Эдуард Валасевіч - Дняпроўскі чарадзей

...Знікла ноч. I сонца — вышай,
Узнімаецца ў зеніт,
Неба жарам-спёкай дыша,
Спёка душыць і ў цяні...

Можна толькі асвяжыцца,
Даўшы ў возера нырца.
З дна сцюдзёныя крыніцы
Б'юць, струменяць без канца..

Прынц чароўны меч знімае,
Распранаецца ў кустах,
Вось разгон ён набірае
I ў ваду з абрыву — гах!

— Ух, як здорава! Адменна!
I вада, нібы крышталь...
Шкода, што няма царэўны —
Паплылі б мы з ёй удаль...

I лілей парвалі б кветак,
I вяночак бы сплялі...
I расчуліўся прынц гэтак —
Слёзы нават пранялі...

Пад струмень такі лірычны,
Пад яго такі настрой
Бачыць — лебедзь экзатычны
Бы слізгае над вадой

Горда, велічна, па-панску,
Не інакш, персідскі шах!..
Чорпы лебедзь афрыканскі —
Рэдкі госць у іх краях.

Шыя выгнута чароўна,
Бы лілеі сцебялёк,
А на дзюбцы той чырвонай
Беласнежны абадок.

Прынц да лебедзя крадзецца,
Пад яго нырца дае.
Лебедзь дражніцца, здаецца,—
Падплыве і адплыве...

Прынца злосць апанавала,
Ён развагу ўсю згубіў,
Што царэўна наказала —
Ўсё да каліва забыў...

I тады ён спахапіўся,
Дрыжыкі тады ўзялі,
Як у неба лебедзь ўзвіўся,
Апусціўся на зямлі.

I не лебедзем, не птахам,
А салдатам-вусачом!
Ўздзеў ён прынца апранаху,
Замахаў яго мячом:

— Гэй, вылазь! Час звесці квіты,
Час рахункі падлічыць...
Быў я два разы забіты —
Дык аддаць даўжок карціць!

Прынцу голаў ён знімае,
Укладае ў похвы меч,
Зёлку трэцюю глытае —
Атрасае годы з плеч:

Сілаю, красой наліўся —
Вусача і не пазнаць.
Малайцом такім зрабіўся,
Што пяром не апісаць...

У палац ідзе бадзёра,
А пасустрач — свет вачэй —
Пакаёвачка, каторай
Абавязан Партупей.

Ўсім жыццём сваім да скону:
— Ах, галубка ты мая!
Усе багацці і ўсе троны
За цябе аддаў бы я...

Ты няхай не белай косці,
Не блакітнай ты крыві
I не царскай ягамосці,
Ды, аднак, тваёй любві,

I сардэчнае пяшчоты,
I спагады да бяды
Не заменіць пазалота
I царэўны твар бляды...

Потым ён цара, царыцу
Адпраўляе ў іншы свет...
I царэўну-чараўніцу
За яе бацькамі ўслед.

Аб'яўляе ён свабоду,
Волю вольную навек
Працавітаму народу,
Каб заўсёды чалавек

Лёс шчаслівы меў і долю,
Жыў сумленна, з мазаля,
I не знаў бяды ніколі,
Сонца — ўсім! Усім — й зямля!

А затым, у завяршэнне,
Быў наладжаны там баль.
...Атрымаў я запрашэнне,
Ды... спазніўся я, на жаль...
Покуль мыўся, чапурыўся,
Покуль лапці абуваў
Ды з аборамі вазіўся,
Покуль світку надзяваў,
Падпярэзваў рамянец —
Дык і балю быў канец!

...Тут паромшчык нетаропка
Выбіў люльку аб абцас... —
Ну, на сёння, хлопцы, кропка,
Заўтра будзе новы сказ...

Зноў паромшчык юшку варыць,
Зноў паромшчык байкі баіць,

Зноў ён сказ вядзе ладком,
З люлькі пыхкае дымком.

— Дзе струмевіцца крыніца,
Некалі была капліца.

Ля капліцы — божы храм
Узнімаўся важна там...

I здалёку плытагоны
Заўважалі крыж ягоны.

Людзі йшлі з усіх старон
На званоў басісты звон.

А на Спаса ці Міколу
Там кішэла ўсё наўкола...

Клыпаў інвалід, жабрак,
Абяздолены бядак,

Маладзіца і старая —
Зблізку і з чужога краю...

I з нагамі і без ног,
Каб малебен дапамог,

З «цудадзейнае» крыніцы,
Каб глытнуць «святой» вадзіцы,

Рукі памачыць і твар,
Свой пану паднесці дар,

Чмокнуць боскае распяцце,
Каб Хрыстос зняў з іх пракляцце:

Беднасць, трасцу, нагавор,
Шчасце каб прыйшло у двор!

Пан маліўся, каб падаткі
Мог здзіраць усе да латкі.

Злодзей, каб чужы замок
Быў знаёмы назубок.

Маці, каб сынка ў салдатах
Не забілі супастаты...

Казнакрад, дзялок, ліхвяр,
I хабарнік, і жандар

Тут угоднікаў малілі,
Каб яны ім падсабілі

Прыгнятаць, тлуміць народ,
Багацець самім штогод.