Аляксандр Афанасьеў - Рускія народныя казкі

Цецярук сказаў:

— Баюся я спускацца на траву. Нам, птушкам, небяспечна хадзіць па зямлі.

— Хіба ты мяне баішся? — сказала лісіца.

— Не цябе, дык другіх звяроў баюся,— сказаў цецярук.— Усялякія звяры бываюць.

— Не, цецеручок, мой дружок, нядаўна ўказ аб’яўлены, каб па ўсёй зямлі мір быў. Цяпер ужо звяры адзін аднаго не чапаюць.

— От гэта добра,— сказаў цецярук,— а то вунь сабакі бягуць; каб па-даўнейшаму, дык табе ўцякаць трэба было б, а цяпер табе баяцца няма чаго.

Лісіца пачула пра сабак, натапырыла вушы і хацела ўцякаць.

— Куды ж ты? — сказаў цецярук.— Цяпер жа ўказ, сабакі не зачэпяць.

— А хто іх ведае? — сказала лісіца.— Можа, яны ўказа не чулі.

I кінулася наўцёкі.

Худы воўк хадзіў каля вёскі і сустрэў тлустага сабаку.

Воўк пытаецца ў сабакі:

— Скажы, сабака, дзе вы корм бераце?

Сабака яму гаворыць:

— Людзі нам даюць.

— Відаць, вы цяжкую людзям службу служыце?

Сабака сказаў:

— Не, наша служба не цяжкая. Работа наша—ўночы двор пільнаваць.

— I толькі за гэта вас кормяць?—спытаў воўк.— Гэта ж і я хоць зараз на вашу службу пайшоў бы, а то нам, ваўкам, цяжка корм здабываць.

— Што ж, ідзі,— сказаў сабака.— Гаспадар і цябе гэтак жа карміць будзе.

Воўк зарадаваўся і пайшоў з сабакам да людзей служыць. Пачаў ужо воўк у вароты заходзіць, аж бачыць ён, што ў сабакі на шыі поўсць выцерта. Ён і пытае:

— А гэта ў цябе, сабака, чаму?

— Ды так,— сказаў сабака.

— Як гэта так?

— Ды так, ад ланцуга. Удзень жа я на ланцугу сяджу, дык вось ланцугом і выцерла крыху поўсць на шыі.

— Ну, дык бывай, сабака,— сказаў воўк.— Не пайду да людзей жыць. Няхай сабе не такі тлусты буду, ды затое на волі.

Прыйша баба на поле жаць і схавала за кусты збан з малаком. Падкралася да збана лісіца, засунула ў яго галаву, малако выхлебтала, пара б і дадому, ды вось бяда — галавы са збана выцягнуць не можа. Ходзіць лісіца, галавою матае і гаворыць:

— Ну, збан, пажартаваў, ды і досыць. Адпусці ж мяне, збаночак! Хопіць табе, галубок, дурэць — пазабаўляўся, ды і хопіць.

Не адстае збан, хоць ты што хочаш рабі. Раззлавалася лісіца:

— Пачакай жа, пракляты! Не адсганеш па-добраму, дык я цябе ўтаплю.

Пабегла лісіца да рэчкі і давай збан тапіць. Збан, праўда, патануць патануў, але і лісіцу за сабою пацягнуў.

Бегла лісіца, на варон загледзелася і ўвалілася ў студню. Вады ў студні было няшмат: утапіцца не ўтопішся, але і выскачыць — не выскачыш. Сядзіць лісіца, бядуе. Ідзе казёл — разумная галава; ідзе, барадою трасе, рагамі матае. Зазірнуў ад няма чаго рабіць у студню, убачыў там лісіцу і пытае:

— Што ты там, лісічка, робіш?

Адпачываю, галубок,— адказвае лісіца.— Там наверсе горача, дык я сюды залезла. Тут такі халадок ды так добранька. Вадзіцы халодненькай — колькі хочаш.

А казлу даўно піць хацелася.

— А ці добрая хоць вада? — пытаецца казёл.

— Цудоўная!—адказвае лісіца.— Чыстая, сцюдзёная. Скачы сюды, тут абаім нам месца хопіць.

Скокнуў здуру казёл, траха лісіцу не задушыў, а яна яму:

— Эх, барадаты дурань, нават скочыць не ўмеў — усю апырскаў.

Ускочыла лісіца казлу на спіну, са спіны — на рогі, ды і вон са студні.

Траха быў не прапаў казёл з голаду ў студні; ледзьве яго знайшлі ды за рогі выцягнулі.

Жыў дзед з бабаю, і жылі яны вельмі бедна. Усяе жыўнасці ў іх толькі і было, што певень і сабака, ды і тых яны кепска кармілі. Вось сабака і ,кажа пеўню:

— Давай, брат Пеця, пойдзем у лес: кепска нам тут жыць.

— Хадзем,— кажа певень,— горш не будзе.

Вось І пайшлі яны куды вочы глядзяць. Прабадзяліся цэлы дзень, пачало змяркацца — пара начлегу шукаць. Сышлі яны з дарогі ў лес І выбралі вялікае дуплаватае дрэва. Певень узляцеў на сук, сабака залез у дупло, і заснулі.

Раніцай, як толькі днець пачало, певень і закрычаў:

— Ку-ка-рэ-ку!

Пачула пеўня лісіца; захацелася ёй пеўневым мясам паласавацца. Вось падышла яна да дрэва і пачала пеўня расхвальваць:

— От певень дык певень! Гэтакай птушкі я ніколі і не бачыла: І пёркі вунь якія прыгожыя, І грабеньчык вунь які чырвоненькі,

і голас вунь які ў цябе звонкі. Зляці да мяне, прыгажун!

— А чаго? — пытаецца певень.

— Пойдзем да мяне ў госці: у мяне сёння ўваходзіны і для цябе шмат гарошку назапашана.

— Добра,— кажа певень,— толькі мне аднаму ісці ніяк не выпадае: са мною таварыш.