Пятро Рунец - Ніколі не забудзем

— Лекары знойдуцца,— сказаў Калнагораў,— не ўпершыню ў нас такое здараецца...

— Так-то яно так, але не ўсё яны могуць ведаць. Скажам, парашок даць няцяжка, але трэба ведаць які. Не той дасі — замест помачы немач будзе. Або ўкол... Жэня, ты хоць ведаеш, як ён робіцца? I ад чаго якое лякарства?..

— Ведаю,— выпаліў я.

Маці ўсё ж не паверыла і падрабязна расказала, як і што трэба рабіць. Затым я ўзяў шпрыц, бінт, камфару і другія лякарствы, склаў у палатняную сумачку і акуратна абвязаў яе вакол сябе. Хутка апрануўшыся, схапіў павадок, палку і выйшаў на двор.

Кароткая веснавая ноч была на зыходзе. На ўсходзе пачынала святлець. Я прайшоў агарод, мінуў калгасны сад і выйшаў у поле, па якім расло маладое жыта. Дарога мне была добра вядома, таму што я некалькі разоў хадзіў у зямлянку раней. Ішоў шпарка, уважліва прыслухоўплючыся да кожнага самага нязначнага гуку. У суседняй вёсцы на станцыі Блужа былі немцы і паліцаі, і я баяўся, каб іхнія патрулі не паскочылі на мяне. Але ўсё абышлося добра. У момант праскочыў поле і апынуўся ў лесе. Тут я адчуваў сябе смела: было дзе схавацца.

Зямлянка знаходзілася ў яловым гушчары, ля балота, і была добра замаскіравана. Над уваходам у яе расла пышная маладая елачка, якая нічым не адрознівалася ад дзесяткаў другіх, раскіданых навокал. Адшукаўшы яе, я злёгку працягнууў за верхавінку раз, другі, трэці і прыслухаўся. У зямляцы пачулі, што нехта тузае за дрэўца — сігналіць. Праз некалькі секунд да маіх вушэй данёсся ледзь чутны голас:

— Хто там?

— Гэта я, Жэня,— прыпаўшы да зямлі, сказаў я.

Партызаны ведалі мяне. Праз хвіліну дзверы прыўзняліся, і я па прыступках спусціўся ўніз. У зямлянцы палілася жалезная печка, труба ад якой была працягнута пад зямлёй да самага балота. Перад печкай, на нарах, я ўбачыў Філіпскіх. Ён ляжаў на спіне і цяжка дыхаў. Вочы ў яго былі заплюшчаны.

— Лякарствы прынёс,— сказаў я і, зняўшы з сябе сумачку, падаў партызанам. Тыя вельмі ўзрадаваліся.

— Што будзем цяпер рабіць? — звярнуўся Красільнікаў да сваіх таварышаў.

— Трэба укол,— адказаў Мальцаў, паглядваючы на мяне так, быццам чакаў пацверджання ці згоды.

Да вайны мой бацька працаваў ветфельчарам. У час акупацыі ён дапамагаў раненым і хворым партызанам. Нядаўна яго арыштавалі і пасадзілі ў бабруйскі канцлагер. Да арышту ён часта рабіў уколы пры мне. I заўсёды гаварыў, што як цяжкае раненне, то для падтрымкі сэрца добра ўводзіць камфару. Тое самае мне казала і маці. Аб усім гэтым я і паведаміў партызанам. Тады Красільнікаў і Мальцаў асцярожна перавярнулі Філіпскіх на левы бок, знялі кашулю і зрабілі ўкол ніжэй левай лапаткі. Затым расцерлі ў шклянцы таблетку чырвонага стрэптацыду і ўлілі ў рот. За ўвесь гэты час хворы нават не адкрыў вачэй.

Дняваць я застаўся ў зямлянцы. Праўда, Мальцаў спачатку не згаджаўся. Ён баяўся, каб чаго дрэннага не здарылася са мною ў такі трывожны час.

— Ды і маці будзе хвалявацца,— казаў ён.

Але Красільнікаў заступіўся за мяне.

— Куды ты,— кажа,— пагоніш хлапца ў такую пару?

Мальцаў падумаў і згадзіўся. Я быў вельмі рады гэтаму.

— Кладзіцеся спаць, а я буду даглядаць камандзіра,— прапанаваў я.

— Добра,— усміхнуўся Мальцаў і для большай пэўнасці прызначыў аднаго партызана мне «ў памочнікі», як ён сказаў.

Партызаны пападалі на нары і хутка паснулі. Я сеў на табурэтку і ўважліва глядзеў на камандзіра. Калі ён пачынаў моцна храпці, я даваў яму нюхаць нашатырны спірт. Я вельмі баяўся, каб ён хаця не памёр.

Дзень прайшоў спакойна, і вечарам я накіраваўся дадому. Не паспеў пераступіць парог хаты, як маці кінулася распытваць, як там Філіпскіх. Я расказаў аб усім па парадку. Даведаўшыся, што за цэлы дзень ён не ўзяў нічога ў рот, маці захвалявалася яшчэ больш.

— Адпачні крыху, сынок, ды занясі яму што-небудзь з'есці. Возьмеш малака... У мяме там некалькі кавалкаў цукру захавалася...

Але адпачываць не было калі: я трывожыўся за жыццё камандзіра не менш, чым маці. Калі сцямнела, я ўзяў лякарствы, якія ў нас былі, матчын вузялок з ядою і зноў адправіўся ў лес.

Ноччу Філіпскіх стала лепш. Ён адплюшчыў вочы, павярнуўся да мяне і з цікавасцю спытаў:

— Жэня, чаго ты тут сядзіш?

— Вы ранены, і я даглядаю вас.

— А як ты трапіў сюды?

Я расказаў.

— А маці ведае пра гэта?

— Ведае. Яна сама паслала мяне, каб я занёс вам цукру і малака.

Камандзіру цяжка было гаварыць, ём часта моршчыўся і змаўкаў. Я разумеў гэта і прапанаваў выпіць малака. Ён згадзіўся. Я зняў з печкі кубак і падаў яму. Ён выпіў і спытаў, ці дома бацька. Я сказаў, што ён арыштаваны і сядзіць у бабруйскім канцлагеры. Філіпскіх цяжка уздыхнуў і сказаў: