Александр Пушкин - Казка пра цара Салтана, пра яго сына славутага асілка князя Гвідона Салтанавіча і пра цудоўную прыгажуню царэўну Лебедзь

Вецер ціха павявае
І караблік падганяе.
Ён на ветразях тугіх
Мкне па хвалях па крутых.
Міма выспы, што на моры,
Дзе вялікі ўзняўся горад;
З прыстані гарматы б'юць,
Знак прычаліць падаюць.
Вось прычаліліся госці;
Князь Гвідон іх кліча ў госці,
Корміць, поіць, як сваіх,
Ды спытаўся ён у іх:
«Чым вы, госці, гандлявалі,
Шлях куды свой скіравалі?»
Карабельшчыкі ў адказ:
«Свет аб'ездзілі не раз.
Везлі мы цяпер з сабою
Срэбра, золата і зброю.
А ўжо тэрмін надышоў
Плысці ў шлях далёкі зноў;
Міма вострава Буяна,
Да славутага Салтана».
Кажа князь тады купцам:
«Добры шлях, панове, вам,
Сінім морам-акіянам
Да славутага Салтана.
Ды скажыце ж: князь Гвідон
Нізкі шле цару паклон».

Госці голавы схіляюць
У дарогу адплываюць.
Князь пайшоў да мора й сам -
Лебядзіцу бачыць там.
Зноўку князь: душа так просіць...
Так і цягне, так і носіць...
Вось тады яна яго
Зноў апырскала ўсяго.
Князь малюсенькім зрабіўся
І ў чмяля ператварыўся,
Паляцеў-зажуркатаў,
Хутка судна ён дагнаў.
На яго і апусціўся,
Там у шчыліну зашыўся.

Вецер весела шуміць,
Судна весела бяжыць
Міма вострава Буяна,
Да славутага Салтана.
Край жаданы - гэта ён
Ім ужо здалёк відзён.
Вось на бераг выйшлі госці.
Цар Салтан іх кліча ў госці.
Удалец наш загудзеў
І ў палацы паляцеў.
Бачыць, ззяе ўвесь у злаце
У сваім Салтан палацы
Пад каронай залатой, -
Сум на твары, неспакой.
А ткачыха з паварыхай,
Сваццяй бабай Бабарыхай,
Пры цару яны сядзяць -
Чатырма ўсе тры глядзяць.
Цар Салтан гасцей саджае
За свой стол і ў іх пытае:
«Вы ў якой, скажыце мне,
Пабывалі старане?
Як за морам там жывецца?
Што чуваць на белым свеце?»
Карабельшчыкі ў адказ:
«Свет аб'ездзілі не раз.
А жывуць за морам дбала
І навін у іх нямала.
Выспа ў моры там ляжыць,
Горад светлы зіхаціць.
Кожны дзень пабачыш дзіва:
Мора ўспеніцца бурліва,
Закіпіць, узніме гнеў
Ды на бераг як шугне,
Распляснецца хваляй свежай;
І пакіне на ўзбярэжжы
У лусцэ, як бляск зары,
Волатаў аж трыццаць тры.
Ды прыгожыя такія -
Веліканы маладыя,
Яны ўсе, як на падбор;
З імі дзядзька Чарнамор.
З мора разам ён выходзіць
І па двое іх выводзіць
Выспу тую пільнаваць
І дазоры выстаўляць.
Больш няма надзейнай варты
І харобрай, і упартай.
А сядзіць там князь Гвідон;
Ён прыслаў табе паклон».
Цар Салтан здзівіўся цуду:
«Калі жыў я толькі буду,
На той востраў паплыву,
У Гвідона пажыву».
Паварыха і ткачыха
Ні гу-гу, а Бабарыха
Усміхнулася ў адказ:
«Гэтым не - не здзівіш нас.
І сабе па двое ходзяць;
Людзі з мора там выходзяць
Можа, праўда, мо хлусня,
Дзіва тут не бачу я.
Ёсць яшчэ на свеце дзіва,
То не дзіва, а праўдзіва,
Ёсць царэўна, што й казаць,
Вочы нельга адарваць.
Днём свет божы зацямняе,
А сцямнее - сонцам ззяе,
Месяц пад касой блішчыць,
Зорка на ілбе гарыць.
І вялікасна, і жвава
Пахаджае, быццам пава;
А як стане гаварыць,
Нібы рэчанька цурчыць.
І кажу я справядліва,
Гэта дзіва ўжо, дык дзіва».
Госці кемныя маўчаць:
Што спрачацца, што крычаць?
Дзіву цар Салтан даецца,
А царэвіч хоць злуецца,
Ды вачэй шкадуе той -
У бабулечкі старой.
Ён загуў і закружыўся
Ды на нос ёй апусціўся.
Як уджаліў той чмель-зух,
Нос, як порхаўка, распух.
Млосна ёй, старэнькай, стала:
«Ой, ратуйце! - закрычала, -
Калавур! лаві, лаві!
Ды даві яго, даві!..
Досыць ты ўжо насваволіў,
Мы цябе!..» А чмель паволі
Праз акно ды морам зноў
Паляцеў сабе дамоў.

