Сяргей Шапран - Сяргей ШАПРАН УЛАДЗІМНезавершаная аўтабіяграфія. Старонкі новай кнігі

А за вокнамі зіма ды зіма,

А над комінам, бы птушка якая,

Адзінота крылы доўгія прастае (выпроствае?).

Урэшце, радок можна выправіць. Бянтэжыць іншае - навошта было аўтару ставіць сябе і сваю каханую ў вельмі двухсэнсоўную сітуацыю:

Твае рукі. Твае плечы. Песні цёткі Полі.

І не час мне было цябе абдымаць...

Спроба “асучасніць” верш “свабодным” выяўленнем паводзін закаханых аказалася няўдалай, хадульнай. Балансіраванне на разнапланавых рэчах можа прыводзіць да пошласці, што і атрымалася. Тое ж самае можна сказаць і пра верш “Жартоўнае”:

Прыбягае ў лес Алеся

Па суботах да мяне.

Мы настроіліся на лірычны лад, на жартаўлівую нечаканаць (загаловак інтрыгуе!), і раптам - літаральна ў наступных радках! - чытаем такое:

Кажа - слухай, ведай - кажа,

Што за домам, што за лесам

Баюць людзі, піша прэса

Аб табе, як аб прапажы.

Мы сядаем піць чаі.

Вочы ў вочы, слова ў слова,

І цячэ наша размова,

Нібы лесам ручаі.

Бесталковая па сэнсе...

Я кажу: кідай размову..

Што далей было ў тым лесе,

Нам вядома, больш нікому.

Жарт, мякка кажучы, тапорны, нягледзячы на ўсю шматзначнасць апошніх радкоў, “бесталковы па сэнсе”.

Зрывамі з прастаты ў хадульнасць пярэсціць пераважная большасць вершаў:

Шкадую мураша,

Расплюшчанага ботам.

Пад косамі траву

І дрэва пад пілою

Шкадую — аж раву

Звярынаю тугою.

(“Мне б мець душу, як сталь”)

Гэта - пазёрства чысцейшай вады. Калі ў прыведзеным выпадку яго можна лічыць у нейкай меры міжвольным (зробім скідку на нявопытнасць, на няўменне валодаць словам), то ў вершы “Вадэвіль у двух актах” - яно свядомае. У “першым акце” аўтар шырокім жэстам запрашае заходзіць да сябе ўсіх людзей - шчаслівых і самотных - разам разважыць радасць і бяду, бо сам чалавек ён шчыры. “верш скляпаў (і гэта без іроніі!). Неблагі. Не горшы з усіх маіх вершаў”.

У “другім акце” мы чытаем наступнае:

Стук у дзверы.

- Хто вы?

- Незнаёмы.

- Што вам трэба?

- Увогуле нічога.

- Ну тады ідзіце сабе з богам.

- Як жа так. Някляеў вы?

- Някляеў.

- Ведаеце хто я?

- Не ўяўляю.

- Я чытач, я верш у вас знайшоў.

Ці не зарана станавіцца ў позу мэтра, якому няма адбою ад чытачоў? Пачуццё меры і густу аўтару трэба развіваць і развіваць, каб не пісаць так:

Так вусны адрываюцца ад вуснаў.

Так цела адрываецца ад цела.

(“Позні лістапад”)

Альбо:

...адзін аднаго

Не знайсці не маглі,

І цяпер,

Каб адзін аднаго не згубіць,

Мы крык-накрыж,

Крык-накрыж.

(“Крык-накрыж”)

Ці нават так:

Чаўнакі рук каханай

З трапяткімі пальцамі-вёсламі!

Я марыў пра славу,

Я марыў сваю Венеру

Высекчы з мармуру слоў,

Каб стыць і нямець перад цудам...

Я марыў знайсці тыя струны,

Што гучалі на арфе Арфея,

І знайсці тыя фарбы,

Якімі Мадонну ствараў Рафаэль.

Усё гэта - мёртвая кніжнасць, за якой не адчуваеш непасрэднага чалавечага хвалявання. І неяк няёмка становіцца, што пошукі паэтычнага слова аўтар уяўляе наступным чынам:

Мая матуля,

Я песню страціў.

Пайду шукаць, куды яна зляцела.

Пайду барамі ўздоўж Вяллі-ракі,

Пайду альшанікам уздоўж ракі Гярвяткі,

І буду птушак выпускаць з рукі,

І біць у ладкі,

І буду птушак выпускаць з рукі.

(“Збяры мяне ў дарогу, маці”)

Дзіўнай нечаканасцю здаецца паэтызацыя нібыта нацыянальных рыс беларусаў наступнае:

Пара дзяцюкоў

Табе такіх падкіне аплявонаў,

Што на чацвёрах папаўзеш дамоў.

(“Уступ да ненапісанай паэмы”)

З незразумелай настойлівасцю аўтар узнаўляе рэлігійныя звычкі:

На бібліі і на каране

Благаслаўляю нас дваіх.

(“Каханая, цудоўна жыць на свеце”)

І ўжо зусім несур’ёзна гучыць прысвячэнне верша “Іпадром” - “А. Каўбенаву, жакею. Ранеце, гнедай кабыле”.

А між іншым, пры жаданні аўтар можа быць без лішняга мудрагельства паэтычным, што сведчыць верш “Вытокі”, прысвечаны Коласу і Купалу:

Падобны на шэпт збажыны

І на плёскат азёрны імёны,

Якія паэтам сваім Беларусь даравала —

Колас.

Купала.

Запамінаецца верш пра асколак, якім бацька быў паранены ў гады вайны: яго

З-пад сэрца (бацькавага - С. Г.) дасталі

У сорак трэцім.

Я не браў

Ніколі той свінец у рукі,

Бо ведаю, што прапячэ

Ён мне далоні!

(“Я нарадзіўся ў сорак шостым”)

Добрыя штрыхі сустракаюцца ў вершах “Хтось затворам праклацаў”, “Штрыхі вайны”, “У самалёце”, “Засуха”, “Нядзеля з дзяўчынкай”, “Сола на саксафоне”, “Кевалач”, “Нафтавікі”. Гэтыя вершы сведчаць, што аўтар умее бачыць паэзію ў будзённых праявах жыцця. Але, па-першае, такіх твораў малавата, а па-другое, некаторыя з іх вымагаюць стылістычнай дапрацоўкі, таму аб выданні зборніка гаварыць яшчэ рана.