Aleksandr Belyayev - Jahongir

— O‘ldimi! Nima uchun xabar qilmading? Ulgandan keyin sevmaydimi odam? Shuncha o‘zgarish bo‘pti-yu!..

Elza yana jilmaydi.

Emmaning chehrasi battar tundlashdi.

— Demak, sen, — dedi u piqillab yig‘lagancha, — demak, sen unga Ottoni sevishingni aytgansan, shundan keyin Shtirnerning jahli chiqib, o‘zini-o‘zi o‘ldirgan. Demak, Ottoni mendan tortib olmoqchi ekansan-da?

— Qo‘y bunaqa gailarni, tentakvoy, — dedi Elza uni erkalab. — Ottoni sendan tortib olmayman. Axir u sening ering, bolangning otasi-ku.

— Bo‘lsa nima qipti? deb javob berdi Emma. — Uning o‘zi, shaytonning so‘ziga kirib seni yaxshi ko‘rib qolganman, agar shayton yo‘ldan urmaganda senga uylanarmidim, deb necha marotabalab aytgan. Bunaqa nikohni buzsa bo‘laveradi, degan. Otto bir narsani bilmasa gapirmaydi. Rostdan ham tentakroqman ku! Lekin… tentaklar ham baxtli bo‘lishni xohlashadi! — U yana yig‘iga tushdi. — Axir qanaqa bo‘lishimdan chqat°iy nazar, meni yeyevar edi-ku, endi bo‘lsa… sevgisi uchun o‘ch olyapti.

Emma o‘qtin-o‘qtin yig‘lab, Elzaga ko‘rgan-kechirganlari haqida batafsil gapirib berdi. U yolg‘izlikda uzoq vaqt azob chekkanidan, endi yuragidagi hamma dardlarini to‘kib solar, Ottoning qo‘polligi, mehrsizligini aytib ado qilolmasdi.

Elza unitsg gaplarini eshitib o‘tirib, yuragi muzlab ketdi. Otto endi uning ko‘zi oldida butunlay boshqa odam bo‘lib gavdalandi. Uning qilgan ishlarini «shaytonning yo‘ldan ozdirishiga» bog‘lab bo‘lmasdi. U Shtirnerning ta’siridan qutulganidan keyin o‘zgarib qol1an edi, Zauyerning Emmadan ko‘ngli sovigan ham bo‘lishi mumkin. Lekin xotinini shunchalik xo‘rlaydimi? Odob, andisha, qolaversa, oddiy odamgarchilik qayoqda qoldi? Zauyerni o‘zi sevib yurgan paytlarini eslab, Shtirnerning bir gapi haqida o‘ylab ketdi. U, biz instinktning ojiz bir qullardmiz, instinkt bizni eshakmiya bir odamni sevishga ham mpjbur qila oladi, degan edi. Qanday dahshat!

Elzaning qulog‘i dugonasida-yu, xayoli endi ikkinchi qavatda tobora kuchayib borayotgan shovqin-suronda edi.

«Nima bo‘lishi mumkin?»

Ikkinchi qvatda esa so‘nggi jang bo‘layotgan edi.

Simto‘rga o‘ralgan qurolli otryad Zauyer va Gotlib boshchiligida Elzaning uyiga bostirib kirdi.

Zauyer to‘pponchasining dastasi bilan kabinet eshigiga urib, qichqira boshladi:

— Oching, Shtirner, bo‘lmasa eshikni buzib kiramiz!

Kutilmaganda ichkaridan Kachinskiyning ovozi va itlarning akillagani eshitildi.

— Shtirner yo‘q, eshikni ocholmayman. Shtirner ustimdan qulflab, itlarni poyloqchi qilib ketgan.

— Kachinskiy, sizmisiz? Tirikmisiz? — Zauyer soldatlarga buyruq qildi. — Eshikni buzinglar!

Bir necha soldat yelkasi bilan eshikni itara boshladi. Ichkarida itlar zo‘r berib akillardi, ular irillab, eshikning singan joylaridan boshini chiqazgan edi, ketma-ket o‘q uzilib, barining ovozi o‘chdi.

Jonivorlarni o‘ldirishning nima keragi bor? — dedi xotirjamlik bilan Kachinskiy ichkaridan turib.

— Itlar bizni tilka-pora qilib tashlasa maylimi? — deb to‘ng‘illadi Zauyer hosil bo‘lgan tuynukdan kabinetga kirib. U stol ortida bemalol o‘tirgan Kachinskiyni ko‘rib hayron bo‘ldi. Ixtirochn ikkala kafti bilan boshini changallagancha bamaylixotir chizmalarni ko‘zdan kechirardi.

— Shtirner qani? — deb so‘radi Zauyer.

— Bilmadim, — javob berdi Kachinskiy boshini ham ko‘tarmay, — ertalab meni ko‘r qilmoqchi, bo‘g‘ib o‘ldirmoqchi, yana allanima balolar qilmoqchi edi, ehtimol, yodidan ko‘tarilgandir yoki biror ish bilan banddir… — Kachinskiy kafti bilan chizmani «tap» etib urib, xitob qildi: — Zo‘r! Shtirner rost gapirgan ekan. Ajoyib kecha bo‘ldi! Genial odam ekan u. Kuchaytirgich transformatorlari hamda katod lampalari bor antennalarning sxemasi va antennalari tebranuvchi konturli indukdion aloqa sxemasi…

Zauyer bilan Gotlib ko‘z urishtirib olishdi: nahotki Shtirner Kachinskiyni ham esdan og‘dirib qo‘ygan bo‘lsa?

