Костас Варналис - Сапраўдная апалогiя Сакрата (на белорусском языке)

10. А што, калi мой дэман - новы божачкаў сын? Першы-лепшы поп з Усходу прыносiць сюды i падсоўвае вам то аднаго, то другога бязладнага бога - як Сабазiя, Кацiто цi Афрадыта - i вы iм з радасцю пакланяецеся. I калi вы дзеля такiх багоў нацягваеце спаднiцы i аздобленыя карункамi панталоны i несамавiта скачаце, вiхляючы азадкамi i жыватамi, нiбы жанкi; i калi вы лiчыце, што богу даспадобы, каб вы прысвячалi сваiх рабыняў, рабоў i нават сваiх дачок ды самiх сябе Афрадыце, Афiне, Апалону i аддаваць "свяшчэнную плоць" ахвочым да яе, каб складна плявузгалi языкамi i дармаеднiчалi прапаведнiкi - Еўмапiльд ды iншае папоўскае насенне, - дык у чым жа правiнiўся ты, сцiплы мой дэман, што сядзеў сабе цiхамiрна i падбухторваў мяне да пошукаў Справядлiвасцi, не ходзячы па людзях з тацамi i не патрабуючы сабе храмаў ды ахвяр? Ад вас не патрабавалася дзеля яго нават спускаць штаны. I, зрэшты, пасля маёй смерцi ён пайшоў бы разам са мною, каб нам болей нiколi не вяртацца ў вашую праклятую краiну!

11. Вось што думаюць самыя гаспадарлiвыя сярод вас - "гуляю трыста дзён у год, п'ю, качаюся ў гразi, лупцую жонку, краду з царкоўнага карца, займаюся кантрабандаю, ашукваю пакупнiкоў, даю хлуслiвыя клятвы, шпiёню i нiкога не чакаю. Я не хаджу прапаведаваць iншым бязбожнасць. Я магу не верыць, але натоўп... Гэтыя пачварныя зямельныя чарвякi, гэтыя брудныя партовыя пацукi, гэтыя галодныя базарныя сабакi - ледзь толькi яны пазбавяцца веры ў бога, хто iх стрымае? Спярша хай стануць культурнымi!" Але да гэтага яшчэ не дайшло... Рэлiгiя, як вы кажаце, падмурак айчыны i маралi. Пазбаўлены страху божага натоўп кiнецца на чужыя грошы, маёмасць i ўсё астатняе i пасадзiць на кол сваiх ахоўнiкаў. Вам нявыгадна, вы не хочаце, каб народ рабiў гэтак, як вы. I вось вы кiдаеце яму пад ногi мой нiкчэмны труп, каб народ не забываўся на тое, што бязбожнасць - найвялiкшы грэх... Але я ж "падрываў мараль"! Паганiў дзяцей! Якiх дзяцей?

12. Усiм маiм вучням было за сорак. I яны былi зусiм не вучнi, а сябры. Калi дзецi бегалi ззаду за мною, не мог жа я iх прагнаць. Дзецям патрэбны смех i жарты. Ад фiласофii i падобных рэчаў iх нудзiць: яны дражнянь настаўнiка, школа iм абрыдае, i яны ўцякаюць з яе. Я iх вучыў - сцвярджаеце вы - што яны маюць права звязваць i лупцаваць бацьку, калi той п'е альбо выкiдае грошы на гульбiшча цi на жанчын, калi ён дзяцiнее цi трацiць розум. Гэта я казаў не дзецям, гэта я казаў бацькам. Тут, я мяркую, усё ж ёсць нейкая рознiца.

13. Вы мне скажаце: "А як наконт Алкiвiяда? Хiба Алкiвiяд не твой вучань?" Ну, хто гэта здолеў бы ўтрымацца, каб не мець яго за свайго вучня! Зграбны хлопчык, багаты, жвавы, з самай лепшай сям'i, трошкi апантаны i капрызны, няўрымслiвы - найразумнейшае дзiця Афiнаў! О, ён куды мацнейшы за мяне!

Перад iм я практыкаваўся ў тым, каб перамагаць спакусы i страсцi сваёй душою, не бянтэжыцца перад багаццем, прыгажосцю i маладосцю. Такiм чынам гэта я быў яго вучнем, а не ён маiм. Дайшло да таго, што я пачаў верыць, а потым i прапаведаваць, што духоўная любоў - а значыць, не фiзiчная - ачышчае душу i нараджае iдэi. Таму менавiта я крычаў, што трэба пазачыняць харчэўнi i храмы Афрадыты. Ах! Тады б раз'юшылiся грамадскiя скарбнiкi i святары, бо iх прыбыткi сталi б меншымi. I мяне абвiнавацiлi ў тым, што я нiбыта iмкнуся разбурыць грэчаскую сям'ю.

14. Што? Я быў небяспечны для Рэспублiкi? Небяспечны я, а вы Рэспублiка... Але небяспечных, грамадзяне афiняне, не судзяць. Альбо iм па-рабску пакланяюцца, альбо iх подла забiваюць. А тых, хто калi-небудзь можа стаць небяспечным - бо iх шкадуе народ, - вы прадбачлiва выганяеце з горада. Калi б я быў небяспечны, вы б нанялi пару наркотаў, каб яны мяне зарэзалi; вы б падкупiлi кухараў, каб яны падкiнулi сулемы мне ў страву, у вiно альбо ў каву. Небяспечнага не судзяць, i ён не апраўдваецца... Ён сам судзiць i забiвае. Бо ў яго - улада. I толькi калi ён яе страцiць, толькi тады вы можаце судзiць яго - калi адважыцеся... цi калi яго зловiце!

15. Небяспечныя былi: Пiсiстрат i яго дзецi, Алкiвiяд, трыццаць тыранаў. Быў бы й Кiлон, каб яму пашчасцiла захапiць уладу, цi Арыстыд - каб ён быў менш справядлiвы i больш падступны. Вось такiя вас абкрадваюць, вас забiваюць, вас высылаюць i называюць "здраднiкамi". А вы - нi слова! I калi б я, замест каб мянцiць языком на базары, перабiў вас тысяч сорак ды пасадзiў у афiнскiх прыгарадах ворагаў - каб яны хапалi вашую гавяду, высякалi алiвы, нiшчылi вiнаграднiкi, выпальвалi вашыя палеткi, а вы здыхалi з голаду i халеры, зачынiўшыся ў крэпасцi... калi б я адправiў у выгнанне некалькi тысяч самых заможных з вас, каб забраць сабе вашае дабро; калi б я, адчынiўшы патаемна браму, пусцiў у горад пелапанесцаў, персаў цi яшчэ якiх-небудзь мярзотнiкаў, каб яны пасадзiлi мяне вам на карак у якасцi збавiцеля, - хто б тады наважыўся шчувоўкнуць, а тым больш судзiць мяне? Усе авантурысты пазбягалiся б да мяне i сталi б маiмi падхалiмамi. А "добрыя патрыёты" бiлiся б галавою аб сцяну з тае прычыны, што не паспелi зрабiць чаго-небудзь яшчэ горшага i яшчэ больш разбагацець.