Aleksandr Belyayev - Jahongir

— Myunsterberg bilan Shumaxer aksiyalarini sotib yuboring, bir dona ham qolmasin.

— Ularning qimmati bir kechada yigirma olti protsentga ortdi. Qolaversa, aksionerlik jamiyati tuzilganligi haqida aniq ma’lumotlar bor. Menimcha…

— Parvo qilmang, buyruqni bajaring. Hoziroq birjaga o‘zingiz borib, hamma yangilikni menga telefon orqali ma’lum qiling.

Zauyer yelkasini qisdi-yu, chiqib ketdi.

Bir soatdan so‘ng telefon jiringladi.

— Aksiyalarni talab ketishyapti.

— Juda soz, Zauyer. Hukumat kengashi qachonga belgilangan?

— Kunduz soat ikkiga.

— Ungacha aksiyalarni sotib bo‘lasizmi?

— Bir soatda hammasi tamom bo‘ladi.

— Juda soz. Bir soatdan keyin telefon kiling.

Oradan yarim soat o‘tmasdanoq telefon jiringlab qoldi:

— Aksiyalar tugadi. Birja to‘s-to‘polon. Darvoza oldidagi maydonni olomon bosib ketgan. Ko‘cha harakati to‘xtatildi. Tramvaylar bazo‘r o‘tib turibdi, avtobus yurolmaydi.

— Bularning menga qizigi yo‘q. Aksiyalarimizning taqdiri. nima bo‘ldi?

— Afsuski, qimmati pasayib ketyapti!

— Juda yaxshi. Yanayam pasayishini kutib turing, keyin sotib olavering.

— Lyudvig, judayam bandmisan? — so‘radi kabinetga kirgan Elza.

— …Hammasini sotib olavering, — gapida davom etdi Shtirner. — Tez-tez telefon qilib turing. — Keyin Elzaga murojaat qildi. — Ha, judayam bandman, azizim. Uzing nonushta qilaver.

Bugun telefondan narn jilolmayman, balki tuni bo‘yi o‘tirishga to‘g‘ri kelar.

Elzaning qiyofasi tundlashdi. Shtirner telefon trubkasini qo‘yib, Elzaning oldiga keldi.

— Iloji yo‘q, jonginam, chida. Bugun hal qiluvchi jang bo‘ladi. Men g‘olib chiqishim kerak, ertaga esa sen tojsiz malika bo‘lasan, butun boylik sening qo‘lingda bo‘ladi…

— Lyudvig! — dedi istehzo bilan Elza.

— Bo‘pti, bu haqda gapirmayman. Emma qalay? Uni ko‘rdingmi?

— Vrach ko‘rib, buyragingizning mazasi yo‘q depti, buni qarang-a, endi unga tugish xavfli…

— Shunaqa degin, — parishonxotir javob qildi Shtirner.

— Lekin o‘zi o‘lsam ham boladan voz kechmayman deyapti.

— Yaxshi, yaxshi.

Yana telefon jiringladi. Shtirner bir cho‘chib tushdi va shosha-pisha Elzaning peshonasidan o‘pib, dedi:

— Bo‘pti, yuragingni keng qil. Ishlarimiz bir yoqlik bo‘lsin, ikkalamiz Rivyeraga ketamiz. Allo! Eshitaman.

Elza bir xo‘rsinib, chiqib ketdi.

— Soat o‘n ikkida? Bir soatdan keyin ekan-da? Juda soz! Hukumat qarorini bilganingizdan so‘ng darhol qo‘ng‘iroq qiling.

Shtirner trubkani qo‘edi-da, hayajonlanib xonada u yoqdan-bu yoqqa yura boshladi.

— Bu masalani hal qilishni hukumat soat ikkidan o‘n ikkiga ko‘chiribdi. Demak, ta’sir qilyapti. Endi yutib chiqishimga astoydil ishonaman. Hozir g‘alaba qilsam, u yog‘i o‘zi ketaveradi. Shtirnerdan zo‘r odam bo‘lmaydi dunyoda.

U boshini orqaga tashlagancha ko‘zlarini xiyol yumib, allaqanday lazzatdan jilmayib, bir lahza qotib turdi.

— Yo‘q, tantana qilishga hali vaqt erta. Oxirgi zarba uchun kuch to‘plash kerak.

Shtirner o‘z xonasiga kirib, eshikni yana ichkaridan qulflab Oldi.

Bir soatdan so‘ng u horib-charchab, ranglari oqarib xonadan bazo‘r chiqdi-yu, o‘zini kresloga tashladi.

Telefon jiringladi. Shtirner xuddi prujina uloqtirib yuborganday sakrab turib, trubkani oldi.

— Allo! Ha, ha, men… Zauyermisiz?

Lekin qo‘ng‘iroq qilayotgan Zauyer emas, Shtirnerning agentlaridan biri Shpilman edi.

— Kutilmagan tasodif! Kengash hozirgina tamom bo‘ldi. Hukumat aksionerlik jamiyatining ustavini tasdiqlamadi. Kengashda o‘tirgan Shumaxer ministrning yuziga: «Sotqin ekansan!» — dedi shartta. Myunsterberg o‘zidan ketib qoldi, uni behush holda uyiga olib ketishdi.

Shtirner gapni oxirigacha eshitmadi. Hayajondan qaltirab trubkani qo‘edi-yu, ovozining boricha «G‘alaba!» — deb qichqirdi, kreslo yonida uxlab yotgan Falk sakrab turib, xo‘jayiniga javdirab boqdi.

