Ёган Гётэ - Фаўст

Дык гэта ж, пане, рамяство й падман,
Яны мастацтву добраму на шкоду!
У вас, відаць, партач і графаман
Пашану заслужыў, стаў выбівацца ў моду.

Не крыўджуся, хоць думаю не так,
Бо толькі той сапраўдны майстар і мастак,
Хто дагаджае публіцы заўжды.
Адзін да нас прыходзіць ад нуды,
Другі, укормлены, паважны пан,
Ідзе шукаць духоўнага наедку,
А трэці — крытык-шарлатан —
З гатовай думкай прыхапіў газетку;
Збіраюцца да нас, як на пацеху,
Цікаўныя да плётак, шуму, смеху.
Спектакль у зале, дзе радамі
Сядзяць адзетыя па модзе дамы
І, пышныя паказваючы ўборы,
Бясплатна йграюць лепей, чым акцёры.
Вам эмпірэі толькі ў галаве? —
Вам ложы перапоўненыя любы?
Хто вашыя мудроты спажыве?
Той абыякавы, а гэты — грубы.
Адзін пасля ідзе на прэферанс,
Другі шукае ласнае спакусы.
Навошта ж дзеля гэтага у транс
Уводзіць светлыя, святыя музы?
Скажу: пішыце многа, складна, важка —
Тады і дойдзеце хутчэй да мэты,
Смялей ашуквайце людзей, паэты,
Бо задаволіць іх заўсёды цяжка!
Ды што такое з вамі? Зноў надрыў?
Ці ў сэрцы свежы боль загаварыў?

Ідзі шукай сабе другіх рабоў!
Не на паэта ваша паняверка,
Паэту бо вышэйшае з правоў —
З народам быць — не голая паперка.
Скажы, чым сэрцы ён кранае?
Стыхіі чым перамагае?
Гармонію бароніць хто ад бед?
Чыя душа змяшчае цэлы свет?
Калі прырода круціць часу калаўрот
І раўнадушна нітку вечнасці прадзе,
Калі бязладны гурт жывых істот
Рознагалоса навакол гудзе,
Хто ж у хаосе, у стыхійным моры
Парадак стройны навядзе,
Каб загучалі ў маналітным хоры
Усе адзінкі сілаю з’яднанай?
Хто буру выявіць у страсці апантанай?
А зладнасць дум — у сполахах зары?
Хто кветкі пакладзе да ног каханай?
Хто за каханне згіне без пары?
Хто сімвалам геройскіх перамог
Зрабіў нязначных лаўраў вецце?
Хто аб’яднаць багоў Алімпа змог? —
Паэт — пясняр вялікіх спраў у свеце!

Няхай тады ўсіх чарадзеяў сілы
Натхняць твае, паэце, крылы.
Мой прынцып вось: любоўны хмель,
Залёты смелыя, дуэль,
Сардэчны боль, пажадлівы падман,
Пакуты рэўнасці — і ёсць раман.
Спектакль павінен быць такім,
Каб бушавалі вірам страсці ў ім,
Бо ў п’есе важна толькі тое,
Што слухачоў хапае за жывое.
Дык прыгатуем жа, сябры, піццё,
Якое б нам падкрасіла жыццё!
Хай дзеянне пануе ў п’есе,
А праўда ў выдумцы й мане
Імгненнай іскаркай мільгне —
І гэта лепш людзям у сэрца ўлезе.
Тады спектакль прывабны наш
Рассуне моладзі у свет шырокі межы,
Папоўніць вопытам яе багаж,
Пяшчоткам дасць меланхалічнай ежы,
Яшчэ і вочы кожнаму адкрые
На той інтым, што ціха ў сэрцы ные.
Яны прымаюць мішуру на «брава»,
Іх вабяць подзвігі, любоў і слава.
Хто вопытны — таму не дагадзіць,
Падзякуе — хто пачынае жыць.

Вярні ж, вярні мне тыя леты,
Калі я быў зусім другі,
Спяваў вясёлыя куплеты
І ад любоўнай млеў тугі,
Калі я жыў у свеце казкі,
Калі ў бутоне бачыў цуд,
Калі збіраў на лузе краскі
І верыў толькі ў божы суд,
Калі ў грудзях я сэрца меў,
Да праўды прагаю кіпеў;
Вярні, вярні мне парыванні,
І жар нянавісці ў крыві,
І моц юнацкую ў каханні,
І шчасцем зноў мяне спаві;
І летуценніцкія дні,
І пэўнасць у сябе вярні.

Калі, здараецца, прыцісне
У лютай бойцы супастат
Альбо на шыі дзеўка вісне,
Тады юнацтва ў акурат,—
І для парываў на прыволле,
І для застолляў у шынку,
Для танцаў, славы і сваволля,
Для славы гордай у вянку.
А струны ціхія гітары
Перабіраць і лашчыць слых,
Аплакваць страчаныя мары —
Хай будзе доляю старых,
Пачэсным абавязкам вашым,
А мы заўсёды вас уважым;
Не верце, ў старасці наш розум не здае,
Нас толькі старасць дзецьмі застае.

Але, панове, ад дыскусій
Да справы перайсці пара,
Бо ў кампліментнай пацярусе
Няма ні каліўца дабра.
Чаго спрачацца пра натхненне! —
Калі вагаешся — прапаў!
А ты, паэце, у імкненне
Укладвай свой святы запал
І, маючы нядрэнны вопыт,
Згатуй нам моцнага пітва,
Не адкладаючы свой клопат,—
Бо ясна ўсё як двойчы два!
Не прапускай ні дня дарэмна,
Хапай магчымасць за каўнер,
І тое, што табе прыемна,
Бяры не потым, а цяпер.
Вы можаце на нашай сцэне
Тварыць без лішніх дай прычын,
Не шкадаваць на прадстаўленне
Ні дэкарацый, ні машын.
Хай будзе ўсё, нібы жывое:
Аблокі, зоркі, небакрай,
Святло вялікае, малое {3} 3 Святло вялікае, малое. — Сонца і Месяц. Паводле «Старога Запавету», Кн. 1. Майсея, 1,16: «…свяціла большае для кіравання днём і свяціла меншае для кіравання ноччу». ,
Вада і скалы, пекла, рай.
У цесныя ўмясціце рамы
Жывёльны свет і свет людскі
І праз дзівосы напрасткі
Ідзіце да пякельнай брамы.