Aleksandr Belyayev - Jahongir

Shtirner xonasining eshigi ochildi. Ostonada, boshdan-oyoq simto‘rga o‘ralgan odam paydo bo‘ldi. Bu Shtirner edi.

— Familiyangiz? — deb so‘radi u.

— Kachinskiy.

— Polyakmisiz?

— Rusman.

Shtirner bir oz jim turdi.

— Siz mening asirimsiz, — dedi u nihoyat. — Xohlasam, nafasingizni to‘xtatib qo‘yishim mumkin, unda siz bo‘g‘ilib, it azobida o‘lasiz. Xohlasam, itoatkor bir qulga aylantiraman. Xullas sizni istagan ko‘yimga solishim mumkin.

— Bilaman, — dedi Kachinskiy. — Siz shundan rahatlanasizmi?

Shtirner yana indamay qoldi.

— Urush shafqatni bilmaydi, — deb davom etdi Kachinskiy. — Men o‘limga mahkum bo‘lgan odamman, lekin sizning halokatingiz ham muqarrar. Modomiki, shunday ekan, sizdan olim sifatida bir narsani iltimos qilmoqchi edim.

— Gapiring.

— Men sizning ixtirolaringizni ko‘rmoqchiman. O‘z kashfiyotlaringizda qanday yo‘l tutgansiz, apparatlaringiz qanday yasalgan, shularni bilmoqchi edim.

Shtirner hayron bo‘lib qoldi. Bir oz o‘ylanib turdi-da, Kachinskiy oldiga kelib, unga qo‘lini uzatdi. Ammo Kachinskiy uning qo‘lini olmadi.

Shtirner orqaga chekinib, qo‘lini yana simto‘r ichiga tiqib chi.

— Hali shunaqa deng! Rossiyadagilarning hammasi ham sizga lagan qahramonmi? — dedi u istehzo bilan.

— Qo‘l bermaslikning hech qanday qahramonlik joyi yo‘q, — javob berdi Kachinskiy bosiqlik bilan. — Biz ikkimiz ikki bda turgan odamlarmiz, mening qo‘lim siznikidan ancha uzoqbor gap shu.

— Yaxshi. Agar o‘z sheriklaringizga ertalab soat to‘qqizga har to‘lqin tarqatmaslik haqida buyruq berishga rozi bo‘lgiz, iltimosingizni qondiraman, ertalabgacha hayotingizni saqlab qolaman.

Kachinskiy o‘yga toldi. Nafsilamrini aytganda, bir necha tlik «yarash» bilan hech narsa o‘zgarib qolmaydi. Bundan iqari, sheriklariga o‘zining tirik ekanligini ma’lum qilish adniyatiga ega bo‘ladi.

— Men roziman.

Shtirner Kachinskiyni fikr tarqatuvchi yetansiya joylashgan Xonasiga olib kirdi.

— Buni qarang-a! — dedi Kachinskiy simto‘rdan yasalgan va 1 odam o‘tirsa sig‘adigan yashikni ko‘rsatib. — Sizda ham bor on-da, bunaqa narsa?

— Ha, — deb javob berdi Shtirner. — Miya tarqatadigan ktromagnit to‘lqinlarini aniqlash uchun shu qafasda tajriar o‘tkazganman.

— Qiziq! — dedi Kachinskiy. — Ikkalamiz ham bir yo‘ldan 1an ekanmiz.

— Lekin yo‘limiz keyin bo‘linib ketgan. Qani, shtabingizga;ruq bering-chi.

Kachinskiy apparat oldiga turib olib, buyruq yo‘lladi. Shtirshu zahotiyoq avtomatik yozuv orqali buyruqning to‘gri-noto‘g(igini tekshirib ko‘rdi.

To‘rt sekunddan so‘ng o‘sha lentaga javob so‘zlari yozildi:

«Haqiqatan ham Kachinskiy gapirayotganini isbot qiling», — an edi Zauyer.

Kachinskiy oralarida bo‘lib o‘tgan so‘nggi gap-so‘zlar, shu…gdek, Moskvadagi suhbat mazmuniga ishora qilib, yana to‘lqin rdi. Aftidan, Zauyer qanoat hosil qildi shekilli, quyidaga javob olindi:

«Ertalab soat to‘qqizga qadar hech qanday to‘lqin tarqatiladi.

— Mana bu boshqa gap, — dedi Shtirner. — Endi sizni kabinaga qamab olib, hamma chizmalarimni ko‘rsataman. G‘aroyib kecha bo‘ladi bu tun! — Shtirner kabinetni ichkaridan qulflab, kalitni cho‘ntagina soldi. — Mana bu yerga, stol yoniga o‘tiring. Men o‘z xonamdan ba’zi bir xabarlarni jo‘natishim kerak.

— O‘ylaymanki, yarash bitimidan o‘zimizga qar1Ni foydalanmasangiz kerak.

— Xotirjam bo‘ling. Shaxsiy, to‘grirogi, oilaviy mazmundagi gap. — Shtirner bir jilmayib, o‘z xonasiga kirib ketdi.

Qayerdadir, pastda motor guvulladi. Chorak soatlardan so‘ng Shtirner xonasidan chiqib keldi.

— Mana men keldim! — Shunday deb, u shkafdan bir talay qogozlarni olib stol ustiga tashladi. — Zerikkuningizcha ko‘ring. Bu yerda hatto uyning planigacha bor. Ko‘ryapsizmi, hech narsani yashirayotganim yo‘q. Baquvvat dinamomashinalarni yerto‘laga joylashtirganman.

