Кабінет {28} 28 Сцэна напісана ў розныя гады; сцэна з вучнем — у 1769 г., перапрацавана ў 1788 г., сцэна заключэння пакта — у 1800 г.
Фаўст. Мефістофель.
Фаўст
Хто там? Каго там носіць супраць ночы?
Мефістофель
Фаўст
Мефістофель
Фаўст
Мефістофель
Цяпер зайду.
Не бойся, я не падвяду.
Твой скептыцызм, тваю хандру
Умомант з твару я сатру.
Глядзі: ядвабны плашч, штыблеты,
Чырвоны ў золаце каптан,
Плюмаж і белыя манжэты,
І шпага ёсць — чым я не пан,
Чым не шыкоўны кавалер?
Цікуй і пераймай. Павер —
Чым мардавацца ў кабінеце,
Шукай уцех на гэтым свеце.
Вальней жыві і смела шпар
Без летуценняў розных там і мар.
Фаўст
О не, зямную злыбяду забыць
Ніякае не дасць убранне.
Я ўжо стары занадта, каб франціць,
І юны, каб не мець жадання!
Што мне шукаць у гэтым свеце!
«Не патрабуйце многа! Верце!»
Вось наша песня, наш закон.
Аж вушы рве ад нудных нот.
Гучыць заўсёды гэты звон,
І дзень, і ноч, і круглы год.
Адчай даўно грызе мяне,
І горка плачу я — не праз грахі,
Але таму, што й гэты дзень міне,
Глухі да просьб маіх, глухі,
Што нават хараства шчадроты
Тупая крытыка звядзе,
Натхнення творчага палёты
Ў жыццёвай зглумядца брыдзе.
А прыйдзе ноч — туга адна:
Уцехі не прыносяць мары;
Калі ж засну, аж да відна
Душу вымаюць мне кашмары.
І нават бог душы мае
Мой свет унутраны бунтуе,
Ад паняверкі не ратуе
І волі сэрцу не дае.
Абрыдла ўсё: жыццё і праца —
Пара ўжо ў вырай мне збірацца.
Мефістофель
Я ў справах смерці вам не радца.
Фаўст
Шчаслівы той, каму ў зіхценні славы
Акрые скроні лаўр крывавы,
Хто з перамогаю закончыць бой
Альбо ў любові скон прымае свой!
Чаму ж, чаму, як дух з’явіўся,
Я не памёр і не спыніў пакуты.
Мефістофель
Але, здаецца ж, нехта не рашыўся
Прыняць смяротнае атруты.
Фаўст
А ты шпіён, чужыя любіш тайны.
Мефістофель
Хоць не ўсёведны я, але цікаўны.
Фаўст
Калі жуду ліхой хвіліны
Царкоўны звон з душы адвёў,
Мае пачуцці і ўспаміны
Міраж падсунулі мне зноў.
Кляну я ўсё, што спакушае,
Душой кіруючы пахілай,
Што светлы розум заглушае
Прывабнаю, падманнай сілай;
Кляну сляпую нашу пыху,
Якой сябе дарэмна губім,
Амбіцыю, якую любім,
З якой жывём без зроку й слыху.
Праклён таму, што цешыць снамі,
Што песціць мару аб узлёце,
Праклён таму, што разам з намі,—
Сям’і, маёмасці, рабоце!
Пракляты будзь і ты, Мамон {29} 29 Пракляты будзь і ты, Мамон. — Мамон , мамона — скарб, сімвал багацця і скупасці.
,
Што сэрцы нам забрудзіў сажай,
За тое, што распусце нашай
Падушкі падкладаў спакон!
Праклён гаючым сокам гронаў,
Праклён любоўнаму ўтрапенню,
Надзеі, веры — сто праклёнаў
І больш за ўсё — майму цярпенню!
Хор духаў (нябачна)
О гора! О гора!
Ты знішчыў яго,
Разбурыў яго —
Прыгожы, прыемны,
Свой свет патаемны.
Паўбог, ты яго
Праклёнам паверг.
Мы хочам
Узнесці руіны наверх!
Мы плачам.
Наймагутнейшы
З мужных сыноў,
Найцудоўнейшы, —
Зладзь яго зноў!
Новы свет узвядзі
У сэрцы сваім!
Ідзі
Новым шляхам па ім!
Уваскрэсні
У лепшым жыцці,
Мы новаю песняй
Паможам ісці.
Мефістофель
Малая малеча,
А клёку паўнеча! —
Чуеш, завуць да прыгоды,
Радасці і асалоды.
З гэтай нары,
Дзе чэзнуць сокі,
Выйдзі, стары,
У свет шырокі.
Даволі няньчыцца з сваёй журбою,
Што каршуном твае вантробы рве;
Адкрыта ўсё перад табою,
Цябе Наступнае заве,
Табе цяпер з быдлячым збродам,
Што называецца народам,
Дзяліць няма чаго зусім!
Я не герой, не стану ім,
Але ж, калі на тое будзе згода
І выйдзеш ты з каморы шэрай,
Служыць пачну я праўдай, верай,
Парадай добрай пасабляць,
Варожы націск паслабляць,
Плаціць табе за згоду поўнай мерай.
Фаўст
Мефістофель
Фаўст
Карыслівасць чарцей я добра знаю —
Не зробіць ласкі мне ваш брат.
Якая ўмова? Балазе,
Даверыцца гатовы я слузе,
Які нікому не наробіць страт.
Читать дальше