— Butun binoni qadamma-qadam tintuv qilib, fikr tarqatuvchi stansiyalar oldiga qorovul qo‘yish kerak, — dedi Zauyer.

Tintuvni ana shunday stansiyalardan bittasi joylashgan Shtirnerning xonasidan boshlashdi. Ikkinchi bir stansiya binoning narigi boshiga, «hayvonotxona» yoniga o‘rnatilgan edi. Stansiya ishlamasdi.

— Menimcha, janoblar, endi qo‘rqadigan joyi qolmadi. Niqoblarimizni yechsak ham bo‘laveradi, — dedi Gotlib va birinchi bo‘lib o‘zi boshidan simto‘rni olib tashladi. Boshqalar ham shunday qilishdi. Bu yerga kelganlar orasida Gotlibning bir nechta eski tanishlari bor edi: prokuror, politsiya boshlig‘i va «urush olib borishning yangi metodlarini o‘rganish» maqsadida Shtirnerga qarshi harbiy yurishda qatnashgan «temir general».

U Shtirnerga qarshi urushda mag‘lubiyatga uchraganini oqlamoqchi bo‘lganday, qo‘llarini ikki tomonga yozib, gapirardi:

— Shtirnerga qarshi xotinlarga o‘xshab boshga to‘r yopinib borish kimning xayoliga kelibdi? — Keyin u oppoq baroq qoshlarini chimirib, Kachinskiyga ishora qildi: — Bo‘lajak sarkardalar endi mana shular, injenerlar. Bizning davrimiz o‘tdi! O‘qtalgan nayzamizni mana bu narsalar istagan tomoniga burib yuborganidan keyin, nayza bilan bir ish qilib bo‘ladimi? — u Shtirner xonasining eshigidan ko‘rinib turgan mashinaga ichiqoralik bilan qarab qo‘edi.

Fikrga ta’sir etuvchi mashinalar qo‘lga tushirilganini hammaga xabar qilib qo‘yish kerak. — Zauyer shunday deb, Shtirnerning xonasiga o‘tdi. — He-ye, jin ursin! — deb to‘ng‘illadi u yana notanish konstruksiyadagi mashinaga garangsib tikilgancha. — Kachinskiy! — u ixtirochini yordamga chaqirdi, — manavi narsaning tiliga tushunasizmi?

Kachinskiy mashinaning yoniga kelib, richagini dadil aylantira boshladi. Mashina ishga tushib ketdi.

— Shtirnerning ta’sirini yo‘qotadigan. to‘lqin tarqatish kerak hammayoqqa, — dedi Kachinskiy.

— To‘gri! — deb ma’qulladi ko‘pchilik baravariga.

Shundan keyin Kachinskiy, shu yerda turganlardan birining iborasi bilan aytganda, odamlarni «uzoqdan turib davolay boshladi».

— Xo‘sh? — deb so‘radi Zauyer yerto‘lalarni tintuv qilgan soldatlarning iridan.

— Shtirner yo‘q! — Deb javob berdi u.

— Birinchi qavatdan qidiringlar! Birorta tirqish ham qolmasin!

— Kechirasiz, janob prokuror, — deb murojaat qildi Kachinskiy prokurorga, — manavi chizmalarni olsam bo‘ladimi? Shtirner menga qoldirib ketgan edi…

— Hozir men biror narsani ham olishga ruxsat berolmayman. Bularning hammasi ashyoviy dalillar. Ehtimol, keyinroq…

— Afsus! — dedi Kachinskiy.

«Yaxshiyam tanishishga ulgurib, muhim formulalarni yozib olgan ekanman. Chizmalarning keragiyam yo‘q! — deb o‘yladi Kachinskiy. — Bular bo‘lsa formulalarning hammasiga tushunishmaydi».

— Mening ham bir iltimosim bor, janob prokuror, — dedi Gotlib. — Katta boylik saqlanayotgan yerto‘lalarni qo‘ryqlash uchun qo‘shimcha otryad chaqirish kerak. Buni talab qilishga haqqim bor, deb o‘ylayman, chunki men qonuniy merosxo‘rman. Bunga endi hech kimda shubha bo‘lmasa kerak.

— Sizning huquqlaringiz kelajakda hal bo‘ladi, — dedi prokuror. — Lekin qo‘shimcha otryad chaqirishga qarshi emasman.

Bu gaplarni eshitib, Zauyerning qovogi osilib qetdi. U Gotlibning yoniga kelib, piching bilan gapirdi:

— Otga sal oldinroq qamchi bosmayapmizmi janob Gotlib? Siz shuni yaxshi bilasizki, sud merosni Elza Glyuk foydasiga hal qilgan, sud hukmi qonuniy kuchga kirgan.

— Lekin vaziyat o‘zgarganligi uchun bu ish qayta ko‘rilishi mumkin! — dedi u va birdan o‘zining yaqinginadagi sherigiga o‘shqira ketdi. — Siz nima uchun bu ishga burningizni tiqyapsiz? Shuncha chalkashtirganingiz ham yetadi! Agar yana meros yo‘lida ko‘ndalang turadigan bo‘lsangiz, sizni qamoqqa olishlarini talab qilaman. Chunki siz Glyuk nomidan gapirgansiz, demak, jinoyatga sheriksiz!