Ayzek Azimov: Koinot oqimlari

Rik o‘tirar, Fayf tik turar, ularning nigoqlari bir xil balandlikda to‘qnashardi.

— Men o‘sha odam bo‘lishim mumkinmi? — xotirjam so‘radi Fayf.

— Yo‘q, janob.

— Ishonchingiz komilmi?

— Ha, janob.

— Shu qolda ham, siz «Fayf» nomi esimda deyaverasizmi?

— Ha, bu nom yodimda, — o‘jarlik qildi Rik.

— Demak, kimdir mening ismimdan foydalangan.

— Shunday bo‘lsa kerak.

Fayf qayrildi-da, asta-sekin, viqor bilan stolga yaqinlashib, oromkursiga chiqib oldi.

— Men balog‘at yoshiga yetganimdan buyon qech kim mening tik turganimni ko‘rmagan edi. Majlisni davom ettirishdan ma’no bormi?

Bu gapga Salim Juns e’tiroz bildirdi.

— Nazarimda majlisni davom ettirish zarur. Axir Rikni faqat koinot tadqiqotchisi bo‘lgani uchun ruqiyat zondi ta’siriga duchor qilishmagan-ku!

— Uning o‘zidan so‘rang, nega uni bu ahvolga solishdi, — dedi Fayf.

— Albatta, bu narsa uning yodida yo‘q, — jahli chiqdi Junsning.

— Ruhiyat zondi miyada saqlanayotgan mantiqiy fikrlar zahiriga ayniqsa, qattiq ta’sir o‘tkazadi. Shunday bo‘lsa-da, undan Florinaga qanday xavf tahdid qilayotgani to‘g‘risida so‘rab ko‘rish joiz. Xo‘sh, Rik, bu haqda nima deya olasiz?

— Faqatgina xavf mavjudligini va uning koinot oqimlari bilan bog‘liqligini eslayman, — g‘o‘ldiradi Rik.

Atrofga sukunat cho‘mdi. Buni yana Juns buzdi.

— Siz florinalik mahalliy kishilarning so‘zlariga ishonmayman, deb aytdingiz. Lekin oramizda bir kishi borki, u o‘zini mutelarcha qo‘l qovushtirib turuvchi florinaliklarga o‘xshamasligini isbotlab bergan. Menimcha, unga ham bir necha savol bilan murojaat etsak, yomon bo‘lmaydi. Agar u o‘jarlik qilsa yoki ishonchsizlik tug‘dirsa, uni Sarkka qaytarish masalasini ko‘rib chiqamiz.

Ancha paytdan beri musht bo‘lib tugilgan qo‘llariga tikilib o‘tirgan Terens Junsga keskin nigoh tashladi.

— Rik Florinada topilgandan buyon sizning qishlog‘ingizda yashadi, shundaymi?

— Ha.

— Siz mana shu muddat davomida qishloqda uzluksiz bo‘lganmisiz? Ya’ni, aytmoqchimanki, turar joyingizni biror ish bilan uzoq vaqtga tark etmaganmisiz?

— Rezidentlar ish bilan u yoq-bu yoqlarga yugurmaydilar. Ularning barcha yumushlari qishloqda.

— O‘tgan yili qaysi Skvayr sizning qishloqqa tashrif buyurdi?

— Men qayerdan bilay? Bu savolga javob bera olmayman: Skvayrlar qayoqda-yu, mahalliy aholi qayo*u*a! Siz uchun men Rezidentman, ular uchun esa oddiy florinalik. Men darboza yonida turib olib, ularning hujjatini tekshirishga huquqim yo‘q.

— Sizning yerlaringiz kimga qarashli?

— Skvayr Fayfga.

To‘satdan oradagi gapga Stin aralashdi.

— Menga qarang! Doktor Juns, siz bu savollaringiz bilan uzoqqa borolmaysiz, balki Fayfga yordam berarsiz. Nahotki, Fayf bu kishining ortidan josus qo‘yishdan manfaatdor bo‘lsa, nahotki uning o‘zi Florinaga borib yursa? Nazoratchilar nimaga chaqir!shgan?

— Bunday sharoitda, — dedi Juns, — ya’ni sayyoraning iqtisodiyoti va balki, umuman bor-yo‘qligi birgina odamning miyasiga bog‘liq bo‘lib qolganda, tabiiyki, ruhiyat zondini qo‘llagan kimsa nazoratchilarga suyanib o‘tirmaydi.

— Hattoki u o‘sha miyani ishdan chiqargan bo‘lsa hammi? — jilmaydi Fayf.

Eblning pastki labi osilib, qovog‘i solindi. Uning eng oxirgi tikkan dovi Fayf tomonga o‘tib ketayotgan edi.

Biroq to‘satdan, ma’yuslanib o‘tirgan Valona tilga kirib, yordamga keldi:

— Men gapirsam maylimi?

— Gapiring, yaxshi qiz, tortinmang, — dedi Juns.

— Men oddiy dehqon qiziman. Jahlingiz chiqmasin. Mening nazarimda, hamma narsa boshqacha bo‘lishi kerakdek, Rik haqiqatdan ham katta odam edimi? Aytmoqchimanki, anavi, koinot tadqiqotchisimidi?

— Menimcha, xa.

