Александр Пушкин - Казка пра цара Салтана, пра яго сына славутага асілка князя Гвідона Салтанавіча і пра цудоўную прыгажуню царэўну Лебедзь

Паляцела лебядзіца,
А царэвіч і царыца
Дзень галодныя былі
І не еўшы спаць ляглі...
Вось сынок расплюшчыў вочы
І, прагнаўшы прывід ночы,
Дзіву даўся: ці не сон?
Светлы горад бачыць ён.
Сцены з вострымі зубцамі,
За высокімі дамамі
Ззяннем макаўкі гараць
На царквах, манастырах.
Ён хутчэй царыцу будзіць:
Тая: «Ах...» «Ці гэта будзе! -
Сын ёй кажа: - Бачу я
Лебядзіца вунь мая».
Маці й сын ідуць у горад.
За сцяною ў гэту пору
Аглушальны гул званоў
Загудзеў з усіх бакоў.
Ім народ насустрач валіць,
Хор царкоўны бога хваліць;
У карэтах залатых
Пышны двор страчае іх;
Гучна ўсе іх велічаюць
І царэвіча вянчаюць
Княжай шапкай залатой,
Уладарцам над сабой.
І сярод свае сталіцы,
З добрай згодаю царыцы,
З дня таго стаў княжыць ён
І назваўся князь Гвідон.

Ціха вецер павявае
І караблік падганяе.
Ён на ветразях тугіх
Сярод хваль плыве крутых.
Карабельшчыкі сышліся,
Дзіву-дзіўнаму даліся:
На вядомай выспе тут
Яны бачаць нейкі цуд.
Горад новы златаглавы,
Прыстань з моцнаю заставай.
З прыстані гарматы б'юць,
Знак прычаліць падаюць.
Вось прычаліліся госці;
Князь Гвідон іх кліча ў госці,
Корміць, поіць, як сваіх,
Ды спытаўся ён у іх:
«Чым вы, госці, гандлявалі,
Шлях куды свой скіравалі?»
Карабельшчыкі ў адказ:
«Свет аб'ездзілі не раз.
Гандлявалі сабалямі,
Чарнабурымі лісамі,
А плывем ужо дамоў,
Да радзімых берагоў.
Міма вострава Буяна,
Да славутага Салтана».
Кажа князь тады купцам:
«Добры шлях, панове, вам,
Морам плыць і акіянам!
А славутаму Салтану
Перадайце вы паклон».
Госці едуць, князь Гвідон
З берага самотным зрокам
Іх правёў у шлях далёкі;
Бачыць ён, у сіняве
Лебядзіца там плыве.
«Добры дзень, мой князь чароўны!
Што ж ты сумны, неспакойны?
Зажурыўся ты чаго?» -
Запыталася ў яго.
Князь ёй так апавядае:
«Сум-журба мяне з'ядае,
Хоць сумую - ды маўчу.
Бацьку ўбачыць я хачу».
«Вось якое ў цябе гора!
Ну, дык слухай: можа, ў мора
Паляціш за караблём?
Будзь жа, князь, ты камаром».
Крыллем птушка замахала,
Воду з шумам распляскала
І апырскала ўсяго
З галавы да ног яго.
Тут ён кропкаю зрабіўся,
Камарочкам прытварыўся,
Паляцеў і запішчаў,
Карабель ураз дагнаў,
І паціху апусціўся,
Там у шчылінку зашыўся.

