Эдуард Валасевіч - Дняпроўскі чарадзей

...А кругом — адны нябёсы,
А кругом — вада адна...
Раптам — птушка! Вось дзівосы!
Узялася скуль яна?

Карабель вось наганяе,
Кружыць, шастае вакол,
Злоспым вокам аглядае
Карабельшчыкаў арол.

А затым узвіўся ўгору,
Закрычаў, бы чалавек:
— Гора вам, зладзеі, гора,
Не даўгі ваш, злыдні, век!..

I з вачэй ураз схаваўся,
Нібы здань, прывід які...
— Ці не сон дурны нам здаўся,
Недарэчны і цяжкі?

Панічы шкрабуць чупрыны:
— Гэта нам не добры знак!
— Нейкая тут чартаўшчына...
— Ці ажыў ізноў вядзьмак?

А царэўна з іх размовы
Пасміхалася цішком.
Бо ў палоне ведзьмаковым
Чары зведала крадком...

I няўдзячная царэўпа
Партупею наўздагон
Шэпча штось ліхое гнеўна,
Страшны шле яму праклён!

Кніжку чорную раскрыла,
Пачала яе гартаць —
Наканован прынц ёй мілы,
А далей што — не ўгадаць...

Дзень за днём ідзе марудна,
Неба толькі і вада...
На душы трывожна, нудна,
Нібы сунецца бяда.

Ды ўсяму канец бывае.
Пройдзен небяспечны шлях:
— Суша! — Суша! — Падплываем!
— Бераг! — Родная зямля!

Загалекалі зладзюгі,
I ўжо мроіцца дваім:
...На руках нясуць іх слугі,
Падаюць карэты ім...

Паляць з берага гарматы,
Барабаны гучна б'юць,
Цар з царыцай у палаты
Урачыста іх вядуць.

Толькі... Што тут за праява?
Ледзьве карабель прыстаў,
Ні пашаны тут, ні славы,
За каршэнь іх кат узяў...

I адразу — у цямніцу
I сякеру узнялі,
Не далі й перахрысціцца,
А ўжо душы аднялі...
А аб трэцім тым вандроўцу,
Што паехаў за дачкой,
Не успомніў цар і слоўцам
— «Згінуў — ну й бяды такой!..»

Атрымаўшы скарб багаты
Ды царэўну задарма,
Прынца ён дачцэ прысватаў,
Ўпадабала што сама.

Вось музыка жвава грае,
Барабаны гучна б'юць,
То вяселле цар спраўляе,
Мёд, віпо і брагу п'юць.

Шчасця, радасці жадаюць
Маладому, маладой
I нарэшце пакідаюць
Іх, адвёўшы у пакой.

Раніцою у аконца
Глянуў прынц, а пад акном —
Конь стаіць, зіхціць, як сонца,
Б'е срабрыстым капытом...

— Паглядзі! Такога дзіва
На вяку пе бачыў я! —
I кідаецца імкліва,
Каб злавіць таго каня.

Ледзь пабачыла царэўна
I у лямант: — Стой! Не смей!
Не скакун стаіць адменны —
Гэта дзядзька Партупей!

Ён табе рыхтуе згубу,
Ды мяне не правядзеш!
Сцеражыся яго, любы,
А то ў пастку пападзеш...

Гайдукам праз пакаёўку
Аддае загад яна,
Каб злавіць, звязаць вяроўкай
I засекчы скакуна.

Пакаёўка ў замяшанні
Выйшла хуценька з палат:
«I завошта пакаранне?
Ці ж скакун забойца, кат?»

Шыю лашчыць, абдымае,
Шэпча ў вуха: — Эх, бядак,
Ты не сніш і не гадаеш,
Што занесены цясак...

Што твая, бач, песня спета.
Ты ж і вухам не вядзеш...
Крыўдна: без віны вось гэтак
Нізавошта прападзеш.

I слязу яна раняе
I галубіць зноў каня.
Раптам — конь яе ўсцяшае:
— Не тужы! Не згіну я!

Толькі ты мне дапаможаш:
Вырві з грывы валасок,
Ад вачэй чужых, варожых
Аднясі яго ў садок.

Закапай ў зямлю сырую,
Тры разы палі вадой —
Ажыву я, зацвіту я
Яблынькаю залатой!

Так яна ўсё і зрабіла.
I царэўпе той назло
Дрэва голле распусціла,
Яблычкі за ноч дало.

Як налітыя нектарам
I духмяныя, бы мёд,
Проста — цуд, краса і мара!
Самі просяцца у рот...

— Паглядзі! Ці мне ўсё сніцца? —
Жонку прынц пачаў штурхаць.—
Што за дзіва-медуніца,
Я хачу пакаштаваць!..

А царэўна хмурыць бровы,
Ў кніжку чорную глядзіць,
Кажа строга і сурова:
— Ссекчы дрэва і спаліць!

То не дрэва, а твой вораг,
Смерць твая і смерць мая!
Ўратавала цябе ўчора,
Уратую й сёння я.

Пакаёўку зноў гукае,
Жорсткі аддае загад.
А дзяўчына уздыхае:
— А ці ж можна нішчыць сад?

Прытулілася да дрэва,
Шэпча дрэва ёй цішком:
— Трэска адляціць улева,
Як удараць тапаром.

Трэску гэту патаемна
Ад людскіх вазьмі вачэй,
Каб не зведала царэўна,
Кінь у возера хутчэй.

Гусем-лебедзем я стану,
Стану зноўку я жывы.
I, нарэшце, прынц паганы
Ужо не зносіць галавы!