Розин Ярандай - Йĕрсем çухалмаççĕ

— Ай, пачах маннӑ. Ӗнер следователь валли икӗ пӗлӗмлӗ хваттер уйӑрса пачӗҫ. Вӗр-ҫӗнӗ хваттер. Кайса кур, ― терӗ те сӗтел сунтӑхӗнчен ҫӑра уҫҫи кӑларса тыттарчӗ. ― Ҫул хыҫҫӑн паян канма та пултаратӑн.

— Ывӑнман эпӗ.

— Апла-тӑк, ӗҫе пуҫӑн, ― сейфран кӗрен хуплашкаллӑ «ӗҫ» кӑларса хучӗ прокурор. ― Ҫынни хӑй те айӑпне йышӑнать. Свидетельсем те вӑл асса-тӗссе пурӑннине ӗнентереҫҫӗ. Следствие виҫӗ эрнере вӗҫлесен, аван пулмалла.

Прокурор панӑ папкӑна илтӗм те следователь пӗлӗмне кайса лартӑм, ӗҫ вӑрттӑнлӑхӗсемпе паллашма тытӑнтӑм.

Тӗпрен илсен, пӗртте чӑкӑлтӑш мар пек вӑл ӗҫ. Уйкас ҫынни, Вадим Ухватов, совхоз механикӗ, Ҫатра улӑхӗнче Галя ятлӑ хӗрпе йӑпанса ларнӑ. Ҫакна Оля пионервожатӑй курнӑ та арӑмне систернӗ, хӑйне те механизаторсем умӗнче намӑслантарнӑ. Вадим, самай хӗрӗнкӗскер, вожатӑя ҫатӑрласа тытнӑ та: «Ҫӑварна хуптаратӑп-ха пӑрре сана!» — тенӗ. Тата темтепӗр каласа хӑратнӑ, юнанӑ.

Тепӗр виҫӗ кунтан, чӑнах та, Ольӑна, амӑшӗ вырӑнне шкул хуралӗнче лараканскере, такам пӑшалпа персе суранлатнӑ. Шӑпах ҫав кун совхоз спортсменӗсем пӑшалпа тӗл перессипе ӑмӑрту ирттернӗ иккен. Вадим — совхозри спорт обществин председателӗ. Пӗчӗк калибрлӑ винтовка та, патронсем те — пӗтӗмпех ун аллинче. Амӑрту хыҫҫӑн вӑл шкул картишӗнче ҫӗренине куракансем пулнӑ. Вадим пуҫтахланнине те, Оля ӑна пӑсӑрлантарнине те механизаторсем ҫирӗплетеҫҫӗ. Вадим хӑй те тунмасть. «Йӑнӑшрӑм. Хупса лартӑр», ― тет.

Уголовнӑй ӗҫ ҫумӗнче Оля ӗтӗнчен кӑларнӑ пуля та пур. Экспертиза пӗтӗмлетнӗ тӑрӑх, вӑл тирта пуҫтарнӑ пульӑсемпе пӗр кӗпҫеренех тухни палӑрнӑ. Шкулти столовӑйра та, коридорта та Вадим тӑхӑннӑ пушмак йӗрӗсем!

Вадим айӑплине ӗнентерекен тепӗр япала — сӑран хутаҫ. Амӑртӑва вӑл унпа патронсем тултарса пынӑ. Ольӑна суранлатнӑ хыҫҫӑн ӑна коридора пӑрахса хӑварнӑ. Хутаҫра патронсемпе пӗрлех столовӑйран йӑкӑртса тухнӑ кӑлпасси, ҫу, чӑкӑт, консервӑ банкисем пур.

Следстви материалӗсене пӗр-пӗринпе танлаштарса пӑхрӑм та, хӑшпӗр иккӗлентерекен ыйтусем сиксе тухрӗҫ ман, ӑнланмалла мар вырӑнсем тӗл пулчӗҫ.

Ольӑна Вадим питӗ тарӑхнӑ тейӗпӗр. Ӑна вӑл ҫынсем умӗнче тытса лӑсканӑ пултӑр. Анчах мӗншӗн-ха Вадим ӑна урамран мар, шкула шала кӗрсе перет.

