Николай Аврамчик - Успаміны

Я вырашыў, каб такі выдатны майстра паэмы, як Аркадзь Куляшоў, паглядзеў мой твор і вынес яму свой прысуд. Аркадзь Аляксандравіч прачытаў паэму, выказаў свае думкі аб ёй, даў нямала канкрэтных заўваг і параіў друкаваць яе. Але, відаць, па маім знешнім выглядзе адчуў маю збянтэжанасць, бо нетаропка падышоў да кніжнай паліцы, узяў з яе свой салідны аднатомнік у цёмна-

карычневаи вокладцы і, доуга не думаючы, на* пісаў на ім: «Міколу Аўрамчыку — добраму знаўцу і выканаўцу паэтычнага слова — на шчыры ўспамін».

Мне, вядома, лесціць такі надпіс любімага паэта, хаця я разумею, што выдадзены ён авансам і болей дзеля таго, каб падтрымаць мяне ў часіну творчай разгубленасці.

Пасля вайны я неаднойчы прыходзіў да Аркадзя Куляшова са сваімі вершамі. А калі выйшаў з друку мой першы зборнік, я надпісаў яго Арка­дзю Аляксандравічу, як аднаму з першых настаўнікаў і рэдактараў.

За трыццаць пяць гадоў працы ў нашых перыядычных літаратурных выданнях я не ведаў, здаецца, ні аднаго беларускага паэта, які з такой патрабавальнасцю, як Аркадзь Куляшоў, ставіўся б да слова. Можа, таму, што ён не спяшаўся здаваць у друк напісанае, пры друкаванні сваіх твораў паэт рэдка ўносіў у карэктуру папраўкі. Але затое калі ўжо выпраўляў які-небудзь радок або замяняў хоць адно слова, дык заўсёды рабіў гэта ўласнаручна, не перадавяраючы нікому з рэдакцыйных супрацоўнікаў і не дыктуючы па те­лефоне. Бывала, зробіць папраўку ды яшчэ потым, як пойдуць з машыны аркушы, абавязкова прасочыць, ці правільна друкуецца выпраўленае.

У першыя пасляваенныя гады, калі часопісы і без таго спазняліся, гэтая звычка паэта раздражняла тэхрэдаў і дзяжурных.

Аркадзь Куляшоў да самазабыцця любіў важдацца са словам, як гранілынчык, варочаючы і шліфуючы яго да тае пары, пакуль яно не ззяла і не адсвечвала з усіх бакоў разнастайнымі колерамі і адценнямі. За натуральнай прастатою і празрыстасцю куляшоўскіх радкоў нават дасведчанаму цяжка разгледзець ювелірную працу выдатнага майстра.

Здаралася, я таксама не мог зразумець, чаго яшчэ хоча дамагчыся ад слова незадаволены зробленым паэт, які нават у невялічкім вершы, здавалася б, ужо дасягнуў немагчымага, усебакова і да канца абыграўшы кожную дэталь і кожны вобраз.

Аднойчы ў Каралішчавіцкім доме творчасці Аркадзь Куляшоў даў мне паглядзець збоку сваімі вачыма толькі што напісаную ім рэч, якая, як ён казаў, давалася яму з цяжкасцю і ў якой ён яшчэ не поўнасцю рэалізаваў усяе задумы. Гэта быў лірычны верш «Завея лісцяў у сняжынак пух». Я некалькі разоў уважліва перачытаў чысты машынапісны тэкст. Верш не мог не спадабацца: ён кранаў ажыўленай маляўнічасцю прыроды і падкупляў філасофскай афарыстычнасцю думкі. У дадатак мне вельмі імпанаваў яго паэтычны на­строй, які атаясамліваўся з той парою года: за акном у паветры кружылася апошняе пажоўклае лісце і белыя матылі першых сняжынак.

Здавалася, «як быццам я... рэгуліроўшчык каруселі гэтай», нібыта «завея лісцяў у сняжынак пух перацвітае пад маім паглядам» — і ўжо не паэт, а «як быццам я камандую парадам, спатканнем дзвюх варожых завірух, змаганнем снегападу з лістападам!».

Я быў у захапленні ад верша і сказаў, што не разумею, чаго ў ім яшчэ хоча дамагчыся ад сло­ва аўтар. Аркадзь Аляксандравіч незадаволена паморшчыўся і сказаў, што ён чакаў, ці не заўважу я, менавіта чаго яшчэ не хапае ў гэтай рэчы.

Вядома, адразу я не змог запомніць верш на памяць. Калі праз пару год ён з’явіўся ў «Полы Mi»сярод вялікай нізкі, я шмат разоў чытаў і пе-

рачытваў яго, марна намагаючыся ўстанавіць, што ж у ім перарабляў паэт. А ў тым, што ён яшчэ дапрацоўваў тэты верш, я цвёрда перакананы і нават ніколькі не сумняваюся.

Мне добра запомніўся перадваенны куляшоўскі зборнік «Мы жывём на граніцы», які рэдагаваў Міхась Лынькоў. Думаю, што не толькі я быў здзіўлены, калі пасля вайны паэт нанава перапісаў з гэтай кнігі паэму «Песня аб разведчыках», назваў яе «Песняй аб слаўным паходзе» і надрукаваў у «Беларусі».

Толькі сапраўдны мастак па загаду ўласнага сэрца здольны адважыцца на такі самаахвярны ўчынак. Дарэчы, другі наш вядомы паэт, які не вельмі любіў важдацца са словам і выслухоўваць заўвагі таварышаў, шпацыруючы са мной каралішчавіцкімі палямі і ўзлескамі, раўніва і недаўменна здзіўляўся ўголас, навошта Аркадзь Куляшоў займаецца непатрэбным перапісваннем. Няўжо яму няма чаго рабіць?

Відаць, у кожнага майстра свой шлях да ўдасканалення зробленага: у аднаго ён — бясконцы, а ў другога мае пэўныя межы.