Albert Baantjer: De Cock en het sombere naakt

Pierre Popko lag er wat witjes bij, op zijn rug, verbandgaas als een tulband om het hoofd. Hij bekeek zijn bezoekers rustig. De blauwe ogen stonden helder.

De Cock nam zijn oude, vilten hoedje van zijn hoofd en hield het onhandig, haast verlegen voor zijn borst. Het was een stuntelig gebaar, alsof hij niet precies wist waar hij zijn hoed moest laten. Vledder keek hem van opzij aan. Op zulke momenten ergerde hij zich aan De Cock. Dat stuntelige, gewild schuchtere gedoe van zijn leermeester stond hem tegen. Het was van De Cock een pose, zo wist hij, om zijn tegenstanders te ontwapenen. Het was alleen zo duidelijk, zo doorzichtig, dat Vledder niet begreep dat de mensen er zich steeds weer door lieten misleiden. ‘Hoe maakt u het?’ hoorde hij hem zeggen. Het klonk bezorgd. Pierre Popko schonk De Cock een matte glimlach.

‘Het gaat wel, ja, het gaat wel.’ Hij tastte aarzelend naar de witte tulband. ‘Mijn hoofd is nog gevoelig.’

De Cock schoof de stoel naast het bed wat dichter naar het hoofdeinde en ging zitten. ‘U hebt ook een flinke smak gemaakt.’ De schilder grinnikte zo’n beetje. ‘Ja,’ zei hij grijnzend, ‘dat mag u best zeggen. Hoe… eh, hoe is het met het kind?’ ‘Best, slechts een paar schrammetjes. Het is alweer thuis.’ ‘Ik wilde haar nog ontwijken.’ De hand op het witte laken maakte een gebaar. ‘Het ging niet meer. Ik kwam van de trap. Ik had te veel vaart.’

Er viel een kleine pauze.

Vledder liep van het voeteneinde van het bed vandaan. Hij schuifelde op zijn tenen naar het raam en ging daar op een wit houten stoeltje zitten, afwachtend, een notitieboekje op de knie. Hij wist dat dit slechts een aanloop was. De Cock zou het gesprek straks beslist in de richting van de moord voeren. Hij kende zijn leermeester. Het was zijn tactiek om kalm, bijna ongemerkt tot het onderwerp te komen. De schilder draaide met zijn hoofd, voorzichtig, omdat het pijn deed.

‘U bent rechercheur De Cock. Is het niet?’

De Cock knikte. ‘U kent mij?’

Pierre Popko aarzelde even. ‘Christel heeft mij van u verteld.’ ‘U kent Christel?’

De schilder glimlachte. ‘Christel is een oude vriendin.’ ‘ Oude vriendin?’

‘Als vriendin, ja. Ik kende haar al voor zij in de Gravenstraat De Drie Rooskens begon. Ik heb haar een paar jaar geleden door haar broer leren kennen.’

‘Floor de Bougaerde?’

‘Inderdaad, zo noemt hij zich. Hij heeft om de een of andere reden als schrijver de naam van zijn moeder aangenomen. Hij heet eigenlijk Floris van Daele. Floor had een paar interessante boeken geschreven. Werk dat mij wel aansprak. Op een avond werd ik in een of andere soos aan hem voorgesteld. Het was het begin van een kortstondige vriendschap.’

‘Wat is er van hem geworden?’

Pierre Popko maakte een lichte schouderbeweging.

‘Dat weet ik niet. Zoals ik al zei, onze vriendschap heeft niet zo lang geduurd. Hij kreeg contact met mensen die mij niet aanstonden. Dat gaf op den duur een verwijdering. Ik heb later wel eens gehoord dat hij verslaafd was aan verdovende middelen. Ik weet niet of het waar is. Ik heb hem eenvoudig uit het oog verloren.’

De Cock knikte. ‘Maar uw… eh, vriendschap met Christel bleef?’

Pierre Popko toonde voor het eerst iets van onrust, onbehagen. Zijn benen bewogen onder het dek.

‘Wel?’ drong De Cock aan.

‘Mijn… eh, mijn vriendschap met Christel bleef.’

Zijn stem had ineens een scherpere klank.

De rechercheur boog zich naar hem toe. ‘En toen Nanette verscheen…?’

Hij had de vraag zo achteloos mogelijk gesteld. Gespannen lette hij op de reactie.

Over het gezicht van de schilder vloog een lichte blos. ‘Dat… dat was wat anders. Dat had niets te maken met Christel en mij. Ik bedoel, dat viel buiten onze vriendschap. Christel begreep dat.’

De Cock schudde zijn hoofd. ‘Ik niet.’

‘Wat?’

