Сяргей Шапран - Сяргей ШАПРАН УЛАДЗІМНезавершаная аўтабіяграфія. Старонкі новай кнігі

«Когда-то в школе меня спросили:

- Что такое поэзия?

Я не знал, как ответить. Но, подумав, сказал:

- Пушкин.

Класс рассмеялся.

Учительница переждала смех, наклонилась ко мне и добавила тихо:

- И Некрасов.

Она очень любила Некрасова».

Аднак наўрад ці Някрасаў (які пазней стаў персанажам даволі дзіўнага някляеўскага апавядання «Бары-бэры»), альбо нават Пушкін паўплывалі на станаўленне менавіта беларускага паэта Някляева так, як тыя, з кім звёў яго лёс у адным часе. Неяк ён прызнаўся, што больш за паэзію любіць толькі паэтаў, і адзін з самых любімых - Уладзімір Караткевіч, з якім яго пазнаёміў на пачатку 1970-х Рыгор Барадулін, таксама, дарэчы, адзін з найлюбімых. «Уладзімір Сямёнавіч шмат каму ўскалыхнуў душу - і мне таксама. Не скажу, што тое, што называецца беларускай сьвядомасьцю, цалкам у мяне ад яго, але ў нечым - і найперш у цікаўнасьці да беларускай гісторыі, увогуле да беларушчыны - так, - гаварыў Някляеў. - На мяне, на рускага па бацьку чалавека, паўплываў - як на беларуса - не адзін Караткевіч. Гэта яшчэ - Куляшоў і Панчанка (яны паспрыялі выхаду маёй першай кнігі), Танк, Барадулін, Стральцоў... У меншай ступені Быкаў. Канечне, ён чытаўся, ягоныя аповесьці захаплялі, кожная з іх ставалася падзеяй, але тагачасны Быкаў быў... як бы гэта сказаць. толькі часткова беларускі. А Караткевіч - увесь.

Вельмі істотна тое, што беларускасьць ягоная выглядала - і была - натуральнай. У гэтым не было нічога штучнага, ён не натужваўся, не стараўся быць беларусам. Проста быў. І калі ты задаваўся пытаньнем: “А якім павінен быць беларус?..” - дык глядзеў на Караткевіча і думаў: “Можа, менавіта такім?..”»

«Быў 73-ці год. Рыхтавалася да друку мая першая кніга, і я дамовіўся з адным паэтам, што прыйду да яго з пляшкай, каб пагаварыць пра праблемы, якія ўзніклі пры падрыхтоўцы рукапісу. Прыходжу гадзіны ў чатыры, а там ужо сабралася кампанія, прычым, з самай раніцы - гэта можна было зразумець па колькасці пустых пляшак. Была субота ці нядзеля - адным словам, выхадны дзень, паколькі на працу ніхто не спяшаўся. Хоць гэтыя людзі маглі не пайсці на працу і ў будзённы дзень - свята яны заўсёды насілі з сабой.

І вось, увайшоўшы, я ўбачыў, што дзверы ў ванны пакой адчынены, а ў ванне ляжыць Уладзімір Караткевіч. Праўда, ляжаў ён апрануты і сухі, трымаючы ў руках трубку ад душа і спрабуючы выклікаць «хуткую дапамогу»:

- “Хуткая”. “Хуткая”. Гэта “хуткая”? Я болей не магу з гэтымі п’янтосамі жыць! Забярыце мяне адсюль! Зратуйце.

Бачачы, што гаспадар кватэры таксама ўжо ніякі, і выпіць мне тут ні з кім не выпадае, кажу Караткевічу:

- Уладзімір Сямёнавіч, я - “хуткая дапамога”.

- А на табе крыж ёсць? - раптам пытае Караткевіч.

Крыжыка на мне не было.

- Няма на мне крыжа.

- Дык якая ж ты “хуткая дапамога”?

- Без крыжа, але “хуткая”. Ці ў вас ёсць хутчэйшая за “хуткую”?..

“Хутчэйшай” не было. Урэшце пераканаў яго неяк, мы абняліся і выйшлі на вуліцу. Сеўшы ў таксоўку, Караткевіч сказаў:

- Паедзем дахаты!

Аднак недзе пасярэдзіне дарогі перадумаў:

- Не. А чаго дахаты? Паедзем да мяне на лецішча!

Я, шчыра кажучы, не ведаў - можа, лецішча ў Караткевіча недзе і ёсць, але дзе? Ні разу не чуў пра яго. Можа, думаю, недзе пад Оршай? Тым не менш згаджаюся:

- Паехалі.

А ў той час таксі каштавала не так, як цяпер - ездзіць можна было. У мяне ж з сабой было рублёў сорак, за гэтыя грошы можна было ажно да Вільні даехаць. Я толькі спытаў:

- Куды ехаць?

- На Магілёўскую шашу.

У тым баку знаходзіўся Дом творчасці “Каралішчавічы”. Едзем, а Уладзімір Сямёнавіч распавядае:

- Мы зараз прыедзем, у мяне там такое лецішча! Ты не ўяўляеш, якое лецішча! Не ведаеш, які там цуд! Нават не прысніш, як там прыўкрасна! А самае наўпрыкраснае там тое, што пад вокны гарою насыпаліся з дубоў залатыя жалуды!

Так тваю растак, думаю я, можа, жалуды і насыпаліся, але ж вясна! І асцярожна заўважаю:

- Пара ж года нібыта.

Ён у адказ:

- Дык яшчэ ў тым годзе насыпаліся. І такія жалуды, што мадзеюць і мадзеюць! Нічога з імі не робіцца.

Так мы даехалі да “Каралішчавічаў”. Разважаю: цяпер у Дом творчасці звернем, там вып’ем - і ўсё будзе добра, без жалудоў абыдземся. Але Караткевіч раптам кажа:

- Не, далей! Там налева! Бач мне, хітры знайшоўся!

Карацей кажучы, заехалі мы ў лес і пайшлі шукаць тое Караткевічава лецішча. Шукалі так: Уладзімір Сямёнавіч падыходзіў да якога-небудзь дрэва і казаў:

- Недзе тут. Чакай. Вось гэтая сасна, а за ёй.

Ну, а пасля вунь за тым клёнам. за тым касагорам. І ў чым заключаўся ўвесь фокус: ён не тое, што дурыў мяне - ён сапраўды шукаў сваё лецішча, якое стаіць сярод дубоў і пад вокнамі якога высяцца горы залатых жалудоў! Ён ужо ўвесь быў у гэтым толькі што прыдуманым ім сюжэце. Не вырываць жа Караткевіча з яго! Таму і хадзіў я ды гукаў: