Пётр Ершов - Канёк-гарбунок

Хоць і цяжка на душы,
Да цара Іван спяшыць,
Без прадмовы пачынае
І што трэба замаўляе:
«Трэба мне два ручнікі,
Неўжываныя нікім.
Шырыня - як можна болей!
І ніхто каб, і ніколі
Прыгажэйшых не знайшоў -
Перавернуць хай ваш схоў -
Як на месца мы прыбудзем,
Мець таксама трэба будзе
Шыты золатам шацёр
Ды абедзенны прыбор,
Не абы-які - саксонскі,
І прысмакаў - лепш заморскіх.
Бо іначай не злавіць...» -
«Малайчына! Так і быць!» -
З ложка цар аднак не ўстаў,
З ложка слугам загадаў
У каморах ператрэсці,
Падабраць усё, прынесці.
Пажадаў яму: «Шчасліва!
Каб хутчэй прывёз мне дзіва!»
На дасвецці, вельмі рана,
Разбудзіў канёк Івана:
«Гаспадар мой! Уставай!
Нас чужы чакае край!»
Ваня хуценька падняўся,
У дарогу ўраз сабраўся.
Ручнікі ўзяў і шацёр,
І абедзенны прыбор,
Не абы-які - саксонскі,
Смакаў розных, больш заморскіх.
У мяшок дарожны склаў
І аборкай завязаў.
Не забыў, узяў і хлеба,
Бо заўсёды ў ім патрэба.
Жуючы на поўны рот,
Скіраваў канька на ўсход.

Восьмы дзень былі ў дарозе,
Восьмы дзень жылі ў трывозе.
Трапілі нарэшце ў лес,
Ды з канька Іван не злез.
«Бачыш, Ваня, вунь дарогу?
Пойдзем ёю з асцярогай,
Скора ўбачым акіян.
Там Цар-дзеўка без заган
Круглы год у адзіноце
Па сваёй жыве ахвоце.
Толькі два разы на год
Адпраўляецца ў паход.
На зямлю да нас прыходзіць,
Доўгі дзень з сабой прыводзіць».
Прыскакалі на мысок.
Скрозь па беразе пясок.
Хвалі зрэдку набягаюць,
З шумам, пенай асядаюць.
З гарбунка Іванка злез,
Азіраецца на лес,
Гарбунка па шыі гладзіць.
А канёк яму і радзіць:
«Тут во лепш... Стаўляй шацёр.
Ручнікі сцялі. Прыбор
Расстаўляй, кладзі прысмакі.
Зробіць добра ўсё не ўсякі.
Сам лажыся за шацёр
І вядзі як след дазор.
Бачыш? Шлюпка вунь мільгае!
Цар-дзяўчына падплывае.
Зойдзе хай, паесць, пап'е;
А як песню запяе
І на гуслях заіграе, -
Лепшай хвілі не бывае.
Смела ўнутр шатра ўбягай
І Цар-дзеўчыну хапай.
Мне ж крычы, каб бег на помач,
Я дзе-небудзь буду побач.
Ды глядзі - трымай фасон,
Адганяй, як можаш, сон.
Бо заснеш - пішы прапала,
Бед надарыцца нямала».
Гарбунок з вачэй прапаў,
А Іван прасвідраваў
Дзірку (ох, гэты хлапчына!),
Каб падглядваць за дзяўчынай.

Не цягнуўся б гэтак час,
Каб цярпення быў запас.
Падплыла дзяўчына ў поўдзень.
«А куды спачатку пойдзе?» -
Ванька думае, гадае.
Дзеўка ж тузае, штурхае,
Цягне шлюпку на пясок,
Вось апошні ўжо рывок...
Ваня дзеўку аглядае
Нездаволена, а тая
З гуслямі ідзе ў шацёр
І садзіцца за прыбор.
«Хо! Дык вось яна якая!
А ў той казцы не такая.
Там красуня хоць куды,
З гэтай ссохнеш ад нуды, -
Страмянны так разважае. -
Бледная сама якая!..
Хараство дзе і краса?
Каб дзяўчына ж хоць - аса!
Тры вяршкі ўсяго ў абхваце.
Што за стан! Цару не вадзіць.
Ці палюбіцца яму?
Я ж і дарма не вазьму.
Куранячыя і ножкі...
Не, такую б я ні трошкі
Пакахаць, канёк, не змог.
Ад такіх ратуй нас Бог!»
Тут царэўна так зайграла
І салодка заспявала,
Што Іван, не ўцяміў як,
Прыхінуўся на кулак
І заснуў, нібы дзіцятка,
Каля роднай сваёй маткі.

Захад ціха дагараў...
Гарбунок прыбег, заржаў,
Ваню таўхануў пад бок:
«Спіш, каханы гулубок?
Можаш спаць ужо да ранку.
Не мяне, канька, - Іванку
Уссадзяць хуценька на кол!»
Ваня ўчуў яго падкол
І заплакаў, не стрымаўся,
Шчыра гарбунку пакляўся:
Больш ніколі не засне.
«Ты даруй, канёчак, мне!» -
«Бог няхай табе даруе, -
Гарбунок яго шкадуе. -
Ранкам дзеўка тая зноў
Прыплыве, нібы дамоў.
Можа, Ваня, гэтак стацца -
Пашанцуе адыграцца.
А як толькі зноў заснеш -
Кары царскай не мінеш!»
І прапаў з вачэй канёк,
А Іван наш з усіх ног
Прыпусціў да акіяна,
Дзе прыбой цягаў старанна
І выкідваў рэшткі зноў
Ад разбітых караблёў.
З іх цвікоў дастаў нямала:
Сну насунецца навала -
Будзе сам сябе калоць,
Каб дрымоту пабароць.

Новы ранак наступае,
Цар-дзяўчына падплывае.
Толькі сонцава сястра
Не спяшае да шатра.
Покуль шлюпка стала толкам,
Зноў валтузілася доўга.
Потым з гуслямі ў шацёр
І адразу за прыбор...
А як дзіўна заіграла
І салодка заспявала,
Зноў прыйшоў аднекуль сон,
Ледзь не ўзяў яго ў палон.
Але Ванька не паддаўся,
На дзяўчыну раззлаваўся:
«Ах ты, дрэнь! Мяне дурыць?!
Хочаш зноў заваражыць?» -
І ў шацёр ён убягае,
За касу яе хапае.
«Эй, канёк, хутчэй бяжы!
Гарбуночак, памажы!» -
«Ну, Іван, ты малайчына!
Дык мацней трымай дзяўчыну.
Што ў яе цяпер наўме,
Мы не знаем. На мяне
Трэба вам хутчэй садзіцца,
І паскачам у сталіцу».
Толькі селі - і канёк
Прыпусціўся з усіх ног...