Виктор Шнип - Заўтра была адліга-5

9.09.2016. З карэспандэнтам газеты «Культура» спадаром Алегам Клімавым ездзіў, як герой будучага артыкула, у родныя Пугачы. Пакуль на маршрутцы дабіраліся да Ракава, Алег распытваў пра школу, бібліятэку, клуб, у якія я хадзіў, жывучы ў вёсцы. Я распавядаў для журналіста, а слухалі ўсе, хто побач сядзеў. У Ракаве нас чакала Наталля Жызнеўская, якая працуе ў Пугачоўскім Доме культуры. На машыне хутка прыехалі ў вёску. Заглянулі на месца, дзе раней быў клуб. Цяпер там жывуць людзі. Пад’ехалі да кіпы вялікіх маладых дрэў, што выраслі на ўтравелым падмурку. Тут стаяла школа. У былым школь­ным двары кусты, трава, дарога, нейчы агарод. Спыніліся каля вялікага куста бэзу. Тут мы фатаграфаваліся ў першым класе. У мяне захаваўся фотаздымак. Праехалі па вёсцы. Сёе-тое я ўзгадаў са свайго дзяцінства. У Доме культуры нас чакала дырэктарка спадарыня Марына. Яна падрабязна адказала на ўсе пытанні Алега. Пагрэўшыся гарбатай і падсілкаваўшыся пугачоўскімі прысмакамі, пайшлі ў школу. Сустрэла дырэктарка. Правяла невялікую экскурсію. У школе цяпер 69 вучняў. Завяла ў вольны кабінет, у якім нас чакалі адзінаццацікласнікі. У цэнтры стаяў вялікі стол, а на ім букет прыгожых кветак і мае кнігі. Я думаў, што зайду да дзяцей, падпішу для школы кніжкі, якія захапіў з сабой, і мы з Алегам праз хвілін дзесяць паедзем у Мінск. Але нас чакала літаратурная імпрэза па маіх творах. Зайшлі на дзесяць хвілін, а выйшлі праз гадзіну. Вяртаючыся з Ракава на маршрутцы, Алег параіў мне прапанаваць дырэктару школы стварыць літаратурны гурток і раз на месяц ездзіць у Пугачы і праводзіць там урокі па беларусай літаратуры. Я сказаў, што не супраць. У свой час, калі мне было дваццаць, я прапанаваў рэдакцыі раённай газеты стварыць літаб’яднанне. Стварылі. Я прыдумаў назву. «Рунь». І потым кожны месяц амаль чатыры гады ездзіў у Валожын і праводзіў пасяджэнні літаб’яднання, і ніхто мне нічога не плаціў. Для мяне тады было галоўнае — мяне чакалі кожны месяц мае землякі. І я з таго часу не змяніўся...

10.09.2016. У полі, што аж да небакраю, кукуруза, як асака на балоце, высокая. Табе хочацца зайсці ў кукурузу, але ты баішся заблудзіцца ў ёй, і таму стаіш на дарозе, як на беразе. Праехала машына і цябе абсыпала пылам, як попелам...

10.09.2016. Будучы ў Пугачах, даведаўся, што ў нашым сельсавеце застаўся адзін ветэран Вялікай Айчыннай вайны. Прозвішча ў яго — Канцавы.

10.09.2016. Думаючы пра бацькоў, раптам узгадалася, што, калі апошнім разам з сястрой наведвалі іх на Ракаўскіх могілках, каля помнікаў убачылі кветкі, невядома кім пакладзеныя...

11.09.2016. Раніца на Мухлі. Руды кот, убачыўшы, што я іду з Міёнай, схаваўся ў парудзелы куст. Затаіўся і глядзіць на мяне чорнымі вачыма, нібы просіць: «Не выдавай!» І я не выдаў кацейку. З Міёнай прайшоў міма, нібыта нікога не бачыў. На дрэве каркнула варона, і Міёна пабегла да яе.

11.09.2016. Ападаюць спелыя каштаны. Падбіраю, як мне здаецца, самы прыгожы і нясу дадому. Следам ідзе Міёна і просіць, каб аддаў ёй. Не аддам! Гэта для Людмілы!

11.09.2016. Не кожнаму валуну наканавана ляжаць у падмурку ці стаць часцінкай замка ці Храма. А валуноў на могілках, як святароў у нашым краі, нямнога.

Сырадэля і сячкарня

11.09.2016. Што такое сырадэля і дзе яна расце? Цяпер на гэтае пытанне, не заглядаючы ў сеціва, мала хто адкажа. Вось што там напісана: «Аднагадовыя травяністыя расліны вышынёй да 60 см. Сцёблы тонкія, галінастыя. Лісце непарнаперыстае, ланцэтнае. Кветкі дробныя, бледна-ружовыя, сабраныя ў гронкі. Плод-струк, нагадвае нагу птушкі (адсюль другая назва — птушканожка (Ornithopus)). Зялёная маса сырадэлі ідзе на корм і ўгнаенне. Меданосная расліна».

У канцы 60-х і пачатку 70-х гадоў мінулага стагоддзя наш калгас дзяліў для калгаснікаў жытнёвае поле на дзялкі. Спачатку сеялі збожжа, а потым сырадэлю. Запомнілася жніво 1968 года. Тады майму брату Валодзю было ўсяго пяць месяцаў, сястры Валі сем гадоў, а мне восем. Мама з бабуляй Параскай сярпамі жалі жыта. Я дапамагаў бацьку і дзеду Юзю вязаць снапы і ставіць іх у мэндлікі, каб прасыхалі. Брат ляжаў сярод снапоў і час ад часу на ўсё поле гучна плакаў, нібыта яго рэзалі. Валя брата калыхала і карміла. Я час ад часу падбягаў да іх, каб падсілкавацца. Ежа была ў збанах-спарышах. Усё было вельмі смачным. Дзялку жалі некалькі дзён. На зжатым месцы бацька з дзедам касілі аржонішча з сырадэляй. Я растрасаў пракосы, каб хутчэй сохла скошанае. Аднойчы бацька ў сырадэлі знайшоў гняздо дзікіх пчол. Мёд быў пахучы і густы, як смала. І мне нават сёння памятаецца той пах і смак мёду. Потым высахлае аржонішча з сырадэляй малацілі, каб здабыць насенне сырадэлі для новага пасеву. Абмалочаную сырадэлю звозілі дадому ў пуню, дзе рыхтавалі для каровы сечку. І сёння ў вёсцы ў нашай пуні стаіць сячкарня. Вялікая і, як мне ў дзяцінстве здавалася, страшная і злая. Цяпер, успамінаючы свой страх да сячкарні, я толькі ўсміхаюся. У мяне, дзякуючы нашай сячкарні, у свой час з’явіўся верш: