Розин Ярандай - Йĕрсем çухалмаççĕ

Тарӑхма сӑлтавӗ те пур иккен хӑйӗн. Вӑрҫӑ суранӗсене сиплеме санаторие каяканскере йӗксӗксем пӗр пус укҫасӑр тӑратса хӑварнӑ. Чӑматанне те, путевкине те йӑкӑртнӑ.

— Кала-ха, юлташӑм, ― терӗ вӑл. ― Нивушлӗ ҫав йӗксӗксене тупма ҫук? Эхер, унашкал чуманттайсем ӗлӗм те пулаҫҫӗ-и?

Чӑнах та, ара, япала ҫаратса е ытти усал ӗҫ туса таса чунлӑ ҫынсене кӗрентерекенсемпе ҫине тӑрса кӗрешме май ҫуках-ши вара? Пире те, ав, кӗтмен ҫӗртен шар кӑтартрӗҫ, кӑмрӑк ҫине тӑратса хӑварчӗҫ.

Ҫак шухӑш вӑрҫӑ инваличӗпе уйрӑлнӑ хыҫҫӑн та канӑҫ памарӗ мана, чӗрене хускатмаллипех хускатрӗ. Ҫавӑнпа чаҫрен ярҫа панӑ документсене консерваторйрен илтӗм те Саратоври юридически института кайса? патӑм, студент пулса тӑтӑм.

Ҫурхи кунсем пекех хаваслӑ иртрӗҫ институтри ҫулсем. Сиссе те юлаймарӑм — юрист дипломне илтӗм, ҫуралнӑ ҫӗршыва таврӑнтӑм.

Якур пичче пальто тӗмисене вӗҫертрӗ, кӗсйинчен пирус кӑларса тивертрӗ.

— Леш эрнере ялта пултӑм, ― терӗ ман ҫине чеен пӑхса. — Лутра Пакӑша Иннӑпа пӗр автобусра кайрӑмӑр…

Мана вӗчӗрхентерес тет-шим ку? Пӗлет вӗт-ха: ултӑ ҫул каяллах Инна урӑх ҫынна качча тухнӑ.

— Пӗлетӗн-и, Юрий Иванович, ― терӗ вӑл малалла пирус тӗтӗмне ҫӑварӗнчен ункӑлантарса кӑларнӑ май, ― Иннӑн пысӑк инкек — упӑшкине хупса лартнӑ. Лешӗ темӗнле хӗрачана пӑшалпа пенӗ тет-и…

Пит-куҫ пӗҫерсе кайрӗ. Чун тӑвӑлнине палӑртас мар тесе, калаҫӑва урӑх йӗр ҫине ӗкерме тӑрӑшрӑм.

— Акӑ мӗншӗн чӗнтертӗм сана, Якур пичче, ― терӗм сӗтелтен таса хут листи кӑларса. ― Леш эрнере эс ӗҫрен таврӑнна чух ҫынсем ҫапӑҫнине курнӑ. Ҫапла вӗт?

— Ӑхӑ.

— Каласа пар-ха чӑннипе, кам кама хӗнерӗ? Ҫапӑҫӑва кам пирвай пуҫларӗ?

— Йӑлтах лешсем, арҫынпа хӗрарӑм, айӑплӑ. Ман умра виҫҫӗн пыратчӗҫ. Виҫӗ йӗкӗт. Ҫап-ҫамрӑкскерсем. Хӗрсех спортсменсем ҫинчен калаҫатчӗҫ. Вӗсене лутака арҫын чарса тӑратрӗ. ӗсӗрскер. Арҫынни ҫеҫ-и? Хӗрарӑмӗ те самаях хӗрӗнкӗччӗ. «Туртмалли пур-и?» — ыйтрӗ арҫын, Ҫӗллӗреххи, мӑйӑхли, ӑна пирус сӗнчӗ. «Э-э, туртма вӗреннӗ, пирус пачкине тыткалама пӗлместӗр. Культура ҫитмест!» — тӗрккесленчӗ арҫын. «Вӗрентиччен пирусне хӑвӑрпа чиксе ҫӗремелле», ― ларӑнмарӗ мӑйӑхли. Йӗкӗт «р» калаймасть. Ҫакна хӗрарӑм та сисрӗ, «вӗлентиччен» тесе хихиклетрӗ. «Вӗренне ҫынсӗм, культурӑллӑ ҫынсем тесе шутлатӑр пуль, анчах сирӗн культура виҫӗ пуса та тӑмасть», ― тавӑрчӗ мӑйӑхли. «Вӗленнӗ… культулӑллӑ…» — каллех йӗкӗлтерӗ хӗрарӑм. Мӑйӑхли текех калаҫса тӑмарӗ — весенчен пӑрӑнчӗ те малалла таплаттарчӗ. Ун хыҫҫӑн — юлташӗсем. Арҫынна килӗшмерӗ ку. Ҫак самантра подьезд алӑкӗнчен тата иккӗн тухрӗҫ. Хӗрарӑмпа арҫын. Сыпнӑскерсем. Вӗсене курсан, йӗкӗлтекен хӗрарӑм кӑшкӑрма тапратрӗ: «Пулӑшӑр!.. Тытӑр!.. Хулигансем вӗсем!.. Упӑшкана хӗнерӗҫ!..» Подъездран тухнӑ арҫын, вӑрӑм та сарлака хулпуҫҫиллӗскер, калаҫса-туса тӑмарӗ — сӑра алтӑрӗ пек чӑмӑрӗпе пӗррех янклаттарчӗ мӑйӑхлине. Унтан ыттисене тапӑнчӗ. Пирус ыйтаканни те чӑрсӑрскер иккен. Вӑл та ҫапӑҫӑва хутшӑнчӗ. Сыпнӑ хӗрарӑмӗсем те этем ӗретлӗскерсем мар, хӗтӗртме юратаканскерсем. Вӗсем те аллинчи сумкисемпе йӗкӗтсене ҫапма тытӑнчӗҫ. Ҫурӑмран та, лӗпкерен те лектерчӗҫ ҫамрӑксене. Арҫыннисем кӑкӑртан тапрӗҫ. Мӑйӑхли сиксе тӑчӗ те умлӑн-хыҫлӑй арҫынсене тӗке-тӗке ячӗ. Йӗкӗтсем сиксе тӑчӗҫ. Ним айӑпсӑр патак ҫинӗскерсем тарӑхрӗҫ пулмалла, арҫынсене чӑнтти-чантти туянтарчӗҫ. Ай-яй лайӑх лектерчӗҫ! Ҫапӑҫу, тен, тата хӗрсе каятчӗ пуль — милицие шӑнкӑравларӑм, Кӗҫех вӗсен машини ӗрӗхтерсе те ҫитрӗ. Эп вара пӑхса тӑмарӑм, килелле утрӑм. Мӗн пулса иртнӗ кайран, пӗлместӗп.

Якур пичче каллех пирус чӗртрӗ, вӑрӑммӑн сывласа, тӗтӗме шалалла ҫӑтрӗ. Эп ӑна тав турӑм та допрос протоколӗ ҫине алӑ пустартӑм, ӑсатса ятӑм.

Вӑл кайсан та пусӑрӑнаймарӑм эпӗ, хваттере таврӑнсан та лӑпланаймарӑм. Ыйхӑ вӗҫрӗ. Ҫӗрӗпе ҫывӑраймарӑм, енчен енне ҫаврӑнкаласа выртрӑм. Аптранипе пине ҫитиччен те шутласа пӑхрӑм — усси ҫук. Пурпӗрех тӗлӗрсе каяймастӑп. Куҫ умӗнче тӑтӑшах Инна тӑрать. Унӑн сӑнӗ-пичӗпе сапӑрланатӑп, ҫепӗҫ сассине илтетӗп. Атӑл хӗрринче, тен, пӑрӑнмалла марччӗ ман унран, сывлӑх — сунмаллаччӗ те калаҫса илмеллеччӗ-тӗр. Кӑшт та пулин… Тен, юнашар ларсах сӑмахламаллаччӗ? Мӗн тесен те, пӗр-пӗрне курманни ултӑ ҫул! Хам ҫара кайнӑранпах курнӑҫман вӗт эпир. Каласа памалли те, ыйтса пӗлмелли те иксӗмӗрӗн те пайтахчӗ-ҫке.

Эх, эп те ҫав! Пӑрӑнтӑм та утрӑм. Мӑнкӑмӑлланас килчӗ-ши, е чӗрене хускатас темерӗм?..

Ир-ирех прокурор сӗтелӗ ҫине заявлени пырса хутӑм, хама урӑх района куҫарма ыйтрӑм. Чи инҫетри района, чи йывӑр района.