emma dastlabki kunlari ancha zerikdi, ammo ko‘p o‘tmay yangicha hayotga ko‘nikib ketdi. Bolaning tashvishidan qo‘li bo‘shamasdi. O‘zining yuziga ham avvalgi qizillik qaytgan, o‘g‘liga qo‘shilib kulganida uy ichi xuddi qo‘ng‘iroq sadosiga to‘lib ketganday bo‘lardi. Kechqurunlari Elza ko‘pincha royal chalib o‘tirardi: bu odati haliyam qolmagandi. Emma bolasini uxlatib kuy tinglab o‘tirardi.

Har kim o‘z dardini o‘ylardi.

Elza ertalab hammadan kech turardi. Nonushta qilib o‘tirib, okean sohilidan eshitilayotgan sho‘x qiyqiriqlarga jilmayib quloq solardi.

Bola kun bo‘yi sohildan beri kelmasdi.

U rang-barang tosh va chig‘anoqlar terar, qisqichbaqa tutar, to‘lqin qirg‘oqqa chiqarib tashlagan mayda baliqlarni qaytadan suvga uloqtirib yurardi.

Yuraksiz Emma boshda hamma narsadan qo‘rqardi. Nazarida go‘lqin uyni supurib ketadiganday tuyular, chayonlar, ilonlar uyga. o‘rmalab kirib kelayotganday bo‘lardi. Arslonlar yuragiga vahima solardi. Darhaqiqat, bu yerda arslonlar ham bor edi, lekin ular olisda, o‘rmon ichkarisida yashashardi. Hech qachon uyga yaqin yo‘lashmasdi. Har zamonda ularning o‘kirgani eshigilib qolardi, xolos. Shunday paytda Emmaning o‘takasi yorilib, Elzani uyg‘otardi… Lekin bora-bora u ham bularning hammasiga ko‘nikib qoldi.

Elza asta-asta yelpingancha okeanda, ko‘rfazga kiradigan joyda paydo bo‘lgan oppoq kemani kuzatib turdi. Ko‘rfazda ko‘pincha mahallyy aholining baliqchi qayiqlari suzib yurardi. Yevropa kemalarining bu tinch kunjakka kirishi katta voqea hisoblanardi. Okean kemalarining yo‘li ancha olisda edi. Kichikroq kemalar ba’zan ufqda ko‘zga chalinardi-yu, yo to‘g‘riga o‘tib ketar, yoki bo‘lmasa qo‘shni shaharchaning portiga qarab burilardi. Bu gal oq kema to‘ppa-to‘g‘ri ko‘rfazga kirib kela boshladi.

Elza oromi buzilishidan xavotirlangan kishilarda bo‘ladigan noxush bir kayfiyatga tushdi.

Kema bir tekis chayqalib, sohilga yaqinlashib kelardi.

Kema ustida qizil bayroq hilpiradi.

«Qiziq», — deb o‘yladi Elza.

Bu orada kema qirg‘oqqa yaqin kelib to‘xtadi.

Langar zanjirlarining sharaqlagani eshitildi, yelkanlar tushirildi. Qayiqda ikki matros bilan egniga oq kostyum, boshiga po‘kak qalpoq kiygan yana uch odam o‘tirardi. Qayiq Emma, o‘g‘li va qora tanli enaga turgan joyga kelib to‘xtadi. Oq kiyingan uch odam qayiqdan tushdi. Boyagi qo‘ng‘iroqday ovozlar tinib qoldi. Bola onasining pinjiga kirib, notanish odamlarga qo‘rqib qarab turardi. Matroslar qayiqdagi paxta toylariga o‘xshagan yuklarni ko‘tarib, bellarigacha suvga botgancha qirg‘oqqa tashiy boshladilar. Oq kostyumli kishi Emmaning oldiga kelib ta’zim qildi, boshidan qalpog‘ini oldi-da, yuklarga ishora qilib, bir nimalar dedi. Emma bosh silkidi. Matroslar bilan oq kostyumli uch odam yuklarni ochib, brezent, arqon va qoziqlarni olishdi. Chodir tika boshlashdi. Shu yetmay turuvdi! Nima uchun albatta shu yerga tikishlari kerak bo‘lib qoldi?

Emma bolani ko‘tarib olgan enagaga allanimalar dedi, uchovlari tosh yo‘lkadan shosha-pisha uyga ko‘tarila boshladilar.

Elza tez-tez yelpinib, bularning yetib kelishini betoqatlik bilan kutdi. Emma bola bilan enagani ortda qoldirib, ayvonga deyarli chopib kirdi. Elza Emmaiing rangi oqarib ketganini ko‘rib, beixtiyor o‘zi ham hayajonlana boshladi.

— Kim ular? Nima uchun kelishibdi? — deb so‘radi u dugonasidan. Emma balandlikka chopib chiqqanidan va qattiq hayajonlanganidan entikib nafas olardi. To‘zg‘ib ketgan sochlari peshonasiga yopishib qolgandi.

— Bugun parranda topolmadim, o‘rniga yaxshi baliq oldim! — orqadan shaharchadan qaytgan frau Shmitgofning ovozi eshitildi.

— Kim ekan ular? — savolini qaytardi yana Elza, Shmitgofga e’tibor bermay.

— Shtirner bilan tag‘in ikkita notanish odam… — dedi Emma dugonasiga javdirab qarab.

Elza suratday qotib qoldi, keyin gavdasini kreslo suyanchig‘iga tashladi, qo‘lidagi yelpig‘ich yerga tushib ketdi.

— Bo‘lishi mumkin emas! Yanglishyapsan, Emma.

— O‘sha, o‘sha! O‘lay agar, xuddi o‘zi! Basharasi o‘zgarib ketibdi, lekin o‘shaning o‘zi. Uning ko‘zlarini unutib bo‘ladimi? Yenida yana ikkita begona odam bor. Biri yoshroq, ikkinchisi katta yoshda, mo‘ylov qo‘ygan.

Oraga jimlik cho‘kdi. Elza qattiq hayajonda edi.

Go‘yo Emma emas, uning o‘zi hozirgina toqqa chopib chiqqanday tez-tez nafas olardi.

— Nima dedi u senga? — so‘radi Elza.

— Ovga kelishgan ekan, chodir tikishga ruxsat so‘radi. U negadir o‘zini Shtern deb tanishtirdi.

— Shtern! — xitob qildi Elza. — Demak, o‘sha, bunga shubha yo‘q, o‘shaning o‘zi.