Ian Mcdonald - Rzeka bogów

Nigdy o nas nie zapomniały, myśli Lisa Durnau. Przez tyle miliardów — bilionów — subiektywnych lat ich historii, ich przeżyć, zawsze pamiętały o tym akcie zdrady na brzegu Gangesu i nakłaniały nas, abyśmy go odegrali. Płomienne koło odrodzenia jest wieczne. Tabernakulum to proroctwo i wyrocznia. Zawiera odpowiedź na wszystkie nasze pytania, trzeba tylko wiedzieć, jak je zadać.

— Lull…

Przytyka palec do ust: „Pst, nic nie mów”. Wstaje sztywno. Lisa po raz pierwszy widzi starego człowieka, którym się stanie, samotnego człowieka, którym chce się stać. Tam, gdzie się tym razem uda, nie dojrzy go nawet Tabliczka.

— L. Durnau.

— Czyli Katmandu. Albo Tajlandia.

— Gdzieś tam.

Wyciąga rękę, a Lisa wie, że kiedy ją uściśnie, już nigdy go nie zobaczy.

— Lull, nie wiem, jak ci dziękować…

— Nie musisz. Sama byś to zobaczyła.

Ujmuje jego dłoń.

— Do widzenia, Lull.

Thomas Lull pochyla głowę w lekkim ukłonie.

— L. Durnau. Myślę, że wszystkie rozstania powinny być nagłe.

Muzycy grają o ton głośniej, tłum potężnie, bezładnie wzdycha i kieruje się ku pięciu podwyższeniom, gdzie kapłani składają pudźię. Światełka aarti braminów buchają płomieniem, na chwilę oślepiając Lisę. Kiedy odzyskuje wzrok, Lulla już nie ma.

Nad wodą budzi się powiew wiatru, nurt chwyta wianek z aksamitek, obraca go i unosi w dal ciemnej rzeki.

Aarti — hinduistyczny obrzęd ofiarowania ognia.

Aditjowie — wedyjskie bóstwa, symbolizujące różne wcielenia światła słonecznego, albo patronujące różnym miesiącom roku (przyp. tłum.).

Adiwasi — starożytne hinduskie kultury plemienne, poniżej systemu kastowego.

Agna ćakra — ćakra mieszcząca się między brwiami (przyp. tłum.).

Aja — niania lub opiekunka (przyp. tłum.).

Aksis, czytal — najpospolitszy w Indiach gatunek jelenia, o plamistym umaszczeniu. Znany także jako jeleń Buddy — był bowiem jego ostatnim przedludzkim wcieleniem.

Alu — ziemniak (przyp. tłum.).

Angriz — zhinduizowany angielski.

Apsara — nimfa mieszkająca w chmurach, częsty motyw płaskorzeźb na świątynnych filarach; pierwotnie apsary były duchami drzew.

Arahb — hinduska nazwa miliarda. Hindusi mają użyteczne nazwy dla bardzo dużych liczb.

Ardha mandapa — portyk prowadzący do mandapy, czyli kolumnowej świątyni.

Baba — zwrot: czuły lub wyrażający szacunek.

Babu — urzędnik państwowy, biurokrata.

Badmaś — młody oprych, chuligan. Ktoś „z jajami”.

Bahadur — dumny, zarozumiały, nadęty.

Bansuri — bambusowy flet z sześcioma lub siedmioma otworami, pochodzi z północnych Indii.

Baradari — pakistańska/pasztuńska nieformalna grupa, coś pomiędzy klanem, gangiem a hordą.

Basti — osiedle lub slums, a także (myląco) świątynia dźajnistyczna.

Begum — grzecznościowy sposób zwracania się do muzułmanki-mężatki.

Behen ćud — siostrojebca, najpospolitsze hinduskie wyzwisko.

Bhai — przyrostek po nazwisku, oznaczający pełną szacunku bliskość.

Bhakti — ścieżka wiary.

Bhati — radźputańska kasta lub klan (przyp. tłum.).

Bhawan — dom, zwykle dość zamożny.

Bhisti — służący odpowiadający za zaopatrzenie w wodę.

Bibi — hinduski termin oznaczający mężatkę.

Bidi — indyjski papieros, zwężający się ku ustnikowi. Trujący jak mało co.

Big Dada — drobny przestępca, dosłownie „silna ręka”. Osiłek, zabijaka.

Bindi — symbolizujący kastę znak na czole, pełniący także funkcję ozdobną. Religijnym odpowiednikiem jest tilaka.

