Иван Клименков - Дэтэктыўны сюжэт

Іван КЛІМЯНКОЎ

ДЭТЭКТЫЎНЫ СЮЖЭТ

Аповесць

Дзверы былі не замкнёныя, падаліся лёгка і бязгучна, як толькі Альберт павярнуў ручку. Пераступіўшы парог, ён апынуўся ў прасторнай, цемнаватай пярэдняй, усёй істотай адчуўшы ўгульнасць і спакой жытла, яго да драбнейшых адценняў знаёмыя пахі. Ён уключыў святло, павесіў на разгалістыя аленевыя рогі капялюш і плашч, затрымаўшы на момант позірк на гэтай адмысловай, выдатна апрацаванай вешалцы, усміхнуўся і тут жа, бязгучна ступаючы па варсістым дыване, накіраваўся ў жончын кабінет. У яго не было сумніву, што Рэгіна там, і ён нават уяўляў позу, у якой яна паўсядзела-паўляжалаў глыбокім крэсле.

Рэгіна сапраўды, заплюшчыўшы вочы, схіліўшы на плячо галаву, сядзела ў крэсле. Збоч крэсла, на падлозе, стаяла напалову выпітая бутэлька віна і крышталёвы бакал з рэшткамі цёмна-барвовай вадкасці на донцы.

Альберт не мог стрымаць кароткай непрыемнай дрыготкі, адчуў да моташнасці непрыемны кісла-салодкі і рэзкі прысмак у роце: як можна піць такую мярзотнасць? Сам ён цярпець не мог кіслых вінаў, і яму было дзіўна, што некаму яны даспадобы.

Рэгіна, пэўна ж, адчувала, што ён стаіць перад ёю, але ніводная рысачка не кранулася на яе твары, змірэнчым і глыбока няшчасным.

Злёгку паружавелыя шчокі і скрушна стуленыя вусны надавалі ёй хваравіты выгляд. Прыгожа зробленая прычоска, сукенка з зялёнага аксаміту, тры ніткі пералівістых жамчужных караляў, што абвівалі яе доўгую шыю, як ні дзіўна, падмацоўвалі ўражанне нямогласці і знясіленасці.

Рэгіна заўсёды была паслядоўнай. Яна ніколі не садзілася за пісьмовы стол, не прыбраўшыся як на нейкую неймаверна важную ўрачыстасць. Гэта была неад'емная ўмова яе творчага працэсу, пад якую яна даўно падвяла неабвяргальнае абгрунтаванне: знешні выгляд адэкватна адбіваецца на ўнутраным стане душы, і, у сваю чаргу, на змесце і форме твора.

Альберт быў згодны з ёй. Нават ледзь прыкметная неахайнасць у яго гарнітуры, ці не зусім добра завязаны гальштук, імгненна псавалі яму настрой, выклікалі адчуванне, што кожны заўважае гэта, грэбліва крывіць твар, і тады ён губляўся, ніякавеў, не мог пазбавіцца ад усведамлення сваёй нягегласці, непаўнацэннасці.

Ён паглядзеў на друкавальную машынку на пісьмовым стале. Ліст паперы, запраўлены ў карэтку, быў амаль чысты, толькі чарнеліся тры ці чатыры радкі, а ўверсе, нібы пракляцце, стаяла тлуста выбітая лічба 13, як і ўчора, і пазаўчора, як і тыдзень назад.

Ён глыбока, са спачуваннем, уздыхнуў, паклаў ёй далоні на плечы.

— I сёння ніякіх зрухаў?

— Ніякіх.

— Ніводнага радка? Ніводнага слова?

— Ніводнага.

Словы яе гучэлі апатычна, без усякіх адценняў, як пад гіпнозам.

— Не бяда, — паспрабаваў суцешыць ён. — Да канца тэрміну цэлых два тыдні.

— Усяго два тыдні.

— Гэта нямала. Пры тваёй працаздольнасці. Не сумняваюся — ты напішаш гэтую злашчасную аповесць.

— Замаўчы. 3 мяне хопіць. Я здаюся. 3 літаратурай скончана!

— О, калі б гэта ад цябе залежала. Але ты яе палонніца. Ты не зможаш без гэтага.

— На жаль, не магу. Літаратура мой крыж, мой рай і маё пекла.

— Тады паслухайся мяне — плюнь на гэты конкурс. На які ляд ён табе? Тым больш, ты ніколі не пісала дэтэктываў.

— Таму і хачу стаць пераможцам. — У голасе яе чуўся выклік. — Гэта вар'яцтва, але я нічога не магу зрабіць з сабою. Ды, урэшце, няўжо я няздатная "закруціць” нейкае там забойства, абрабаванне? Няўжо ў мяне настолькі чэзлая фантазія? Я сканаю ад крыўды, калі не адхаплю Гран-Пры.

— Неабавязкова Гран-Пры.

— Абавязкова. Іншае не мае сэнсу. Толькі адкуль гэтая апатыя? Творчая нямогласць? Нічога падобнага са мной не здаралася.

— Наколькі я чуў, такое бывае з кожным творцам.

— Але чаму менавіта цяпер? У такі адказны момант? Хаця ўсё зразумела — ТЭРМІН. Для мяне яго ніколі не існавала, і таму словы самі сабой ткаліся ў палатно твора, без напружання, без пакут. Не трэба і доказу — усякае абмяжаванне, усякая ўмова для творцы — гвалт. Гвалт над розумам, над душой.

Альберт апусціўся ў крэсла насупраць.

— Павер, тут няма ніякай трагедыі. Ты проста стамілася. Адсюль і надлом. Зноў раю — плюнь на ўсё гэта.

— Як ты можаш!

— А што? У конкурсах няхай тузаецца моладзь, пачаткоўцы. Тым больш у галіне дэтэктываў. А ты і без таго — велічыня. Празаік ад Бога. Ці не так пішуць пра цябе крытыкі?

Яго спакойны разважлівы тон не суцешыў, як ён спадзяваўся, жонку, і, нават, як падалося яму, яна нечага спалохалася, спахмурнела і доўга маўчала. Потым шумна, як быццам на нешта адважылася, выдыхнула паветра, страсянула галавой.