Александр Пушкин - Казка пра цара Салтана, пра яго сына славутага асілка князя Гвідона Салтанавіча і пра цудоўную прыгажуню царэўну Лебедзь

Ціха ветрык павявае
І караблік падганяе.
Сярод хваль плыве крутых
Ён на ветразях сваіх.
Міма вострава на моры,
Дзе стаіць цудоўны горад,
З прыстані гарматы б'юць,
Знак прычаліць падаюць.

Вось прычальваюцца госці;
Князь Гвідон іх кліча ў госці,
Корміць, поіць, як сваіх,
Хоча выпытаць у іх:
«Чым вы, госці, гандлявалі?
Шлях куды свой скіравалі?»
Карабельшчыкі ў адказ:
«Свет аб'ездзіла не раз.
Мы там коньмі гандлявалі,
Жарабцоў мы прадавалі;
А нам тэрмін падышоў, -
Едзем мы цяпер дамоў
Міма вострава Буяна,
Да славутага Салтана».
Кажа князь тады купцам:
«Добры шлях, панове, вам
Па прасторах акіяна
Да славутага Салтана.
Ды скажыце: князь Гвідон
Нізкі шле цару паклон».

Госці голавы схіляюць
І ў дарогу ад'язджаюць...
Князь да мора падышоў,
Лебядзіцу ўбачыў зноў.
Моліць князь: душа так прагне,
Парываецца і цягне.
Вось яна тады яго
Зноў апырскала ўсяго.
Князь тут мухаю зрабіўся,
Паляцеў і апусціўся
Паміж мора і нябёс,
На судне і ў шчэлку ўпоўз.

Вецер весела шуміць,
Судна борздзенька бяжыць
Міма вострава Буяна,
Да славутага Салтана.
Край жаданы - гэта ён
Ім ужо здалёк відзён.
Вось на бераг выйшлі госці;
Цар Салтан іх кліча ў госці, -
Удалец наш загудзеў
І ў палацы паляцеў.
Перад ім увесь у злаце
У сваім Салтан палацы
Пад каронай залатой, -
Сум на твары, неспакой.
А ткачыха з паварыхай,
Сваццяй бабай Бабарыхай,
Пры цару яны сядзяць,
Злосна жабамі глядзяць.
Цар Салтан гасцей саджае
За свой стол і ў іх пытае:
«Вы ў якой, скажыце мне,
Пабывалі старане?
Як за морам? Як жывецца?
Што чуваць на белым свеце?»
Карабельшчыкі ў адказ:
«Свет аб'ездзілі не раз.
А жывуць там людзі дбала.
І дзівосаў ёсць нямала:
Выспа ў моры дзесь ляжыць,
На ёй горад зіхаціць
Златаглавымі царквамі,
Церамамі і садамі.
Там крыштальны дом стаіць,
Елачка над ім шуміць,
А вавёрачка ручная -
Весялушачка такая -
Толькі песенькі пяе
Ды арэшкі ўсё грызе.
Незвычайныя такія:
Шалупінкі залатыя,
А зярняткі - ізумруд.
Не вавёрка, проста цуд.
Служаць ёй усёю світай;
І прыстаўлен дзяк сярдзіты
Лік арэхаў весці той;
Салютуе войска ёй.
З шалупіння льюць манеты
Ды пускаюць па сусвеце.
Дзеўкі сыплюць ізумруд
У кладоўкі ды падспуд.
Шмат людзей жыве багатых,
Там палацы, а не хаты.
А сядзіць там князь Гвідон,
Ён прыслаў табе паклон».
Цар Салтан здзівіўся цуду:
«Калі жыў я толькі буду,
На той востраў паплыву,
У Гвідона пажыву».
А ткачыха з паварыхай,
Сваццяй бабай Бабарыхай,
Князя хочуць абдурыць,
На той востраў не пусціць.
Усміхнуўшыся, паціху,
Кажа так цару ткачыха:
«Дзе ж тут дзіва тое, дзе?
Што каменьчыкі грызе
Там вавёрачка і ў груды
Падграбае ізумруды?
Гэтым цяжка нас здзівіць,
Трэба праўду гаварыць.
Ёсць яшчэ на свеце дзіва:
Мора ўспеніцца бурліва,
Закіпіць, узніме гнеў
Ды на бераг як шугне
Хваляй пругкай, хваляй свежай;
І пакіне на ўзбярэжжы
У лусцэ, як бляск зары,
Волатаў аж трыццаць тры.
Ды прыгожыя такія,
Веліканы маладыя,
Роўныя, як на падбор,
З імі дзядзька Чарнамор.
Гэта дзіва ўжо, дык дзіва,
Людзі кажуць справядліва!»
Госці шумныя стаяць,
Не спрачаюцца - маўчаць.
Цар Салтан аж дзіву даўся,
А Гвідон як раззлаваўся...
Ён над цёткай загудзеў
І на левым воку сеў.
А ткачыха тут як войкне,
«Ай», - і стала аднавокай.
Закрычалі ўсе: «Лаві
І даві яго, даві...
Не ўцячэш, пачварнік ласы!
Вось табе...» А князь тым часам
Загудзеў праз фортку зноў, -
Паляцеў сабе дамоў.

Князь ля мора зноўку ходзіць,
З мора ён вачэй не зводзіць,
Дзе па морскай сіняве
Лебядзіца зноў плыве...
«Добры дзень, мой князь чароўны!
Што ж ты сумны, неспакойны?
Зажурыўся ты чаму?» -
Кажа так яна яму.
У Гвідона тыя ж рэчы:
«Сум-журба мяне нявечыць,
Дзіва-дзіўнае ў свой край
Перанесці як - парай?»
«А якое ж гэта дзіва?»
«Дзесьці ўспеніцца бурліва
Акіян і ўзніме гнеў
Ды на бераг як шугне
Ён марскою хваляй свежай;
І пакіне на ўзбярэжжы
У лусцэ, як бляск зары,
Волатаў - аж трыццаць тры.
Ды прыгожыя такія,
Веліканы маладыя,
Роўныя, як на падбор,
З імі дзядзька Чарнамор».
Лебядзіца адказала:
«Вось чаму журба запала.
Не сумуй, душа мая,
Гэта дзіва знаю я.
Тыя воіны марскія
Мне браты ўсе дарагія,
Сум пакінь, ідзі дамоў,
Ды прымай сваіх братоў».

Князь пайшоў, забыўшы гора,
Сеў на вежу і на мора
Паглядаць стаў: мора ўраз
Загайдалася ў той час
Хваляй бурнай, хваляй свежай...
Ён убачыў на ўзбярэжжы,
У лусцэ, як бляск зары,
Волатаў аж трыццаць тры.
Віцязі ідуць па двое,
Са срабрыстай сівізною
Дзядзька спераду ідзе,
Іх да горада вядзе.
З вежы князь Гвідон збягае,
Дарагіх гасцей страчае;
Збегся ўвесь народ на двор,
Князю кажа Чарнамор:
«Лебядзіца нас паслала
І наказам загадала
Слаўны горад вартаваць
І дазоры расстаўляць.
І штодзённа мы ад сёння
З-пад глыбокага прадоння
Будзем разам выплываць,
Ля высокіх сцен стаяць.
А цяпер нам час у мора.
Пад вадою гэтак добра,
Цяжка дыхаць на зямлі».
І на дно ізноў пайшлі.