Алесь Яфімаў - Каменная ноч

Ён нічога не адказвае. Ляжыць і слухае амаль абсалютную цішыню. Здаецца, што ні Добры, ні Злы Яго не разумеюць. Хоць Ён не можа схаваць ад іх нават патаемныя думкі... Праз нейкі час зноў пачуўся голас Злога:

— Я заўважыў цікавую рэч... Ты хочаш спыніць «цягнік часу», выпусціць з яго ўсіх людзей у нейкую агульную прастору. Гэта нядрэнна суадносіцца з тваім жаданнем абрынуць астэроід. Аднак ты і сам зразумеў, што калі абсалютна ўсе людзі апынуцца разам, будзе пэўны тупік. Гэта яшчэ адна моцная нестыкоўка ў тваіх ідэях...

— Не, наадварот... Я сказаў пра ўваскрашэнне менавіта таму, што перад гэтым думаў пра спыненне цягніка... Тады, акурат, будзе добра відаць: якія сэнсы штучныя, а якія сапраўдныя. І гэта будзе добрай ілюстрацыяй таго, што штучнага нашмат болей, што большая частка нашых спраў, жаданняў і мэт — марнасць.

— Усё вялікае складаецца з простага.

Злы крыху памаўчаў, магчыма, чакаючы адказу. Калі стала зразумела, што Ён ужо амаль засынае, працягнуў — нават не для дыялогу, а для таго, каб Ён пачуў:

— Дарогу здужае той, хто ідзе. Гэты твой вобраз цягніка... Ты ж сам разумееш, што сэнс не ў тым, каб даехаць да апошняй станцыі і выйсці. Сэнс у тым, каб чаму-небудзь навучыцца, нешта зрабіць. Інакш, адкуль возмецца вопыт? Адкуль возмецца характар? Якім чынам твая асоба будзе адрознівацца ад іншых, калі ўсім адразу даць усё гатовае? Што, генетыка? Але адкуль узяліся пэўныя гены? Гэта — той жа вопыт, які фарміраваўся на працягу тысячагоддзяў пакаленнямі. Таму і на побытавым узроўні лепш паступова ісці крок за крокам, бясконца кідаць гэты вугаль у пылу і поце, чым сядзець і марыць, што адразу атрымаеш усё. Ды за якія заслугі?

— Давай ужо потым... Няма сіл...

У Яго насамрэч ужо не было ніякіх сіл. Але зноў Ён імкнецца цягнуць вялізную каменную глыбу да сябе. Цягнуць шчыра, аддана, быцам бы ніякай размовы сёння і не было.

НОЧ СЕМАЯ

Чалавек нясе адказнасць за Бога.

Андрэ ЖЫД

Ён ляжыць на сваім няўтульным ложку і імкнецца ўзгадаць учарашнюю размову. Памятае, што яна не была скончана так, як трэба, і па крупінках узнаўляе яе... Амаль ніколі не можа ўзгадаць адразу апошні момант мінулай ночы, непасрэдна перад тым, як засынае. Прыгадвае нейкі ўрывак, разумее, што пасля было нешта яшчэ, прыгадвае наступны... Урэшце ўзнаўляе поўную карціну. І гэтая ноч быццам бы зліваецца з папярэдняй, утвараючы агульнае цэлае — звязнае і лагічнае. Пражыты дзень пачынае здавацца толькі нейкім сном ці насланнём. Ноч жа, нібыта ніколі не канчалася і не пачыналася... Але іншым часам здаецца Яму, што гэта не гармонія, а нейкі праклён, кшталту пакарання Сізіфа. Кожную ноч пачынаў Ён блуканне па замкнёным коле думак. Кожную ноч рабіў пэўныя высновы і кожны раз пачынаў усё спачатку. Кожную ноч паскараў сваю каменную глыбу, аднак кожны раз сустракаў яе нерухомай. І тады ілюзія бясконцасці гэтай адзінай ночы здавалася страшнай. Іншы раз у Яго нават узнікалі думкі, што насамрэч Ён ужо памёр і не заўважыў. І затрымаўся ў гэтай ночы, у гэтай статыцы, каб раз за разам пракручваць адно і тое ж, шукаючы выйсце. Ён нават не памятаў, колькі часу ўжо мінула, колькі начэй было замкнёна ў гэтую адну бясконцую ноч... Аднак такія думкі з’яўляліся нячаста. У асноўным, неверагодная стомленасць не дазваляла Яму разважаць на гэты конт у адмоўным рэчышчы. Бачыць усю жудасць сітуацыі не хацелася. Таму звычайна Ён узгадваў забытыя моманты, запаўняў прабелы, якія з’яўляліся ў час дзённай мітусні і вяртаўся ў адзіную і непадзельную ноч, як у родны ўтульны дом.

Цяпер ужо цалкам аднавіў у сваёй памяці ўчарашні дыялог і разважаў над некаторымі момантамі. Адчуўшы гэта, Злы пачаў гаварыць:

— Ты думаеш, што можна ў любы момант узяць і ўсё скончыць? Абрынуць астэроід, спыніць цягнік часу... Прывесці ўсіх да адзінай роўніцы... Але пры гэтым ты верыш у нейкі працяг... Ці можна сказаць, што ты верыш у Бога? Я думаю, можна.

Але чаму ты спадзяешся на тое, што Бог пагодзіцца абрынуць астэроід цяпер? З якой нагоды? На гэтым жа трымаецца ўся твая ідэя-фікс: што Бог, Космас ці наасфера пойдзе табе насустрач... Я буду ўжываць слова «Бог», калі ты не супраць, чыста ўмоўна... І як ты не можаш зразумець, што твае хваравітыя жаданні не могуць паўплываць на задуму Бога?..

— Я і не прэтэндую... Але што, калі маё жаданне — і ёсць воля Бога? Ты ж сам казаў, што Бог не можа працягнуць сваю руку з Нябёсаў і такім чынам нешта змяніць у гэтым свеце... А вось у мяне з’явілася ідэя, якая цяпер здаецца відавочнай... Магчыма, у шматлікіх людзей у той жа час з’явілася такая ж ідэя. І ўжо некалькі чалавек па ўсёй Зямлі імкнуцца абрынуць астэроід...