Князь ізноў ля мора ходзіць,
З мора ён вачэй не зводзіць;
Дзе па пеннай сіняве
Лебядзіца зноў плыве.
«Добры дзень, мой князь чароўны!
Што ж ты сумны, неспакойны?
Ты не радасны чаму?» -
Кажа так яна яму.
А хваліцца князю нечым:
«Сум-журба мяне нявечыць.
Людзі жэняцца; гляджу,
Нежанаты я хаджу».
«А каго ж ты на прыкмеце
Маеш, князь?» - «Ды вось на свеце
Ёсць царэўна, - што казаць?
Нельга вочы адарваць.
Днём свет божы зацямняе,
Ноччу землю асвятляе,
Месяц пад касой блішчыць,
Зорка на ілбе гарыць.
І вялікасна, і жвава
Пахаджае, быццам пава,
А як стане гаварыць,
Нібы рэчанька цурчыць.
Мо народ мне байкі бае?»
Князь стаіць, адказ чакае.
Змоўкла птушка. Ды, аднак,
Памаўчаўшы, кажа так:
«Ёсць такая чараўніца,
Жонка ўсё ж не рукавіца:
З белай ручкі не страсеш
Ды за пояс не заткнеш.
Услужыць табе я рада,
Толькі вось што: добра ладам
Каб адказ разумны даў
І пасля не наракаў».
Князь Гвідон пачаў бажыцца,
Што пара яму жаніцца.
Што аб гэтым аб усім
Добра думаў ён зусім.
Што з душой, каханнем поўнай,
За царэўнаю цудоўнай
Пеша пойдзе ён адзін
Хоць за трыдзевяць краін.
І, ўздыхнуўшы так глыбока,
Кажа птушка: «Недалёка
Доля шчасная твая,
Бо царэўна - гэта я».
Лебядзіца так сказала,
Белым крыллем замахала
Ды на бераг на круты
Апусцілася ў кусты.
Пёркі птушка абтрапала,
Як царэўна ў момант стала:
Месяц пад касой блішчыць,
Зорка на ілбе гарыць.
І вялікасна, і жвава
Пахаджае, быццам пава;
А як стане гаварыць,
Нібы рэчанька цурчыць.
Князь царэўну абдымае
І да сэрца прыціскае,
І вядзе хутчэй яе
Ён да матухны свае.
Стаў прасіць ён - упрашаці:
«Ты, царыца, мая маці!
Выбраў я дачку табе,
Жонку слушную сабе.
І мы просім дазвалення
І твайго благаславення,
Просім дзетак блаславіць
У каханні, згодзе жыць».
Потым маці па закону,
Зняўшы з покуці ікону,
Слёзна дзетак блаславіць:
«Дай жа, божа, ў шчасці жыць!»
Князь жа хуценька сабраўся
І ў той вечар павянчаўся;
Сталі жыць ды пажываць
І прыплод сабе чакаць.