— U holda, mening fikrim mana bunday. Rikni Florinaga olib kelgan kishi, uni biron daqiqa ham ko‘zdan qochirmasligi zarur edi. Aytmoqchimanki, uni fabrikadagi boshliqlar urmasligini, bolalar tosh otmasligini, — u kasallanib o‘lib qolmasligi uchun, nazorat qilib turish kerak edi. Uni maydonda ham ojiz holda tashlab ketolmasdi, to‘g‘rimi? Uning tirik qolishini tasodifga ishonib tashlab qo‘yolmasdi. — Qiz hayajonlanib, hovliqib so‘zlardi.

— Davom etavering, — dedi Juns, diqqat bilan uni kuzatar ekan.

— Rikni eng boshdan kuzatib yurgan bir odam bor. U Rikni maydondan topib olgan, qarab turishni menga topshirgan, uning har bir kuni qanday o‘tganini bilib yurgan. U haknm to‘g‘risida ham barcha axborotdan xabardor edi, buni men o‘zim aytib bergandim. Ana u! Ana u! — Qiz deyarli qichqirib yubordi, uning ko‘rsatkich barmog‘i esa Mirlin Terensga — Rezidentga ishora qilardi.

Bu hattoki o‘ta xotirjam Fayfga ta’sir qildi. Uning qo‘llari oromkursidan ko‘tarildi, boshi esa kesknn Rezident tomonga burildi.

Hamma haykaldek qotib qolgandi.

Keyin Stinning chinqiroq kulgisi eshitildi.

— Juda to‘g‘ri, — xaxolashga o‘tdi Stin. — Men doimo shu haqda gapirganman. Fayf bu florinalikni yollagan. Mana, Fayfning asl qiyofasnni ko‘rib turibsiz, uning maqsadi…

— Bu g‘irt tuhmat!

Bu xitobni Fayf emas, Rezident aytdi. U o‘rnidan dik etib turib ketdi. Ko‘zlari yonardi.

— Nima tuhmat? — so‘radi Ebl.

Terens kalovlanib, bir muddat unga qarab turdi-da, tez-tez nafas olarkan, javob berdi:

— Skvayrning gaplari. Hech qanday sarklik menga pul to‘layotgani yo‘q.

— Qizning gaplari-chi? Ular ham tuhmatmi?

— Yo‘q. Valona to‘g‘ri aytdi. Ruhiyat zondini men qo‘lladim. Menga bunday qarama, Lona! Men Rikka ziyon-zahmat yetkazmoqchi emasdim. Men bunday bo‘lishini hech qachon istamaganman.

— Hammasi uyushtirilgan, — norozilik bildirdi Fayf. — Ebl, men sizning niyatingizni, aniq bilmayman, lekin mana bu shaxsning jinoyatlari ro‘yxatiga yana yangisini qo‘shish mumkin emas. Hammaga ma’lumki, faqat Buyuk Skvayrgina kerakli bnlim va imkoniyatlarga ega bo‘la oladi. Stin, balki siz, yo‘q aybnn bo‘yniga olish usuli bilan yollagan odamingizni qutqarib qolmoqchidirsiz?

— Bu masalada men hech kimdan, hatto Trantordan ham pul olmayman, — dedi Rezident. — Agar butun voqeani eshitgingiz kelsa, men aytib beraman. Men uchun sark nima-yu, Trantor nima?! Hammasi jonga tegdi! Mayli, hech bo‘lmasa ko‘nglimni bo‘shataman. — U Fayfga ishora qilarkan, gapida davom etdi. — Mana bu kishi — Buyuk Skvayr Fayfning aytishi bo‘yicha, bir jinoyatchining qilgan ishlarini bajarishga, faqat Buyuk Skvayrdagina yetarli bilim va imkoniyat mavjud ekan. U bunga chin dildan ishonadi. Biroq, uning bir o‘zi nima ham qilardi? Barcha sarkliklar qo‘shilib ham hech narsa qilolmaydilar. Ular boshqaruv ishlarida qatnashmaydilar. Mamlakatni florinalnklar boshqaradilar! Flornna Fuqarolik xizmati boshqaradi! Barcha qog‘ozbozlik ishlari florinaliklar bo‘ynida. Qog‘ozlar esa, ma’lumki, Sarknn boshqaradilar. Albatta, ko‘pchilik florinaliklar mute bo‘lib qolishgan, biroq agar istasak, la’nati Skvayrlar tumshug‘ining tagida qanday ishlarni amalga oshirishimiz mumkinligini bilasizmi? Mana, mening ishlarimga nazar tashlang.

Bir yil avval men vaqtinchalik fazo bekatida harakat boshlig‘i edim, Bu haqda qog‘ozlarda qayd etilgan. Rasmny tomondan harakat boshlig‘i sarklik bo‘lgani uchun, ozroq qog‘oz titkilashingizga to‘g‘ri keladi. Lekin u rasmiy boshliq bo‘lgani bilan, barcha ish mening zimmamda edi. Mening nomimni faqat «Florinalik xodimlar» deb atalmish alohida bo‘limdan topasiz. Hech bir sarklik u yerga nigoh tashlashni o‘ziga ep ko‘rmaydi.

YUKTBning mahalliy xodimlari koinot tadqiqotchisining xabarnomasini yuborib, uning kemasini «Tez yordam» bilan kutib olishni taklif qilganlarida, bu axborot menga kelib tushgan. Florina halokati haqida eshitish har kuni ham nasib qilavermaydi, shunday emasmi? Shuning uchun, men koinot tadqiqotchisi bilan shahar tashqarisidagi kichkina bekatda uchrashishga kelishdim. Buning hech qiyin joyi yo‘q edi. Sarkni harakatga keltiruvchi barcha murvat va dastaklar mening qo‘limda edi.