Столовӑйра та, коридорта та Вадим тӑхӑннӑ пушмак йӗрӗсем пур. Анчах пушмакӗ ниҫта та курӑнмасть. Ӑҫта-ши вӑл?

Шкула урам енчен мар, сад енчен, чӗречерен, кӗнӗ. Вадим хӑй урам енчен кӗтӗм тесе ӗнентерме пӑхать.

Инкек пулнӑ вырӑна тишкерсе ҫырнӑ протоколра ак епле каланӑ: «Оля ларнӑ пӗлӗмӗн тул енче атӑ йӗрӗ пур». Кам йӗрӗ вӑл? Паллӑ мар. Тен, Вадим кантӑкпа тӑрмашнӑ вӑхӑтра Ольӑна астарса-калаҫтарса тӑракан тепӗр ҫын пулнӑ унта?

Пӗчӗк калибрлӑ винтовка та ҫук. Ҫухалнӑ.

Палласа илнӗ-и Вадима Оля? Миҫе сехетре киле таврӑннӑ вӑл? Арӑмӗпе мӗн калаҫнӑ? Хӑйне епле тыткаланӑ?

Ҫак ыйтусен тупсӑмне паян-ыранах пӗлмелле ман. Ольӑна пенӗ винтовкӑна та шыраса тупмалла…

Чи малтан эп больницӑна шӑнкӑравларӑм. Оля сывлӑхӗ ҫаплах начар иккен. Халӗ те тухтӑрҫем унпа калаҫтармаҫҫӗ. Тепӗр эрнерен шӑнкӑравласа пӑхма хушрӗҫ.

Вӑхӑта ахаль ирттерес килмерӗ — Вадима хам пата чӗнтертӗм. Вӑл, яштака та тӗреклӗ хул-ҫурӑмлӑскер, пуҫа усса, аллисене каялла тытса кӗчӗ, тӗрех ман сӗтел умне пырса ларчӗ.

— Туртмалли памӑр-ши? — терӗ именчӗклӗн.

Ку таранччен те туртман эпӗ. Туртма та шутламастӑп. Апла пулин те, следовательте ӗҫлеме тытӑннӑранпа портфеле пирус чиксе ҫӗреме пуҫларӑм.

Вадима пирус кӑларса тыттартӑм. Пачкӑна вӑл хуллен, ассӑн сывласа уҫрӗ. Пӗр пирус кӑна кӑларса илчӗ, ыттине каялла сӗтел ҫине хучӗ. Эп ӑна пуҫ тӗпинчен пуҫласа ура тупанне ҫити сӑнарӑм. Унӑн уринче пушмак мар, кирза атӑ.

— Сирӗн ӗҫе малалла эпӗ тӗпчетӗп, ― терӗм, хам ята, хушамата пӗлтертӗм.

Вадим шарламарӗ, пуҫне ҫеҫ пӗксе илчӗ.

— Калӑр-ха, вожатӑя вӗлерме малтанах тӗллев лартнӑ-и е…

— Кун ҫинчен малтанхи допросрах каланӑ. Уҫӑр та вулӑр. Урӑх нимӗн те хушма пултараймастӑп.

— Ӑмӑрту ирттернӗ чух та, каҫхине те пушмакпа пулнӑ эсир. Халь ӑҫта ҫав пушмак?

— Пӗлмӗстӗп.

— Тен, килте улӑштарса тӑхӑннӑ?

— Вӑл каҫ килте пулман эпӗ.

— Ӑҫта ҫӗр каҫнӑ?.. Кам патӗнче?

— Каламастӑп. Вӑрттӑнлӑх ку.

— Вожатӑя периччен малтан столовӑйра утса ҫӗренӗ, хутаҫа апат-ҫимӗҫ тултарнӑ, Выҫӑ пулнӑ-им эсир ҫав кун?

— Нимӗнле апат-ҫимӗҫ те тытман эпӗ.

— Ҫарӗҫ пӗлӗмӗнчи сейфа йӑлтах хирсе-шӑйӑрса пӗтернӗ. Мӗн тума кирлӗ пулчӗ ҫав япала?

— Нимӗнле сейф та курман эпӗ. Нимӗнле сейфа та тӗкӗнмен.