Shtirner jim bo‘lib qoldi, xonada u yoqdan-bu yoqqa yura boshladi, keyin o‘girilib Kachinskiydan so‘radi:

— Mening bu ishimdan ajablanmayapsizmi? Sizni o‘ldirish o‘rniga butun harbiy sirlarim — manavi chizmalarimdan voqif qilib o‘tiribman.

— Yo‘q, ajablanayotganim yo‘q. Mabodo, meni o‘ldirmagan va o‘z planlaringiz bilan tanishtirayotgan ekansiz, bu masalada o‘z mulohazalaringiz bor. Shuning uchun bu «olijanob» harakatingiz uchun hayratimni ham, minnatdorchiligimni ham bildirishga shoshilmayapman.

— Siz haqsiz. Olijanobligim tufayli bunday qilayotganim yo‘q… — Shtirner indamay qoldi. Go‘yo u Kachinskiyga bor gapni ochiq-oydin aytishga ikkilanayotganday edi. Keyin zo‘r-bazo‘r gapirayotganday bo‘ldi: — Men jangda yutqazdim.

— Ha, albatta, — dedi Kachinskiy, — siz yutqazdingiz. Siringiz fosh bo‘lgan kundan boshlab, — bu sirni endi mendan boshqa odamlar ham biladi, — sizning hukmronligingiz tugadi. Hokimiyatingiz parchalanib ketdi, shunday bo‘lgandan keyin…

— Yelgon! — deb qichqirib yubordi Shtirner. — Hali hamma kuchlarimni ishga solganim yo‘q. O‘z apparatlarimni mukammallashtirish borasida sizdan judayam o‘zib ketganman. Siz ko‘rmagan ixtirolarim bor. Millionlab odamlarning fikr to‘dqinlarini to‘plovchi akkumulyatsiya, mislsiz kuchaytirgichlar… Agar bularning barini ishga solsam hammalaringizni yanchib-ezib tashlagan bo‘lardim, sizlarning chivinning gingillashiga o‘hshash to‘lqinlaringizni yamlamay yutib yuborardim. Stansiyamning quvvatini bilasizmi? Ellik ming kilovatt-a! Xo‘sh, buning oldida sizning o‘yinchoqqa o‘xshagan asboblaringiz ip esholarmikin?…

— Baribir siz yengildingiz!

— To‘gri, lekin siz o‘ylaganchalik texnika bobida emas.

— Nimada bo‘lmasa?

— Men o‘zim ko‘tarolmaydigan yukni yelkamga olib qo‘ydim. Men boshlagan ish bema’nilikdan boshqa narsa emas edi. Men xohlaganchalik dunyoga hokim bo‘lish uchun inson mashina tarqatgan to‘lqinning aynan o‘zi bo‘lishi kerak. Men esa faqat odamman.

Charchadim. Irodam ham, asablarim ham tugadi. Yengilishim sabablaridan biri mana shu. Endi menga baribir! Hammasi tamom bo‘ldi! Manavi chizmalarni o-gyib, xohlaganingizcha foydalaning, ulardan hamma bahramand bo‘lsin.

Shtirner soatiga qarab seskanib ketdi.

— Ammo shartimizga qat’iy rioya qiling. Bu men uchun judayam zarur. Har ehtimolga qarshi — mendan xafa bo‘lmang — ustingizdan kulflab qo‘yaman, undan tashqari, manavi soqchilarni qoldiraman. — Shtirner yo‘lbars tusidagi uchta ulkan itga ishora qildi. — Bular buyruqni bajarishga o‘rganishgan. Bilib qo‘ying, mening xonamga kirmoqchi bo‘lsangiz yoki qochishga urinsangiz, itlar sizni burdalab tashlaydi. — Shtirner shunday deb, kabinetdan chiqdi-da, ustidan qulflab qo‘edi.

Kachinskiy semiz papkani ochdi. Unda har xil matematiq hisoblar va formulalar yozilgan qog‘ozlar, planlar, chizma va sxemalar bor edi. Oddyy odam tushunmaydigan mana shu baryaa shartli belgilar Kachynskiy uchun butun bir olam edi. Raqam va formulalar bir zumda fikrga, fikrlar esa obrazlarga aylandi. Qator saf tortgan raqam va harflar bularni yozgan odamning kuchli iqtidoridan dalolat berib turardi. Kachinskiy qog‘ozlarga ko‘z yugurtirarkan, g‘oyalarning originalligi, fikrlarning teranligi, rejalarning dadilligidan, xuddi shaxmat muxlisi grossmeyster o‘yiniga qoyil qolganday, hayratda qolardi. U tez orada hamma narsani unutib, chizmalar ichiga sho‘ng‘ib ketdi.

Qogozlar orayeidan qalin bir daftar chiqib qoldi. Bu Shtirner tutgan kundalik edi. Unga muddati ko‘rsatilmay, qisqaqisqa xotiralar yozilgandi. Ayrim uzuq-yuluq fikrlar, sxemalarning xomaki nusxalari, kitoblardan ko‘chirmalar, hatto ijara haqi bilan bog‘liq hisob-kitoblar ham qayd etilgandi. Kachinskiy bir necha sahifani ko‘zdan kechirib chiqdi.