Імператар
Ва ўсім я каюся, убогі божы раб,
Вялікі грэх мой змер на свой святы маштаб.
Архіепіскап
Ачысцім перш зямлю ад грэшнага насення,
Святы збудуем храм у гонар узнясення!
Хай сонечны прамень, праглянуўшы з-за гор,
Сустрэне першы ён. Я чую ўжо, як хор
Тварцу хвалу пяе, і бачу вокам пільным,
Як пад скляпенні ўжо ўсплывае дым кадзільны,
Як абуджае ўсю парафію званар,
Як божых чад натоўп ступае на цвінтар.
Ты дабрачынны люд найболей ашчаслівіш,
Калі царкву сваёй прысутнасцю ўпачцівіш.
Імператар
Няхай заўжды хвалой вяшчаюцца з амбона
Жаданні ўсе мае на знак вяртання ў лона!
О божа! Чую ўжо — мой дух імкнецца ў неба!
Архіепіскап
Яшчэ як канцлеру мне акт фармальны трэба.
Імператар
Фармальны дакумент? Угоддзяў перадачу
Царкве святой цяпер пячаткаю адзначу.
Архіепіскап (быў развітаўся, але каля дзвярэй паварочваецца)
Пасля яшчэ адно: зрабі і ўдзячны крок —
На дзесяціну, чынш, шарварак і аброк
Навечна дай правы! Узорныя парадкі
Павінны ж уключаць артыкул на выдаткі.
Каб збудаваць хутчэй, каб збудаваць як след,
З трафеяў удзялі нам залатых манет.
Ды зноў жа… апрача… —
чаго тут мне таіцца —
Патрэбны цэгла нам, бярвенне, чарапіца;
Фурманкі дасць халоп, фураж — вялікасць ваша!
Царква ўшануе слуг і вас богапамажа!
(Выходзіць.)
Імператар
Цяжар грахоў маіх і чортава падмога
Каштуюць дорага, ўчыняюць шкоды многа.
Архіепіскап (вярнуўшыся, з глыбокім паклонам)
Зламысніку таму і ўсёй ягонай плойме
Ты абяцаўся даць зямлю ў прыбрэжнай пойме,
Дазволь жа нам, царкве, каб успраменіць
змрок —
І там падаткі браць, і чыншы, і аброк.
Імператар (з прыкрасцю)
Зямлі няма яшчэ, яна ж, зямля, у моры.
Архіепіскап
Абы нам права мець — не ўсякі вынік скоры!
Не отрецыся бо словесем вес творить.
Імператар (адзін)
Я так дзяржаву ўсю патраплю раздарыць.
Акт пяты {247} 247 Некаторыя сцэны былі напісаны ў 1798–1800 гг. Канчатковая рэдакцыя — у 1830 г.
Вандроўнік
Вось яна навокал хаты
Ліпак дружная сям’я;
І пад іх густыя шаты
Зноў вярнуцца рады я.
Вось прытулак той шчаслівы,
Што мне даў калісьці лёс.
Тут я жыў, калі бурлівы
Вал марскі мяне прынёс.
Ці гаспадары жывыя?
Ці ўжо кончыўся іх час? —
Бо яны ж былі старыя,
Як іх стрэў я першы раз.
Людзі шчырыя! Мо ў дзверы
Ціха стукнуць? Завітаць?
Мо яшчэ ў святым даверы
Рады вы дабром прыняць?
Баўкіда (вельмі старая бабулька)
Ціха, не будзі яго ты,
Хай стары мой адпачне,
Ад нялёгкае работы
Набярэцца сілы ў сне.
Вандроўнік
Помніш? Ты мяне калісьці
З мужам разам, як магла,
Не шукаючы карысці,
Даглядала, берагла.
О Баўкіда! Ледзь жывога
Адхадзіла ты мяне.
Уваходзіць дзед.
Філемон! Твая падмога
Скарб вярнула з мора мне.
Ваша ўгледзеў я акенца
І пачуў званы царквы.
Ратавальнікі тапельца —
Вы адны і толькі вы.
Дайце ж зноў мне падзівіцца
На ўзбярэжжа і прыбой,
Пакланіцца, памаліцца,
Мір адчуць усёй душой.
(Ідзе па дзюне.)
Філемон (да Баўкіды)
Ты рыхтуй ідзі ў камору —
Стол накрый і прыбяры.
А мы вернемся да мора,
Паглядзім на цуд згары.
(Стоячы поруч з вандроўнікам.)
Глянь: дзе хвалі ў бераг білі,
Там цяпер пад небакрай
Скрозь садоў панасадзілі
І зрабілі чысты рай.
Ратаваць ужо нязмога,
Адышлі мае гады,
Моц пакінула старога,
І няма ўжо тут вады.
Клалі грэблю тут, капалі
Чэлядзь рупная і пан,
Са стыхіяй ваявалі —
І скарыўся акіян.
Бачыш вёску, ніву, пашу,
Там лясок, тут хутарок.
Ну, хадзем жа ў хату нашу,
Бо ўжо сыра, бо ўжо змрок,
Ужо ў небе ззяюць зоры.
Завітаў ты ў дзіўны час:
Нібы лебедзі, па моры
Ветразі плывуць да нас.
Мора, бач, ужо далёка
Ад хаціны адышло,
А вакол, як бачыць вока —
Чалавечае жытло.
Баўкіда (да вандроўніка)
Што панурыўся? маўклівы?
Пачастуйся, выпі, з’еш!
Філемон
Читать дальше