Bramini — najwyższa z czterech głównych kast, tak święta, że nawet bogowie nie mogą jej nic zrobić (zob. t. warna). W kontekście powieści, z wielkiej litery — także genetycznie zmodyfikowane dzieci bogaczy.

Brindźal — bakłażan.

Bulbul — bilbil, wróblowaty ptak o czarnej głowie i białych policzkach, słynący z pięknego śpiewu.

Burka — tradycyjny ubiór muzułmanki w miejscu publicznym, wahający się od cienkiej chusty po pełen czador.

Chidmatgar — kamerdyner, główny służący (przyp. tłum.).

Chota peg — mały drink, przeważnie dżin z tonikiem (przyp. tłum.).

Ćakra, czakra, czakram — splot energetyczny w ciele człowieka. Jest ich siedem, od łonowego, po czubek głowy.

Ćarbagh — ogród wodny w stylu perskim, podzielony ścieżkami na cztery części.

Ćarpoj — bardzo popularne na indyjskiej wsi łóżko z drewnianą ramą przeplecioną sznurami. Można się na nim kołysać lub obserwować przemijający świat.

Ćhatri — mały dekoracyjny pawilon w stylu Mogołów, w kształcie podpartej kolumnami kopuły.

Ćidmutgar — główny służący domu, prawie jak kamerdyner czy majordomus.

Ćo ćuit — popularny czuły zwrot.

Ćoli — podkoszulka z krótkimi rękawami noszona przez kobiety pod sari.

Ćowkidar — stróż nocny.

Ćutja — „cipa” w slangowym hindi.

Dakoit — uzbrojeni gangsterzy/rozbójnicy. Wciąż w powszechnym użyciu.

Dal — soczewica, podstawa diety indyjskiej wsi.

Dalit/dalici — najniższa kasta. Dosłownie „uciśnieni”, niegdyś zwani „niedotykalnymi”.

Daramśala — noclegownia dla pielgrzymów, studentów i podróżnych.

Darśan — dobrze wróżące spojrzenie bóstwa albo bogatej i wpływowej osoby.

Darwaz — wejście do meczetu.

Desi — esencja indyjskości w oczach emigracji — nostalgiczna, tęskna myśl o Indiach. W slangu brytyjskich Hindusów oznacza to samo, co pukka: oryginalny, autentyczny.

Deva/Devi — bóg/bogini. Także popularne imię.

Dhaba — przydrożna lub uliczna jadłodajnia.

Dhobi — pralnia, zwykle na płaskim kamieniu nad brzegiem rzeki lub przy studni.

Dhol — rodzaj bębna.

Dhoti — długa przepaska biodrowa, w miastach rzadko widywana. Taką nosił Gandhi.

Dhuri — tkany bawełniany dywan.

Dija — łódeczka ze świeczką, puszczana na wodę Gangesu jako ofiara.

Dikpala — posąg strzegący świątyni, umieszczony na dachu.

Diwali, Dipawali — hinduskie święto lamp, jedno z najważniejszych świąt w Indiach, symbolizowane przez lampki oliwne, dije oraz wszelkiego rodzaju iluminacje, fajerwerki, lampiony. Tradycyjne jest także obdarowywanie się łakociami (przyp. tłum.).

Diwan — otwarta, otoczona kolumnadą sala audiencyjna Wielkich Mogołów.

Dupatta — długi szal, tradycyjnie noszony do śalwar kamiz — spodni i kaftana.

Dwaparajuga — trzecia z kolei era mahajugi, czyli okresu istnienia świata, trwająca 864 tysiące lat (przyp. tłum.).

Dwarapala — bóstwo strzegące drzwi świątyni hinduistycznej, dosłownie: odźwierny.

Dźagannath, Juggernaut (ang.) — jedno z imion Kryszny, kojarzone przede wszystkim ze słynną świątynią w Puri, gdzie co roku odbywa się Ratha Jatra, procesja wielkich rydwanów wiozących posągi Kryszny. Niekiedy także nazwa takiego rydwanu. W czasach brytyjskich powstał mit, że fanatyczni wyznawcy rzucają się pod koła takich rydwanów, by uzyskać zbawienie. Autor pomieszał w książce nieco znaczenia terminów Ratha Jatra i Dźagannath (przyp. tłum.).

Dźai — „chwała” albo „zwycięstwo”.

Dźanum — „słodki”, czuła forma zwracania się do mężczyzn.

Dźati — system podkast, czy też cechów w ramach czterech głównych kast systemu warna.

Dźawan — indyjski żołnierz, lub członek formacji paramilitarnej.