Вецер весела шуміць,
Судна весела бяжыць
Міма вострава Буяна
Да славутага Салтана,
Край жаданы - гэта ён
Ім ужо здалёк відзён.
Вось на бераг выйшлі госці;
Цар Салтан іх кліча ў госці,
Наш камар як загудзеў
І ў палацы паляцеў.
Бачыць: ззяе ўвесь у злаце
Цар Салтан там у палаце,
Пад каронай залатой;
Сум на твары, неспакой.
А ткачыха з паварыхай,
Сваццяй бабай Бабарыхай, -
Пры цары яны сядзяць,
Пільна ў вочы ўсе глядзяць.
Цар Салтан гасцей саджае
За свой стол і ў іх пытае:
«Вы ў якой, скажыце мне,
Пабывалі старане?
Жыць за морам ці шчасліва?
І якое ў свеце дзіва?»
Карабельшчыкі ў адказ:
«Свет аб'ездзілі не раз.
За марамі жыць шчасліва;
Поўны свет такога дзіва:
Там на востраве пустым,
Непрывальным, нежылым,
Сярод роўнядзі пустыннай
Толькі рос дубок адзіны;
А цяпер на ім стаяць
Светлы горад і палац.
З златаглавымі царквамі,
З церамамі ды садамі,
А жыве там князь Гвідон,
Ён прыслаў табе паклон».
Цар Салтан здзівіўся цуду:
«Калі жыў я толькі буду,
На той востраў паплыву,
У Гвідона пажыву».
А ткачыха з паварыхай,
Сваццяй бабай Бабарыхай,
Змову тояць між сабой -
Не пусціць на востраў той:
«Вось знайшлі якое дзіва, -
Падміргнуўшы вокам хціва,
Паварыха кажа ім:
- Горад дзесь на моры тым.
Вось сапраўднае ёсць дзіва:
Што пад елкаю шумлівай
Там вавёрачка жыве
Ды арэшкі ўсё грызе;
Незвычайныя такія, -
Шалупінкі залатыя,
А зярняткі - ізумруд,
Вось сапраўдны гэта цуд».
Цар Салтан аж дзіву даўся;
А камар як раззлаваўся,
Па палацы залятаў,
Цётцы ў вока джала даў.
Паварыха пабялела
І аслепла - абамлела.
Слугі, свацця і сястра
З крыкам ловяць камара.
«Распраклятая ты мошка,
Мы цябе!» А ён патрошку
Сам у фортку пырхнуў зноў,
Паляцеў сабе дамоў.

Князь ля сіня-мора ходзіць
І вачэй з яго не зводзіць;
Глянь - па морскай сіняве
Лебядзіца зноў плыве.
«Добры дзень, мой князь чароўны!
Што ж ты сумны, неспакойны?
Зажурыўся ты чаго?» -
Запыталася ў яго.
Князь засмучана ўздыхае:
«Сум-журба мяне з'ядае:
Падкажы мне, што рабіць?
Дзіва тое як набыць?
Дзесьці ў лесе ёсць яліна,
На густых яе галінах
Там вавёрачка пяе
Ды арэшкі ўсё грызе,
Незвычайныя такія:
Шалупінкі залатыя,
А зярняткі - ізумруд,
Можа, хлусяць людзі тут?»
Адказала лебядзіца:
«Праўда, - ёсць чаму дзівіцца.
Годзе, князь, душа мая;
Тое дзіва знаю я.
Не сумуй, я рада службу
Адслужыць табе за дружбу».
Падбадзёраны пайшоў
Да сябе Гвідон дамоў.
Як ступіў на двор шырокі,
Глянь - пад елкаю высокай
Там вавёрка - смех ці грэх -
Залаты грызе арэх.
Шалупіначкі збірае,
Ізумруды ўсе вымае,
Роўна ў кучачкі кладзе,
Не мыляецца нідзе.
І пяе пры ўсім народзе:
«Ой у садзе, агародзе».
Дзіву даўся князь Гвідон:
«Ну і дзякуй, - кажа ён, -
Вось дык птушка - дай ёй божа
Жыць, як мне, вясёла, гожа».
І вавёрцы князь Гвідон
З крышталю будуе дом.
Варту ён прыставіць мусіў,
І дзяка свайго прымусіў,
Каб арэшкі падлічаў
І дабро ў казну здаваў.