Aleksandr Belyayev - Jahongir

Shtirner qaq-qah otib kuldi.

— Tushunmadim, Lyudvig, hazillashyapsanmi?

— Tushunishning keragiyam yo‘q. Unut o‘sha Gotlibni. Oraga sukunat cho‘kdi.

— Juda o‘zgarib ketibsan, Lyudvig. Horg‘in kurinasan…

— Hechqisi yo‘q!

— Namuncha ko‘p ishlamasang? Ye biror ko‘ngilsizlik buldimi?

Shtirner o‘rnidan turib, asabiy holda u yeqdan-bu yeqqa yura boshladi. „

— Ko‘ngilsizlik deysanmi? Aksincha. Hammasi joiida. lekin charchaganim rost… ha… o‘lguday charchadim, — dedi u sekin, ko‘zlarini yumib. — Qani endi iloj bo‘lsa… Mendan sovibsan, Elza!

U ko‘zlarini ochdi-da, qo‘llarini ko‘ksida chalishtirgancha Elzaga uzoq tikilib turdi.

Bu nygoh ta’qibidan qiz birdan oqardi va entikib-entikib nafas ola boshladi. Keyin o‘zini Shtirnerning bag‘riga otib, uning yuz-ko‘zlaridan o‘pa ketdi. So‘ng lablaridan qattiq va uzoq so‘rdi.

Shtirfr kutilmaganda uni siltab tashladi.

— Bo‘ldi! Joyingga bor! O‘zingni bos!

Elza I itoatkorlik bilan divanga o‘tirdi. Boyagi ehtirosi qanday paydo bo‘lgan bo‘lsa, xuddi shunday qo‘qqisdan so‘ndi.

— Bo‘lmayapti, bo‘lmayapti… La’nati! — deya g‘udranardi Shtirner tez-tez u yoqdan-bu yoqqa yurarkan.

— Keyingi paytlarda nima ish bilan shug‘ullanding, Elza? — deb so‘radi u sal o‘zini bosib olgach.

— Faqat sen haqingda o‘yladim… — bo‘shashibgina javob berdi qiz.

Shtirner xuddi taxminlari to‘g‘ri chiqayotgan doktorday bosh silkib qo‘edi.

— Yana nima qilding?

— Kitob o‘qidim. Kutubxonadan «Trilbi» degan romanni topib, qaytadan o‘qib chiqdim. Sen o‘qiganmisan? Svengali Trilbini gipnoz qilib qo‘yadi, qiz uning qo‘lida bamisoli qo‘g‘irchoqqa aylanib qoladi. Trilbiga rahmim kelib ketdi. Odam o‘z irodasini yo‘qotib, birovning izmiga tushib qolishi qanday dahshat!

Shtirner qoshlarini chimirdi.

— Biz bir-birimizni sevamiz, naqadar baxtiyormiz. Mana shu, to‘g‘rida ham ko‘p o‘yladim.

— Sen baxtlimisan?

— Ha, baxtliman, — javob berdi Elza. — Qanday qo‘rqinchli va kuchli odam-a, bu Svengali degani!

Shtirner birdan xaxolab kulib yubordi.

— Nega kulyapsan?

— Shundoq, o‘zim. Bir narsa esimga tushib ketdi… Svengali — jo‘jaxo‘roz. — Shtirner yana Elzaga qattiq tikildi. — Qo‘y o‘sha Svengalingni! Xo‘sh, qanaqa kitob o‘qiding?

— X,yech qanaqa kitob o‘qiganim yo‘q.

— Qandaydir romanni o‘qidim, deganday bo‘lding shekilli?

— X,yech qanday roman o‘qiganim yo‘q.

— Muzika chaldingmi?

— Muzika ham chlganim yo‘q.

— Yur, biror narsa chalib ber. Anchadan beri kuy tinglaganim yo‘q…

Ular zalga kirishdi. Elza royal yoniga o‘tirib, Grigning «Bahor» kuyini chala boshladi. Chalaturib, sekin so‘z qotdi:

— Bu kuy menga Mentonani eslatadi. Osuda oqshomlar… Dengiz ortidan ko‘tarilgan oy… Gullarning muattar bo‘ylari… Qanday baxtiyor edik-a, o‘sha dastlabki kunlari!

— Nahotki hozir baxtiyor bo‘lmasang!

— Harholda… seni juda kam ko‘raman. Sen asabiy bo‘lib qolding, qattiq charchagansan. Ba’zan o‘ylab qolaman: shuncha boylik kimga ham kerak? Odam baxtiyor bo‘lishi uchun ko‘p narsa kerak emas-ku? Qani endi o‘sha yoqqa, moviy dengiz tomonga ketsak, oftob va gullar og‘ushida muhabbat sururidan mast bo‘lib rohat qilib yursak…

Shtirner yana birdan qah-qah otib kulib yubordi.

