Пётр Ершов - Канёк-гарбунок

«Зноў Іванка невясёлы,
А не босы ж і не голы.
Шчыра мне ўсё раскажы,
Што на сэрцы, на душы.
Можа, порсткі цар-дзядуля
Зноў паднёс табе пілюлю?» -
Кажа так яму канёк,
Сам жа круціцца ля ног.
«Цар жыцця рашыў пазбавіць.
Загадаў катлы паставіць:
З кіпячоным малаком
І з вадою-кіпятком,
Трэці чан з вадой халоднай.
Трэба не мінуць ніводны.
У кіпячым малацэ,
Нібы летам у рацэ,
Заўтра трэба пакупацца,
Потым зразу акунацца
Ў кіпень-вар. І ўжо адтуль
У халодную ваду». -
«Вось, Іван, прыйшла і служба.
Тут спатрэбіцца ўся дружба.
Мог бы я не папракаць
І нічога не казаць,
Успаміны засупоніць,
Пра пяро змаўчаць, не ўспомніць.
Толькі што было - было,
Ад яго пайшло ўсё зло.
Ды не плач, брат, Бог з табою,
Зладзім неяк мы з бядою.
Заўтра зранку на двары
Вельмі ў голаў не бяры,
Раздзявайся, як сказалі,
І прасі, каб падаслалі
Развітацца гарбунка,
Сябра, вернага канька.
Цар не будзе больш зласловіць
І мяне пусціць дазволіць.
Я ж адразу і прымчу,
Морду ў чанах абмачу,
І хвастом я двойчы пырсну
На цябе, яшчэ прысвісну.
Дык ты рот не разяўляй.
І адразу так нырай,
Як табе яны сказалі,
Як катлы паналівалі.
Памаліся і - спаць, спаць!
Заўтра трэба рана ўстаць».

А назаўтра вельмі рана
Разбудзіў канёк Івана:
«Гаспадар мой! Хопіць спаць!
Трэба службу ўжо спраўляць».
Ваня наш пачухаў спіну,
Пазяхнуў, лагво пакінуў.
І хоць сну быў недабор,
Да цара пайшоў на двор.

Там катлы ўжо два кіпелі,
Побач з імі ў рад сядзелі
Ўсе чалядзіны з двара.
Дроў наношана - гара!
Служкі дровы падкідалі,
Зубы скалілі. Часалі
Языком пра ўсіх падрад,
Быццам гэтакі загад
Даў ім цар. Найбольш Івана
Абгаворвалі старанна.
Сыплюць жарты, кпіны, смех,
Быццам развязалі мех.
Вось з'явіліся на ганку
Падзівіцца на Іванку
Цар з царыцай. Знак далі,
Што гатовыя. Прыйшлі.
Цар прамовіў, не стрымаўся:
«Ты дасюль не раздзяваўся?
Малако чакае, вар! -
Як гасцінны гаспадар,
На катлы павёў рукою. -
Вось, нырай. І Бог з табою».
Болей Ваня не чакаў
І з сябе адзенне зняў.
А царыца маладая
Твар фатою закрывае:
«Ах, ах... Сорам жа які!
Голым стаць на суд людскі!» -
«Не марудзь, кажу! І з Богам!» -
Крыкнуў цар Івану строга.
І тады Іван сказаў,
На канюшню паказаў:
«Можа ўсякае тут стацца.
Я хацеў бы развітацца
З гарбунком. Хай прывядуць».
Цар пачухаў бараду,
Лоб наморшчыў і згадзіўся,
Загадаў-распарадзіўся:
«Прывядзіце гарбунка,
Даўгавухага канька!»
Тут слуга канька прыводзіць,
Да натоўпу адыходзіць.
І канёк хвастом махнуў,
Морду ў чанах абмакнуў,
На Івана двойчы пырснуў,
Моцным посвістам прысвіснуў.
На канька Іван зірнуў
І ў малочны чан нырнуў.
З малака ўзляцеў стралою
І ў вар-кіпень з галавою.
Потым трэці быў кацёл...
Плюх! - і выскачыў на дол.
Быццам дзейнічалі дрожджы:
І падрос! І стаў прыгожы -
Проста ў казцы не сказаць
І пяром не апісаць!
Як адзеў усё адзенне,
Стаў не хлопец - заглядзенне.
Князь дый годзе! Важны стаў!
Ён паклон усім аддаў,
Цар-дзяўчыне пакланіўся,
А народ усё дзівіўся:
«Век на свеце пражылі,
А такога на зямлі
Мы не бачылі, не чулі!»
І ў народным гэтым гуле
Голас чуецца цара:
«Раздзявайце! Мне пара!»
Два разы перахрысціўся,
Боўць у чан - і ўміг зварыўся!
Цар-дзяўчына падае
Знак маўчання і ўстае,
Пакрывала падымае
І такое аб'яўляе:
«Загадаў цар доўга жыць!
Я хачу царыцай быць.
Люба вам я? Не маўчыце
І адразу адкажыце.
Люба? Ваня будзе муж!
Разам возьмемся за гуж.
Я яму, а ён мне пара,
Так і будзем валадарыць».
Да яе ступіў Іван
І абняў за тонкі стан.
«Люба нам!» - крычалі людзі.
«Лепшых, ведаем, не будзе!
Дык прымайце гэты сан!»
«Хай жыве наш цар Іван!»
Час вянчацца ўжо прыходзіць.
Цар царыцу ў храм заводзіць.
Потым пад гарматны гром
У палац ідуць пяшком.
Трубачы скрозь трубяць звонка
Ў гонар мужа, гонар жонкі.
Цар аддаў загад дастаць,
Каб народ мог пагуляць,
Каб усім віна хапала,
Бочкі з царскага падвала.
Ухвалялі ўсе цара,
Маладым крычалі «ўра!»
І віно ракой лілося,
Елася ўсім і пілося.
І ў палатах быў банкет -
Ды такі - не бачыў свет!
За дубовымі сталамі
Шмат баяр было з князямі.
Кубкі з вінамі звіняць,
Весялосці - не суняць.
Аж да раніцы гулялі,
І спявалі, і скакалі.
На тым балі я пабыў,
Мёд, віно і піва піў.
Па вусах цякло нямала,
Толькі ў рот не пападала.