Orson Card - Spreker voor de doden

Het gebeurde onder zijn handen, zo vlug dat ze het de eerste paar minuten konden zien groeien. Verschillende grote organen begonnen te verschrompelen terwijl ze wortel schoten; in het lichaam reikten wortelscheuten van plek naar plek; Mens sperde zijn ogen open in een laatste pijnervaring en daar sproot uit zijn ruggegraat een loot omhoog, twee bladeren, vier bladeren—

En toen was het afgelopen. Het lichaam was dood; het had met zijn laatste restje kracht de boom gemaakt die in Mens’ ruggegraat wortelde. Ender had gezien hoe de scheuten en haarworteltjes zich door het lichaam verspreidden. De herinneringen, de ziel van Mens was overgegaan naar de cellen van de nieuw ontsproten boom. Het was gebeurd. Zijn derde leven was begonnen. En als de zon morgenochtend opging, wat niet lang meer zou duren, dan zouden zijn bladeren voor de eerste maal het licht proeven.

De andere zwijntjes vierden feest en dansten. Bladeter en Mandachuva pakten de messen uit Enders handen en staken ze aan weerszijden van Mens’ hoofd diep in de grond. Ender kon niet meefeesten. Hij zat onder het bloed en stonk naar het kadaver dat hij net had geslacht. Op handen en voeten kroop hij bij het lichaam vandaan, de helling op naar een plek waar hij het niet hoefde te zien. Novinha volgde hem. Doodmoe waren ze, uitgeput, allemaal, van het werk en de emoties van de dag. Ze zeiden niets, ze deden niets, maar ze lieten zich op het dikke capimgras vallen, elk op een van de anderen leunend of steunend, en daar vonden ze eindelijk de verlossende slaap, terwijl de zwijntjes over de helling het bos indansten.

Nog voor zonsopgang vertrokken Bosquinha en bisschop Peregrino naar de poort om de Spreker te zien terugkeren uit het bos. Ze waren er al tien minuten toen ze veel dichterbij dan de bosrand iets zagen bewegen. Het was een jongen die slaperig zijn blaas leegde in een struik.

‘Olhado!’ riep de burgemeester.

De jongen draaide zich om, zwaaide en maakte toen vlug zijn broek dicht en begon de anderen wakker te maken die in het hoge gras lagen te slapen. Bosquinha en de bisschop maakten de poort open en liepen hen tegemoet.

‘Gek, hè,’ zei Bosquinha, ‘maar dit is het moment waarop onze opstand mij het wezenlijkst voorkomt. Nu ik voor het eerst buiten het hek loop.’

‘Waarom hebben ze de nacht in de buitenlucht doorgebracht?’ vroeg Peregrino zich hardop af. ‘De poort was los, ze hadden naar huis kunnen gaan.’

Bosquinha liet vlug een schattende blik over de groep buiten de poort glijden. Ouanda en Ela, gearmd als zusters. Olhado en Quim. Novinha. En daar, ja, de Spreker, zittend op de grond, en Novinha stond achter hem met haar handen op zijn schouders. Ze bleven allemaal verwachtingsvol zitten zwijgen. Tot Ender zijn ogen opsloeg en hen aankeek. ‘We hebben het verdrag,’ zei hij. ‘Een heel goed verdrag.’

Novinha stak een in bladeren gewikkelde bundel naar voren. ‘Ze hebben het opgeschreven,’ zei ze. ‘U moet het nog tekenen.’

Bosquinha nam de bundel aan. ‘Voor middernacht hadden we al onze bestanden weer terug,’ zei ze. ‘Niet alleen de bestanden die we naar uw boodschappenbestand hadden gekopieerd. Wie uw vriend ook is, Spreker, hij is heel goed.’

‘Zij,’ zei de Spreker. ‘Ze heet Jane.’

Maar nu konden de bisschop en Bosquinha ook zien wat er op de gewiede plek op de helling lag, recht onder de plaats waar de Spreker had geslapen. Nu begrepen ze de donkere vlekken op de handen en armen van de Spreker, de spatten op zijn gezicht.

‘Ik had liever geen verdrag gehad,’ zei Bosquinha, ‘dan één waarvoor u hebt moeten doden.’

‘Wacht even met uw oordeel,’ zei de bisschop. ‘Ik denk dat het werk van vannacht meer inhield dan we hier voor ons zien.’

‘Heel wijs, vader Peregrino,’ zei de Spreker zacht.