— G‘alaba, Falk! — Shtirner ro‘molchasini xonaning burchagiga uloqtirib, buyurdi: — Opke!

Kuchuk zing‘illab borib, ro‘molchani egasiga keltirib berdi.

— Hollari shu ekan-ku! Xa-xa-xa! — u asabiy kulardi. Keyin kuchukning oldingi ikki oyog‘ini ko‘tarib, peshonasidan o‘pdi. — Ularni sirayam o‘pmagan bo‘lardim, Falk. Chunki ular sendan ko‘ra ahmoqroq, buning ustiga meni yomon ko‘rishadi. Shuning uchun ham burunlarini yerga ishqash kerak ularni!

Telefon jiringladi.

— Zauyer? Ha, eshitdim. Shpilman aytdi. Birjada nima gap?

— E-e, so‘ramang. Hammayoq ostin-ustun bo‘lib ketdi.

— Myunsterberg aksiyalari nima bo‘ldi?

— Pasayib ketyapti. Daho ekansiz, Shtirner!

— Maqtovning vaqti emas hozir. Xonavayron bo‘lgan banklarning aksiyalari pista po‘chog‘iga teng bo‘lgan paytda hammasini sotib olish mumkin. Saytadan qimmatini tiklab olamiz. Lekin bu ish keyinroq. Asosiy ishni do‘ndirdik, endi qaytsangiz ham bo‘laveradi, Zauyer!

— Chiqolmayapman. Aqldan ozgan olomon orasida qoldim. Hatto hushidan ketgan va oyoq ostida qolgan odamlarni olib ketish uchun kelgan «Tez yordam» mashinalari ham kirolmayapti.

— Unday bo‘lsa, yangiliklarni xabar qilib turing.

Zauyer xuddi shunday qildi. Fond dallollari o‘n minutlik kengash o‘tkazib, Myunsterberg, Shumaxer va ular bilan aloqador banklarning qog‘ozlarini saqlab qolish mumkin emas, degan qarorga kelishdi. Bo‘lar ish bo‘lgan edi. Har daqiqa yirikyirik mablag‘lar chippakka chiqardi. Qog‘ozlar qo‘ldan-qo‘lga o‘tib turardi. Yarim kechadan o‘tganda asabiylik eng yuqori nuqtasiga chiqdi. Faqat birja maydoni emas, balki qo‘shni maydon ham yirik puldorlarning avtomobillari bilan to‘lib ketdi. Ular o‘z limuzinlarida horg‘in va tushkun bir kayfiyatda tun bo‘yi ko‘zlarini javdiratib o‘tirishdi. Kursning to‘xtovsiz pasayib ketayotganligi haqidagi xabar ketma-ket kelib turardi. Bir xabar telefon orqali yetib kelgunga qadar ahvol yana o‘zgarardi. Olomon xuddi tabiiy ofat yuz berganday qo‘shni xiyobonga yopirilib, skameykada o‘tirish huquqini olish uchun odamlar qimmatbaho mehmonxonaga nisbatan ko‘proq haq to‘lardi. Tongga yaqin ikki dallol bilan bir bankir aqldan ozib qoldi.

— Shtirnerga o‘lim! — deb qichqirdi dallollardan biri.

Ularni ming mashaqqat bilan kasalxonaga olib ketishdi.

Tong yorishgan paytdagina g‘ala-g‘ovur xuddi suv sepib o‘chirilgan yong‘inday bosildi. Kechagi puldorlar birjadan o‘n yilga keksayib, sochlari oqargan, bukchaygan bir ahvolda chiqib ketishdi. Olomon siyraklashib qoldi. Nihoyat Zauyer birja binosidan chiqishga muvaffaq bo‘ldi, sof havodan to‘yib-to‘yib nafas oldi. U charchaganidan oyoqda zo‘rg‘a turardi.

«Hozir butun mamlakatda shu ahvol, — deb o‘yladi u. — Bir kechada yuz minglab kishilar xonavayron bo‘ldi, millionlab mayda omonatchilar o‘z jamgarmalaridan ayrildilar. Haligi tentak Shtirnerni malomatga qo‘yib qichqirdi, hamma aybni o‘shanga to‘nkadi. Lekin Shtirner aybdor emas. Kim zo‘r bo‘lsa o‘sha yutadi. Shtirnerga qoyil. U chindan ham buyuk daho!»

Zauyer jilmayib qo‘edi, shu zahoti uni esnoq tutdi.

Shtirner esa Zauyerdan telefon orqali so‘nggi xabarni eshitdi-yu, stol ortidan turib, rohat qilib kerishdi. U endi xotirjam edi. Uning vujudini yaxshi ishlagan va o‘z mehnatining samarasidan qanoat hosil qilgan kishilarda bo‘ladigan shirin horg‘inlik chulg‘ab olgan edi. U g‘alaba qildi. Bu g‘alaba bankirlar va ministrlar ustidan qozonilgan g‘alabadan ko‘ra kattaroq. U inson qarshiligini yengdi! Gotliblar, Emma, Zauyer, Elza… Ular kim bo‘pti!..

— Endi dunyoda hech bir kimsa menga qarshilik ko‘rsatolmaydi, hademay butun dunyo mening oldimda tiz cho‘kadi! — dedi u g‘urur bilan.