— Tomorqa qilsak, echki boqsak. Men cho‘pon, sen uning suluv qaylig‘i bo‘lsang. Pol bilan Virginiya… Bo‘yniga havorang bog‘ichli kumush qo‘ng‘iroq osilgan suyukli oq uloqcha… Ariq bo‘ylaridan terilgan turfarang dala gullari. Oh-oh, qanday rohat!.. Sen haliyam xayol olamida yashayapsan, Elza! Lyudvig Shtirnerni oldiga bir gala echkini solib haydab yurgan beozor podachi qiyofasida bir tasavvur qilib ko‘rgin-a? Xa-xa-xa! Ehtimol sen haqdirsan, Elza! Ikki oyoqlilardan ko‘ra to‘rt oyoqli jonivorlar bilan muomala qilish ming marta oson. Mentonani unut, Elza! Hamma narsani unutib, faqat olg‘a intilish, burgutlar parvoz etadigan yuksak cho‘qqilarni ko‘zlash kerak, undan ham balandga, bulutlar ustiga chiqib o‘sha muqaddas olovni o‘g‘irlash yoki bo‘lmasa… tubsiz jarlikka qulab, chilparchin bo‘lish kerak! Qo‘y, shu uchmal kuyni chalma. Sho‘xroq biror narsa chalib ber. Shopenning haroratli «Polonez» larini chal, Listdan chal, shundoq chalginki, klavishlar qarsillab, torlar uzilib ketsin!

Elza uning amriga bo‘ysunib, Raxmaninovning ulug‘vor «Polishinel» kuyini chala ketdi. Go‘yo Shtirnyorning qalbidagi g‘alayon endi Elzaning diliga ko‘chgan edi.

Shtirner barmoqlarini qayirib, zalda u yoqdan-bu yoqqa yurardi.

— Mana shunday! Xuddi shunday! Ezish kerak! Yanchish kerak! Men shuni xohlayman! Dunyoda mey yagonaman, binobarin, dunyo meniki bo‘lishi kerak! Bu kuying ma’qul bo‘ldi… Yetadi, Elza… damingni ol!

Elza og‘ir tin olib, toliqqan qo‘llarini tushirdi. U asablari haddan tashqari taranglashganidan hushidan ketishiga sal qoldi.

Shtirner uni qo‘ltigidan oldi-da, qishki boqqa opchiqib o‘tqazib qo‘edi.

— Bir oz dam ol. Terlab ketibsan.

Shunday deb, u dastro‘moli bilan qizning peshonasini artdi, sochlarini tuzatib qo‘edi.

— Darvoqe, Emmadan xat-xabar bormi? Nimalar haqida yozyapti?

Elzaga bir oz jon kirdi.

— Ha, aytishni unutibman. Kyocha undan kattakon xat oldim.

— Sog‘ligi qalay emish?

— Ancha tuzukman, depti. Lekin vrachlar janubda yana ikki oy turishingiz kerak, deb tayinlashibdi. Bolaning sog‘ligi ham durust emish.

— Shuni aytish uchun uzundan-uzoq xat yozish kerak ekanmi.

— Eri haqida ko‘p gapiribdi. Zauyerning xarakteri o‘zgarib ketayotganidan xunob bo‘lib yozibdi. U kamgap, serzarda bo‘lib qolganmish. Ilgarigi mehribonchiligidan asar ham qolmabdi. Mendan ko‘ngli sovib boryapti, deb xavotirlanib yozibdi Emma.

Shtirner Elzaning bu gaplarini tashvish aralash sinchkovlik bilan tingladi. Aftidan, Elzaning o‘ziga nisbatan munosabatidan ko‘ra Zauyerning Emmaga bo‘lgan muhabbati uni ko‘proq qiziqtirardi. Shtirner o‘ylanib qoldi, so‘ng qovog‘ini solgancha o‘zicha pichirladi.

— Bo‘lishi mumkin emas! Nahotki men hisobda adashgan bo‘lsam? Masofa uzoq… Lekin bu xatolik-ku… Yo‘q! Bo‘lishi mumkin emas!.. Tekshirib ko‘rish kerak…

U shartta o‘rnidan turdi-da, Elzaga zarracha e’tibor ham bermay, hatto xayrlashmasdanoq qishki bog‘dan shoshib chiqib ketdi.

— Lyudvig, qayoqqa? Lyudvig! Lyudvig!

Katta zaldan uzoqlashib borayotgan qadam tovushlarigina eshitildi.

Elza boshini xam qilgancha akvarium ichida suzib yurgan jejji baliqchalarga xomush termildi. Ular havorang shisha ichida duxilarini beozor qimirlatib, og‘izlarini bir ochib, bir yumib shovqinsiz harakat qilishardi. Suv yuzasiga simobday yaltiroq mayda pufakchalar ko‘tarilardi.

— Yana yolg‘izlik!

Shtirnerga qilingan muvaffaqiyatsiz hujum tafsilotlarini bilish niyatida prokuror shaxsan Krans huzuriga — u o‘zinio‘zi «qamab qo‘ygan» kameraga bordy.

— Menga qarang, Krans, — deb gap boshladi prokuror, — siz hamisha hammaga o‘rnak ko‘rsataDigan xizmatchi, bo‘lgansiz. Ayting-chi, Shtirnernikida nima voqea ro‘y berdi, nima uchun siz o‘zingizni bu ahvolga solib, qamalib o‘tiribsiz?

Krans harbiychasiga qaddini g‘oz tutdi, unga har qancha o‘gitu pand-nasihat kor qiladigan emasdi.

— Jinoyatchiman, shuning uchun o‘tiribman-da. Lekin jinoyatim nimaligini aytib berolmayman. Ma’lumot berishdan bosh tortishga haqqim bor. Sudga berishingiz mumkin!