‘Ik wil het u wel uitleggen,’ zei Ouanda. ‘Ela en ik begrijpen het beter dan de anderen.’

‘Het was een soort sacrament,’ zei Olhado.

Bosquinha keek Novinha onbegrijpend aan. ‘Hebt u hen laten toekijken?’

Olhado tikte op zijn ogen. ‘Ooit zullen alle zwijntjes het zien, door mijn ogen.’

‘Het was niet de dood,’ zei Quim. ‘Het was wederopstanding.’

De bisschop liep naar het verminkte lijk toe en raakte voorzichtig het jonge boompje aan dat uit de borstholte groeide. ‘Hij heet Mens,’ zei de Spreker.

‘Net als u,’ zei de bisschop zacht. Hij draaide zich om en keek naar de leden van zijn kleine kudde die de mensheid al een hele stap verder hadden gebracht dan ooit. Ben ik de herder, vroeg Peregrino zich af, of ben ik het meest verwarde en hulpeloze schaap van de kudde? ‘Kom mee, allemaal. Kom mee naar de kathedraal. De klokken gaan dadelijk luiden voor de mis.’

De kinderen groepten bijeen en maakten zich op om te gaan. Ook Novinha stapte achter de rug van de Spreker vandaan. Toen bleef ze staan, draaide zich om en keek hem aan met een zwijgende vraag in haar ogen.

‘Dadelijk,’ zei hij. ‘Nog even.’

En ook zij liep door de poort en over de helling achter de bisschop aan naar de kathedraal.

De mis was nog maar nauwelijks begonnen toen Peregrino de Spreker door de achterdeur de kathedraal zag binnenkomen. Hij bleef even staan en toen vonden zijn ogen Novinha en haar gezin. Met een paar stappen zat hij naast haar. Waar Marcão had gezeten, die zeldzame keren dat het hele gezin samen kwam.

De beslommeringen van de dienst eisten zijn aandacht op; een paar ogenblikken later, toen Peregrino weer kon kijken, zag hij dat Grego nu naast de Spreker zat. Peregrino dacht aan de voorwaarden van het verdrag zoals de meisjes het hem hadden uitgelegd. Aan de betekenis van de dood van het zwijntje Mens, en aan de dood van Pipo en Libo daarvoor. Alle dingen werden duidelijk, alle dingen vielen op hun plaats. De jonge man Miro, die verlamd in bed lag, verzorgd door zijn zuster Ouanda. Novinha, het verloren schaap, weer teruggekeerd in de kudde. Het hek dat zo’n zwarte schaduw had geworpen over de geest van allen die binnen de grenzen ervan leefden, nu dood en onschuldig, onzichtbaar, onstoffelijk.

Het was het wonder van de hostie die in zijn handen in het lichaam van God veranderde. Want onverwacht treffen we in ons innerlijk ineens toch nog het lichaam van God aan, en wij maar denken dat we uitsluitend uit stof bestonden.

De evolutie gaf zijn moeder geen geboortekanaal en geen borsten. Er zat dus voor het kleine wezen dat op zekere dag Mens zou heten niets anders op dan zich met de tanden in zijn mond uit de baarmoeder naar buiten te werken. Hij en zijn broertjes en zusjes verslonden het lijf van hun moeder. Omdat Mens de sterkste en de meest levenslustige was, at hij het meest zodat hij nog sterker werd.

Mens leefde in totale duisternis. Toen zijn moeder op was, was er niets anders te eten dan het zoete sap dat langs het oppervlak van zijn wereld stroomde. Hij wist nog niet dat het verticale oppervlak de binnenkant van een grote holle boom was en dat het sap dat hij at het sap van de boom was. Ook wist hij niet dat de warme wezens die veel groter waren dan hij, oudere zwijntjes waren, bijna klaar om de duisternis van de boom te verlaten en de kleinere wezentjes jongere zwijntjes, korter geleden geboren dan hij.

Al waar hij belang in stelde was eten, bewegen en het licht zien. Want met onbegrijpelijke regelmaat verscheen er af en toe licht in de duisternis. Dat begon iedere keer met een geluid uit een onverklaarbare bron. Dan begon de boom een beetje te schudden en het sap hield op met vloeien; alle energie van de boom werd gebruikt om op één plaats de vorm van de stam te veranderen, om een opening te maken waardoor licht naar binnen viel. Als het licht er was, kroop Mens ernaar toe. Als het licht weer weg was, verloor Mens alle gevoel voor richting en dwaalde doelloos rond op zoek naar sap om te drinken.