Васіль Быкаў - Поўны збор твораў у чатырнаццаці тамах. Том 8

Мусіць, так яно і было зразумета адпаведнымі органамі. Мацавалі пільнасьць, мацавалі абарону.

Вярнуўшыся ў полк, застаў яго ўвесь на будоўлі. Вярхоўнае начальства рашыла збудаваць на Кунашыры вайсковы аэрадром для зьнішчальнікаў. Каб ужо зусім закрыць межы на замок.

Мая батарэя працавала ў сопках кілямэтраў за пятнаццаць ад пасёлку. Пракладвалі дарогу, раўнялі сопкі, церабілі тайгу. Усю працу было заплянавана скончыць да зімы. Але адна справа — плянаваць у штабах, і другая — будаваць. Плян не выконваўся.

Зноў — начальства, нарады, вымовы, камісыі. Сьцюжа, макрэдзь, жыцьцё ўпрогаладзь. Па тыдні не зьнімаеш шынэля. Спалі ў палатках.

І тут настала другая фаза ў жыцьці нашага войска — яно пачало скарачацца. Прыйшоў загад аб расфармаваньні палку. Расфарміроўвалі паступова. Некуды перадавалі салдатаў, тэхніку. Афіцэры разьяжджаліся па адным. Усімі распараджаўся Сахалін. На мяне, аднак, загаду не было. Ужо і камандзір батальёну паехаў, і камандзір палку. А я ўсё зь невялікай групай салдатаў дарабляю аэрадром. Урэшце перадалі некуды і апошніх салдатаў. Ужо канчаецца восень, хутка спыніцца навігацыя, і тады застануся адзін у гарнізоне? Урэшце мы засталіся ўдвох: я і начальнік штабу палку, ён падрахоўваў ліквідацыю палку. А загаду ўсё няма, і тады ён кажа: «Плюй на загад, Быкаў, жыцьцё даражэй за загад. Заўтра я еду ў Паўднёва-Курыльск, праз колькі дзён будзе апошні параход на мацярык. Зьбірайся, паехалі».

І праўда, паехалі. У Паўднёва-Сахалінску, аднак, трэба было чакаць. І тут я атруціўся ў сталоўцы нейкай рыбай, паклалі ў шпіталь. Ледзьве ня даў дуба. Праляжаў з паўмесяца. Праўда, на апошні параход усё ж пасьпеў. Прыйшлі ва Уладзівасток. Усё на тую ж Другую Рэчку. Тут усё было як і тры гады таму. Маса афіцэраў зь сем’ямі. Усе чакаюць прызначэньняў. А іх даюць з такой марудаю.

Месяц прасядзеў на Другой Рэчцы. Захварэў сын Сярожа, ляжалі з маці ў пасялковай больніцы. Я часам езьдзіў ва Уладзівасток. Часам узлазіў на сопкі над горадам. Туга вялікая панавала ў маім сэрцы — навошта я тут? Чаму я ня дома? Дзе мой мілы няшчасны дом? Навошта мне гэтыя зьдзічэлыя сопкі, гэтая тайга? Гэтыя вар’яцкія вайсковыя гулі?

Вайсковыя гулі, аднак, разьвіваліся паводле сваіх бюракратычна-вайсковых правілаў. Празь месяц кадравікі ў штабах разабраліся, што загад па мне быў аддадзены яшчэ ўлетку, па заканчэньні курсаў. І што я павінен быў адправіцца служыць на Сахалін, у горад Долінск, дзе кватараваў гаўбічны артполк. Каб даведацца пра тое, спатрэбілася паўгоду часу і два марскія падарожжы, пры адным напамінку аб якіх цягне на ваніты. Але што зробіш? Трэба было ехаць у порт і рыхтавацца да новага падарожжа.

У пачатку зімы прыбыў у раённы гарадок Долінск, што ў паўднёвай частцы Сахаліну. Далі кватэру — пакойчык у кватэры нампаліта камандзіра батарэі. Казармы праз кілямэтар на пагорку. Ад вайсковага гарадку да гораду кілямэтры тры па дарозе. Жонка хутка ўладкавалася ў гарадзкую школу — усё настаўніцай расейскай мовы і літаратуры. Сярожу ўзялася на паўдня даглядаць суседка.

Служба ў гэтым палку, аднак, пачалася з канфлікту. Мяне арыштавалі на 10 сутак з утрыманьнем на гарнізоннай гаўптвахце. За адмову выканаць загад. А загад быў такі: зь дзесяцьцю салдатамі адправіцца ў гарнізонны пасёлак (кілямэтраў за 50), прыняць дрывяны склад і ахоўваць яго. Дровы ўсе пад сьнегам, колькі іх — не палічыш. Казалі людзі, іх там палавіну прапілі ранейшыя ахоўнікі разам зь інтэндантамі, якія па замене зьехалі на мацярык. Як я мог прыняць? Як ахоўваць? І як пасьля здаваць? І я заўпарціўся.

Тая ўпартасьць мне ж і вылезла бокам. На гаўптвахце пачаліся праблемы з сэрцам. Зноў захварэў. Колькі дзён недаседзеў, выпусьцілі. Але ўсё ж загналі на той склад, дзе прагібеў за гарой у лясной хатцы месяцы два.

Вярнуўшыся, зноў падаў рапарт аб звальненьні ў запас.

Рапартаў аб звальненьні я падаваў яшчэ некалькі. Звычайна на іх ніхто апроч маіх непасрэдных начальнікаў не адказваў. Аднойчы напісаў маршалу Маліноўскаму, як дэпутату Вярхоўнага Савету па Далёкім Усходзе. Празь які месяц клічуць у штаб дывізіі. Пехатой патопаў у Долінск. Памятаю, быў глыбокі сьнег, дзьмуў насустрач марозьлівы вецер. Ішоў і думаў, што, мабыць, мой рапарт дамогся нейкага рашэньня. Аж маёр у аддзеле кадраў нудна і доўга мне тлумачыў, якія каварныя ворагі — англа-амэрыканскія

імпэрыялісты і якія мы павінны быць пільныя. Служыць Радзіме. Чаго ён мне і пажадаў.

Тою зімой здарылася няшчасьце — згарэла казарма нашага дывізіёну.