Пятро Рунец - Ніколі не забудзем

Міхась прывёў сваё аддзяленне на месца. Там ужо была група партызан, пасланая раней. Міхась далучыўся да іх.

Хутка разведка паведаміла, што па дарозе ідуць нямецкія машыны. Камандзір заставы загадаў падрыхтавацца да бою.

Падпусціўшы ворага метраў на сто, партызаны адкрылі агонь. Машыны спыніліся, і з іх выскоквалі нямецкія салдаты. Шмат іх пакасілі ў гэты час партызаны.

Але прыбывалі ўсё новыя і новыя машыны. Не зважаючы на ахвяры, немцы пачалі насядаць на партызанскую заставу.

Сілы былі няроўныя, і камандзір заставы аддаў загад адыходзіць у глыб лесу.

Міхась з адным кулямётчыкам прыкрываў адыход. Ён страляў з карабіна з-за дрэў. Недалёка ад яго страчыў кулямёт яго таварыша.

Раптам кулямёт змоўк. Міхась аглянуўся на момант і ўбачыў, што яго таварыш ляжыць забіты. Паўзком ён падаўся да кулямёта. У гэты час куля трапіла яму ў правую нагу. Паўзці стала цяжка. Усё цела ахапіла гарачыня. Але ён поўз сантыметр за сантыметрам.

Тым часам фрыцы асмялелі. Яны думалі, што ўжо нікога жывога ля кулямёта не засталося, калі ён маўчыць. I яны на ўвесь рост рынуліся ўперад.

Але ў той жа момант кулямёт ажыў. З лямантам фрыцы падалі на зямлю. Потым немцы зноў адкрылі агонь па кулямёту. Міхась адчуў, як нешта гарачае апякло яго левую руку. Ён толькі мацней сціснуў зубы і рабіў сваю справу правай рукой. Яму трэба было ўжо адыходзіць, але ў запасе яшчэ заставаліся патроны, а Міхасю хацелася знішчыць як мага больш ворагаў, не прапусціць іх.

Захапіўшыся боем, ён не чуў, як да яго ззаду падкрадаліся два немцы... Яны наваліліся на яго знячэўку, сціснулі і пацягнулі да сваіх.

Немцы прывезлі скрываўленага, ледзь жывога Міхася ў свой гарнізон. Два дні яны мучылі яго, дапытваючыся пра сілы партызан. Толькі ўсё гэта было дарэмна. Не сказаў ім Міхась ні слова. Нічога не дабіўшыся, каты расстралялі яго.

Героя сяляне пахавалі на сваіх могілках.

Ля магілы майго таварыша расце маладая бярозка. Яна ціха шуміць пад ветрам. Паслухаеш — і здаецца, што гэта яна спявае жалобную песню пра таго, хто тут пахаваны і памяць пра каго доўга-доўга будзе жыць у думках і сэрцах людзей, за якіх ён аддаў сваё маладое жыццё.

ЖОРЖ РАБАЎ (1928 г.)

Клічаўскі раён, в. Н. Набаркі.

Мы ведаем Рыму Кунько са школьнай парты. Разам з ёю вучыліся з пятага да дзевятага класа.

Яна была жывая, рухавая дзяўчынка, шчырая сяброўка. Сама вучылася добра і старалася, каб і аднакласнікі не адставалі.

Памятаем такі факт. Рыма вельмі любіла геаграфію і заўсёды адказвала толькі на «выдатна». А ў класе было некалькі адстаючых. Яна парашыла дапамагчы ім. Аднойчы на класным сходзе яна сказала:

— У нас ёсць некалькі таварышаў, якія адстаюць па геаграфіі. Гэта не да твару піянерам. Мы павінны вучыцца так, каб да канца навучальнага года не мець ніводнай дрэннай адзнакі і ўсім да аднаго перайсці ў сёмы клас.

Вучні падтрымалі прапанову Рымы. Пасля гэтага яна знаходзіла час, каб і самой вывучыць урокі і папрацаваць з адстаючымі. Яна расказвала, паказвала на карце, задавала пытанні. Да заняткаў рыхтавалася сур'ёзна. Калі чаго не ведала, звярталася да выкладчыка, і Нікіфар Дзмітрыевіч Ламака дапамагаў парадамі. У выніку ўсе вучні ў тым годзе паспяхова перайшлі ў наступны клас.

Рыма вызначалася асаблівай настойлівасцю. Калі яна хацела чаго-небудзь дабіцца, то абавязкова дабівалася. Аднаго разу яна запрасіла нас да сябе на навагоднюю ёлку. Сабралася шмат дзяўчынак-вучаніц. Мы спявалі, танцавалі. Рыма танцавала дрэнна. Ёй нехта заўважыў:

— Ты танцуеш нязграбна.

Рыма падышла да нас і спытала, ці праўда гэта. Мы сказалі, што яна сапраўды танцуе няважна. Рыма парашыла авалодаць танцамі і папрасіла дапамагчы ёй. Мы згадзіліся.

У вольны час мы заставаліся ў школе, заходзілі ў пусты клас і вучылі яе танцаваць. Калі не выходзіла, паўтаралі па некалькі разоў. Рыма цярпліва пераносіла няўдачы. Яе старанні не прапалі дарма. У хуткім часе яна танцавала не горш, а лепш за нас. З танцамі выступала на школьных вечарах, удзельнічала ў раённых і абласных алімпіядах мастацкай самадзейнасці. Яна неаднаразова прэміравалася за свае выступленні ў Асіповічах і Магілёве.

Цікавая гісторыя адбылася з ёю зімой 1940 года. Вось што расказала пра гэта яе маці Вера Маркаўна.

У час вайны з Фінляндыяй старэйшы брат Рымы Валодзя добраахвотна з інстытута пайшоў на фронт. Калі аб гэтым даведаліся Рыма і малодшы брат Марк, вучань дзесятага класа, яны задумаліся і хадзілі маўклівыя.