Янка Сипаков - Мая бібліятэка. Паліца другая

А Ніл Гілевіч у сваім «Першым снезе» з першага зборніка «Песню бярыце з сабою» быў увесь нейкі радасна-прасветлены:

Раптам нейк, без залётных сняжын-вестуноў,

Паваліў, нібы хтось яго кідаў ахапкі;

Не ўтрымаўся і выпаў з абдымкаў кляноў,

Пераняў на праспекце студэнта без шапкі...

Першы снег!

Першы снег!..

Быццам школьнік, бягу

Падзяліцца з табой гэтай радасцю светлай...

Генадзя Бураўкіна па першай яго паэтычнай кнізе мы, сябры, прынялі вось такім:

Сёння я незвычайна радасны,

Ну, не хлопец —

усмешка адна:

Цеплынёю дваццаціградуснай

Абагрэла мяне вясна...

І паветра здаецца мядовым,

І нябёсы —

чысцей і сіней.

Я іду — дваццацігадовы,

І дзяўчаты глядзяць на мяне.

«І дзяўчаты глядзяць на мяне»... Ах, які цуд!

Сваю «Майскую просінь» Генадзь падпісаў мне 22 верасня 1960 года: «Івану Сіпакову, паплечніку, равесніку, цудоўнаму таварышу — ад чыстага сэрца».

Годам раней я атрымаў таксама першую кніжку «Шэпчуцца ліўні» і ад Юрася Свіркі — неяк мы тады выдавалі іх усе засаб. Таксама з дарчым надпісам: «Янку Сіпакову, паэту і шчыраму сябру на памяць аб нашым вясёлым студэнцкім жыцці — ад шчырага сэрца. Юрась».

У гэтым Юрасёвым зборнічку ёсць кароценькі верш «Ягады», які выклікаў тады нават дыскусію:

Дрэвы тут спляліся, як у джунглях.

Паглядзіш — і сонца не відаць.

На палянку выйшаў і гляджу я —

Ягады счарнелыя ляжаць.

Як шкада мне, што яны прапалі,

Адышла іх спеласці пара.

Адцвілі, паспелі і завялі,

І ніхто іх не прыйшоў сабраць.

«І ніхто іх не прыйшоў сабраць». Маладога паэта папракалі за твор, асабліва за ягоную канцоўку, ва ўяўнай глыбакадумнасці. А тут жа, як мне здаецца, было толькі маленькае асабістае адкрыццё. Усе ўжо адкрылі гэта, зразумелі даўно, а ты толькі што здагадаўся, убачыў у гэтым сэнс. Тут, урэшце, пра нейкую марнасць марнасці, якую разумееш пазней, у канцы жыцця.

А Юрась задумаўся пра гэта яшчэ юнаком.

Сымон Блатун у студэнцтве быў папулярны сваім вершам «А хто будзе мыць пасуду?»

Стыпендыя заўтра, а сёння яшчэ раз

Сабралі з кішэні рублёўкі.

І вось на стале ўжо дыміцца вячэра

І ўсе ўздыхаюць з палёгкай...

Гады прамільгнуць... І мо ў новай кватэры,

Як нейкае дзіўнае цуда,

З нас кожны прыпомніць вось гэту вячэру...

«А хто ж будзе мыць нам пасуду?»

І гэта надоўга зрабілася нашым, як бы цяпер сказалі, літаратурным брэн­дам: дзе б мы ні садзіліся за стол ці дзе б ні ўставалі з-за яго, абавязкова знаходзіўся хтосьці, хто глыбакадумна пытаўся: «А хто ж будзе мыць нам пасуду?»

Сымон, здаецца, быў найшчырэйшы сярод нас усіх — і ў жыцці, і ў паэзіі, і ў сяброўстве. У яго паэзіі і сёння ззяе столькі пярлінак!

Я па зрэбным бягу палатне,

Што бяліць разаслала маці...

У нас не дораць кветкі, іх стагуюць...

Жураўля я не спаймаў у небе,

А сініцу выпусціў з рукі.

І яго прарочае:

І скажуць: «Быў яшчэ ён малады»...

Паўстану я ў кагосьці прад вачыма.

Зязюлямі падлічаць мне гады

Суцішана трывожныя жанчыны.

І скажуць так: «Ляжаў ён, як жывы»... —

Упершыню спагадліва і шчыра,

Цішэй вады, ніжэй травы...

Бывайце, гоні, рэчкі, паплавы, —

Я адлятаю ў свой апошні вырай.

Ён памёр у 33 гады. Загадкавай, незразумелай смерцю.

Нялёгкім, складаным было ягонае жыццё — у маладую сям’ю нечакана ўварвалася навалач, страшэнная бяда — наркотыкі. Але Сымон загінуў не ад іх.

Добрая была ў яго душа, шчодрае сэрца.

З ім заўсёды было проста. Ён любіў усіх і нікога не ненавідзеў. Ён усім дараваў і ўсіх апраўдваў. Ён прымаў усіх людзей такімі, якія яны ёсць. Ён ні ад кога не патрабаваў таго, чаго той не можа даць.

І толькі ад сябе Сымон патрабаваў многа.

Ён быў шчодры.

Неяк я ўбачыў у яго руках прыгожы, у супервокладцы, томік «Современная персидская лирика». Папрасіў паглядзець. Пагартаў і загартаўся — хацелася чытаць адразу і ўсё.

Увязала въюки и ушла поскорей

За кочевьем в бескрайность далёких степей.

Беззаботность и юность и гордость моя,

Всё ушло за кочевьем любимой моей.

Гэта з народных чатырохрадкоўяў. Нейкі зусім новы свет. Усё нязвычна, па-іншаму, нечакана: кочевье, въюки, бескрайность далёких степей...

Жажду поцелуя он мне в дар принёс,

Став перед порогом затаённых грёз,

Преградив дороги всех моих безумств,

Одурманя ядом радостей и слёз...

«О тиран, ушедший из моей души,

Хочешь ты что б снова всё ломать пришлось...

Я сдалась, я — кукла баловня судьбы.

Разве я посмею бунтовать всерьёз?»