‘Ik begrijp het niet.’

Pierre Popko zuchtte. ‘Nanette, Nanette was een verdoving. U mag het achteraf ook een bevlieging noemen, waanzin.’ Hij spreidde beide armen in een theatraal gebaar. ‘Ze hield van mij, zei ze, alleen van mij.’

Hij schudde zijn hoofd en kneep zijn ogen stijf dicht. Zijn hele lichaam begon te beven. Boven de baard trilden de lippen. Zijn handen verkreukelden het laken.

‘De adder,’ siste hij, ‘de adder. Geloof me, ik ben door een hel gegaan, de laatste dagen, door een hel.’ Hij zuchtte diep. Het klonk als een snik. ‘Maar ik ben gelouterd, gelouterd…’ De Cock drukte de rug van zijn hand tegen het hete gezicht. Hij was bang voor een nieuwe shock. Uiteindelijk was dit verhoor door de behandelende arts verboden. Hij had geen toestemming. En als er iets gebeurde…

‘Laten we er samen eens kalm over praten,’ zei hij zacht sussend, ‘in alle rust, als verstandige mensen. Het zal u goeddoen, geloof me. Het lucht op. U… eh, u wilt er toch wel over praten?’ Pierre Popko knikte nauwelijks merkbaar.

De Cock nam het laken en veegde daarmee voorzichtig langs de scherpe neus, de ooghoeken en de wangen. Het gezicht van de schilder was nat van zweet. Het parelde in zijn baard. ‘Toen u uw oude vriendin Christel eens in De Drie Rooskens bezocht, zag u daar Nanette?’

‘Ja.’

‘Het was de eerste keer dat u haar ontmoette?’

‘Ja.’

‘En u vond haar aantrekkelijk?’

‘Ja.’

‘Verliefd?’

‘Niet direct.’

De Cock pauzeerde even. Hij glimlachte de schilder bemoedigend toe. Pierre Popko was iets rustiger geworden. De vriendelijke, zacht dwingende stem van De Cock had hem gekalmeerd. Het beven was opgehouden.

‘Hoe is het toen verder gegaan?’

‘Nanette was heel anders dan Christel. Veel uitbundiger, frivoler. Toen ze hoorde dat ik schilderde, drong ze zich aan mij op, hardnekkig, schaamteloos. Ze wilde op mijn atelier komen en bood zich aan als model.’

Hij grinnikte zachtjes voor zich uit.

‘Ik heb eerst geweigerd. Echt, ik wilde niet. Ziet u, ik was feitelijk bang van haar. Ze bracht mij in de war. Als ze bij mij was, voelde ik mij onzeker, onrustig. Dan was het net alsof ik er niet meer was, alsof mijn eigen ik , mijn eigen persoonlijkheid had opgehouden te bestaan. Begrijpt u? Ik was dan mijzelf niet meer. Ik was gewoon een willoos schepsel.’

Hij zweeg even.

‘Op een avond zei ze dat ze van mij hield.’

Hij hield zijn beide handen voor zijn gezicht.

‘Vanaf dat moment is alles verkeerd gegaan.’

‘Hoezo?’

Pierre Popko likte aan zijn droge lippen.

‘Ze zei dat ze een groot man van mij zou maken. Beroemd zou ik worden. Schilderen, zei ze, was niet alleen een kwestie van begaafdheid, kunst, talent, maar veel meer een zaak van publiciteit. Het deed er niet veel toe wat je schilderde, als de mensen er maar van spraken. Ze zei dat ze een journalist kende die ze wel zover zou kunnen krijgen dat hij een paar artikelen over mij schreef.

Het klonk mooi. U moet bedenken, ik had met mijn schilderijen nooit veel succes gehad. Ik leefde wat armoedig in een oude schuur op het Prinseneiland. Ik noemde het mijn atelier, maar het was niet veel meer dan een hok waar ’s nachts de ratten feest hielden. Toen ik lang geleden Van Stuchteren eens liet zien hoe ze aan mijn verf hadden gevreten, gaf hij mij de sleutel van zijn flat in Moerenburg. Ik mocht de flat zo lang als slaapplaats gebruiken.’

Hij wreef met de rug van zijn hand langs zijn lippen. ‘Ik kwam er ook met Nanette. Als zij bij mij was, verkeerde ik in een soort roes. Ik zweefde, alsof ik aan elke voet een wolk had.’ De rechercheur knikte begrijpend.

‘Hoe kwam Nanette in contact met Van Stuchteren?’ ‘Door mij. Ik had haar van Van Stuchteren verteld, dat de flat van hem was, dat hij een rijk man was met een fantastische verzameling schilderijen, en dat ik wel eens opdrachten van hem kreeg.