Дубавец Сяргей - Практыкаванні

СНЕГ

Я люблю снег. Заўседы. Я вельмі люблю снег, Божа, я магу ўсе аддаць, толькі каб... Так я люблю снег. Я гоны пах i ягоны колер... О, як я люблю снег! Снег! Я, здаецца, страчваю розум, калі... снег. Я бясконца люблю снег. Я раздзер бы свае грудзі, каб наўпрост удыхаць ягоную халодную чысціню. Як я люблю снег! Да шаленства, да ярасці! Я канаю ад гэтае любові. I любоў мая — цеплыня. Мне б аддаць яе ўраз, мне б выстудзіцца! Але... я такая драбніца, што нават жыццем сваім мне не даказаць любові. О, ліхаманка! Што мне зрабіць? Божа! Д'ябле! Дзеля чаго я такі нікчэмны? Я так люблю снег, але што мае словы! Снег! Я люблю цябе, чуеш? За адно імгненне твае я аддам усе свае леты! Толькі падай i падай, не ў свеце, дык у сэрцы маім...

Давеку кружляцьмуць белыя сняжынкі твае ўва мне. А сябры ды знаемцы скажуць: «Ну й натура! Ён няздатны любіць!» Але я пасміхнуўся. Бо ў душы маей есць месца толькі для аднае любові. Я люблю снег.

ПАМЁР БАБРОЎСКІ

He глядзі на мяне так спачувальна. Я не трагік i не фаталіст. Я не стану рваць на сабе валасы i не пайду зараз жа вешацца ў прыбіральню. Навошта? Мне зусім не хочацца паміраць следам. Гэты смутак — такое светлае пачуццё!.. Рэдкая нагода адчуць, што й ты — Космас, а не смярдзючая блышчыца ў бязмежным сусвеце. Чамусьці сярод нашых убогіх гастраномаў у кожным беларускім горадзе трапляецца й гэткі — «Космас».

Калі памірае ўмундзюраны чыноўнік ці твой камунальны сусед, прапахлы катлетамі, калі памірае мешчанін ці нехта зусім-зусім невядомы,— свет замыкаецца для цябе. За вакном ныюць трубы хаўтурнікаў, а ты зашываешся ў самы дальні куток кватэры, каб не чуць гэтыя вантробныя гукі... Марна. Гэтыя гукі — паўсюль. Вось — безвыходнасць.

Гэтаксама невыносна чытаць Платонава. Гумар у яго безвыходны. Ён смешыць, а ты здушана рагочаш... у сцяну. Чыноўнік, сусед, мешчанін, невядомы i Платонаў распаўсюджваюць вакол мышыны дух свае смерці...

Ты кажаш, што проста не любіш, калі пахаванне, калi жывая матэрыя робіцца мёртвай, адушаулёны прадмет — неадушаўлёным? Ты памыляешся. Адушаўлёным не бывае прадмет i жывой не бывае матэрыя. Матэрыя гэта й ёсць смерць.

Сваім парадкам існуе душа, яе дрэвы, птахі i людзі. I свой парадак у матэрыі: свае людзі, птахі i дрэвы. Мертвыя прадметы — вакол цябе, не глядзі, што яны рухаюцца i гавораць. Ix прысутнасць — гэта прысутнасць смерці. A каўтуры — іхняе свята, буйства мертвай матэрыі.

Калі памёр Караткевіч, мы былі ў Слоніме. Я плакаў, але не ад замілавання i нават не ад нацыянальнае трагедыі. Рэч у тым, што такі скон распаўсюджвае вакол сябе святло, бязмежнасць. I кожная блышчыца адчувае ў сабе космас. Ей да болю, да слез хораша жыць.

Няхай бы паміралі толькі такія людзі. Я, бадай, ніколі не ведаў больш моцнага пачуцця, чым гэты светлы смутак.

Той чалавек быў выйсцем для астатніх. Усе называлі яго шалапутам, i гэтае слова паміж руціннае мярцвячыны будняў было для ix адзіным знакам на тое, што яны яшчэ жывуць.

Халаднаватым летнім ранкам я адчуваю цеплыню першых сонечных промняў. Ужо не ноч. Яшчэ не спека. Памер Баброўскі. Ягоная смерць — дзверы, адчыненыя ў сусвет.

ЗІМОВАЯ МУХА

Ці чуеш: трашчыць пад гарачым сонцам драўлянае стодзіва Зюзі? Ці бачыш: пакрываецца шэранню Жыжаль? Пасля чэрвеня наступае студзень. Бо незаўважным імгненнем мінаецца жнівень.

Нечакана зіма забяліла места. Сярод лета — чый гэта снег? Той зімы, што была, ці той, што будзе?..

Неістотна. Галоўнае — я не пайшоў у школу. Не таму, што раптам зіма забяліла места, а таму, што памёр цёткі Лёдзі, суседкі, дзядзька Адам. Заўтра яго павязуць на клады, а сёння развітальны вечар. Мы пойдзем усе: i мама, i баба Гунэфа, i Стасік, i я.

Мама кажа, што такі быў Адамаў лёс. Бо снег сярод лета, як муха сярод зімы, a зімовая муха вяшчуе смерць!

Цэлы дзень яны сноўдаюць з кватэры ў кватэру, усё нешта вараць ды смажаць. А мне i клопату няма. Толькі два разы збегаў у краму па хлеб. Але галоўнае, што я не пайшоў у школу. Гэта кожнага разу маленькае свята. Нават калі нехта памер. Хоць бы ты i сам курчыўся ў ложку ад якое прастуды...

Заўсёды, калі прачынаецца той, каму належыць спаць, чакай неспадзеўкі. I тады магутныя акіянскія хвалі змываюць цэлыя гарады, вянуць заспетыя маразамі кветкі, а пад старасвецкай шафай, сярод павучыння i пылу, прачынаецца бзыклівая шэрая муха.

Штосьці збудзіла яе, i нешта збудзіць яна. Гэта я ведаю добра: кожны крок пакідае след! I калі ты заслоніш рукою сонца, некаму стане лягчэй у пустэльні. I калі ты заб'еш бусла, чарада ягоная ніколі не вернецца з выраю. I калі ты сяброўцы сваей скажаш, што кахаеш,— мільенам нашчадкаў ікнецца твая хлусня! Бо ўсё разам у нашым свеце. І, можа быць, набатны звон старадаўняга веча стаў звонам бзыклівае мухі, што села на шыбіну, нібы на аснежанае места, i захапіла яго ў сквапныя лапы свае.