Аляксей Якімовіч - Эльдарада просіць дапамогі

— А я да дванаццаці.

— А я да дзевятнаццаці.

— А я да пяці.

«Толк будзе, — думаю. — Калі лічыць умеюць, то і разважаць навучацца».

— Ёсць вельмі цікавая гульня, — кажу. — Вось паслухайце. Я загадваю слова, якое пачынаецца з літары «зэ», а заканчваецца літарай «я». Як яно называецца? Адгадайце.

— Лыдлёўка, — гукнуў хтосьці. Я ледзь не папярхнуўся.

— Не лыдлёўка, а рыдлёўка, — паправіў. — І ўсё роўна няправільна, бо слова «рыдлёўка» пачынаецца з літары «эр», а заканчваецца літарай «а». Ваша слова павінна пачынацца з літары «зэ», а заканчвацца — «я». Няўжо не дайшло?

— Зямля, — крыкнуў Васька.

— Малайчына, — пахваліў я яго. — Ты будзеш настаўнікам, будзеш словы ім загадваць, а яны няхай адгадваюць. Калі хто не паслухаецца, у кут стаўляй. Згодны?

— Згодны, — закрычалі малыя.

— Міхась, а дзе будзе кут? — спытаўся Васька.

— Каля плота.

Я павярнуўся і пайшоў, усміхаючыся. Іду паціхеньку, тут Дзіма даганяе.

— Міхась, што ты з малымі зрабіў? Крычаць, як вароны, а трое дык каля плота стаяць насы павесіўшы.

— У школу навучыў іх гуляць. Анін Васька словы на розныя літары загадвае, а яны адгадваюць.

— Яны наадгадваюць, — прагаварыў Дзіма. — Крычаць і «зюк», і «ліба», і «саса».

— Хай трэніруюцца, — кажу. — Гэта для іх карысна.

— А ты ведаеш, што Кот Спірыдонавіч з чамаданам у лес пайшоў?

— Калі?

— Вось толькі. У яго чамадане, напэўна, рацыя. Ён хоча з лесу шпіёнскія звесткі перадаць.

— А ў які лес ён накіраваўся?

— Ды ў хвойнік. Туды, адкуль мы ў казку трапілі.

— Чаму адразу не сказаў? Пабеглі.

І мы з Дзімам прыпусцілі па вуліцы.

Вось і лес. Мы спыніліся. Ціха вакол. Дзе ж Фама Спірыдонавіч? Няўжо не знойдзем?

— Прыгніся, — пацягнуў мяне за руку Дзіма.

— Чаму?

— Галінка трэснула.

— Не хавайцеся, — пачуўся знаёмы голас дзядзькі Тодара.

Мы сваім вушам не паверылі. Выскачылі з кустоў. Сапраўды, дзядзька Тодар стаіць, на павадку сабаку трымае. Вялізнага, тлустага.

— Не пазналі свайго старога знаёмага? — кіўнуў дзядзька Тодар галавою, паказваючы на сабаку.

Я паціснуў плячамі:

— Не.

— Гэта Фама Спірыдонавіч.

— Збыткуеце? — вырвалася ў Дзімы.

— Праўду кажу. Гэта Фама Спірыдонавіч, — паўтарыў дзядзька Тодар. — Яго Цмок паслаў. Загадаў яму, каб вас, школьнікаў, з дарослымі пасварыў.

— Дык Цмок у мяху! — усклікнуў Дзіма.

— Дурань-сабака яго выпусціў.

— Той сабака, які дваранскую грамату меў? — пытаюся.

— Той самы. Цмок яго на яліну закінуў. Напэўна, і цяпер там сядзіць.

Так, здзівіў нас дзядзька Тодар. Вельмі здзівіў. Нават верыць яму не хацелася. Але ж казка…

— Расквітаўся Цмок з сабакам-дваранінам і вырашыў вам адпомсціць, — працягваў дзядзька Тодар. — Ды пабаяўся сам у вёску ісці. Папрасіў прагнага багацея. Вялікія грошы яму паабяцаў. Прыйшоў да вас прагны багацей і назваўся Фамой Спірыдонавічам.

Цяпер я амаль усё зразумеў, акрамя аднаго: чаму прагны багацей, які назваўся Фамой Спірыдонавічам, у сабаку ператварыўся? Хацеў спытацца пра гэта ў дзядзькі Тодара, але Дзіма апярэдзіў мяне:

— Дык гэта ён кароў паадвязваў і на двор выпусціў?

— Ён. Ведаў, што на дзяцей падумаюць.

— Ён і майму барану вядро на галаву надзеў?

— Ён. Знарок рыдлёўку прынёс, каб ваш металалом закапаць.

Дзіма замахнуўся нагою, намерваючыся стукнуць сабаку.

— Я думаў, ты кот, а аказалася, што сабака. У-у-у! Як трэсну, дык зубы не пазбіраеш.

— Не трэба біць, — спыніў я Дзіму. — Гэта ж жывёла.

— Цяпер прагны багацей пяцьдзесят пяць гадоў сабакам будзе, — сказаў дзядзька Тодар.

— А чаму ён ператварыўся ў сабаку? — не выцерпеў я.

— Ператварыўся таму, што вы пяць добрых спраў зрабілі. Калі б не зрабілі, то цяжка вам прыйшлося б.

— Пяць добрых спраў? Штосьці не памятаю, — прагаварыў Дзіма.

— Даярак павіншавалі — першая добрая справа, — пачаў загінаць пальцы дзядзька Тодар, — металалом завезлі, які два гады на выгане ляжаў, — другая, дзень нараджэння бабцы Верцы сапраўдным святам зрабілі — трэцяя, а чацвертая, што Міхась малых навучыў, як па-сапраўднаму ў школу гуляць.

— А пятая? — запытаўся Дзіма.

— Гэта тыя пяцёркі, якія вы цэлы тыдзень дамоў прыносілі. Пра ўсё гэта мне прагны багацей расказаў, калі яшчэ чалавекам быў. Ён ведаў, што ў сабаку ператворыцца. Гаспадара шукаў. Пасаджу яго цяпер на ланцуг. Дурань, дурань! Паквапіўся на багацце і сабакам стаў.

Мне вельмі захацелася, каб дзядзька Тодар сабаку ў вёску прывёў, каб бабцы Верцы паказаў, каб маме і тату, каб Дзянісавы пароцікі крыху за хвост яго пацягалі.