Міхась Дзялец - Усё жыццё і сустрэча, якая не адбылася

— Нічога не папала,— адказаў я.— Проста атрымалася нейкае непаразуменне. Цяпер жа ўсё, як было дамоўлена,— п'еса надрукавана.

— Ведаю, ведаю, дарагі, не скромнічай. — Ён адкінуўся на спінку стула, паглядзеў праз акно кудысьці ўдалечыню. Потым павярнуўся да мяне і працягваў: — Калі на сцэне з’яўляецца нецікавая, нудная п'еса, усе абураюцца: няўжо не знойдзецца чалавек, які б напісаў што-небудзь вастрэй, цікавей! А напішы вастрэй, абавязкова каму-небудзь пакажацца небяспечным, як бы чаго не выйшла. I пачынай тады даказваць, што гэта белае, а не чорнае, і рэжысёру, і ў міністэрстве, а іншы раз і вышэй. Чэсна скажу, вельмі складана і вельмі цяжка быць драматургам-сатырыкам.

— Але затое і прыемна, калі твае п'есы ідуць па ўсёй краіне і ўсюды сустракаюць гарачае адабрэнне,— заўважыў я.

— Апладысменты, вядома, прыемная рэч. Але гледачы ж не ведаюць, колькі поту выльецце ў драматурге, пакуль яго п'еса трапіць на суд грамадскі.

Быццам бы ў пацвярджэнне сказанага Андрэй Ягоравіч дастаў з кішэні насоўку і выцер пот, які пачаў выступаць на твары.

— А перада мною ты чаго пацееш? — пажартаваў я.

— Чорт яго ведае чаго, — сказаў Макаёнак, — у апошні час штосьці часта пачало працінаць потам. Старэю ці што?

— Старэць табе не дазволена, — адрэагаваў я.

— Гэта ж чаму?

— Халасцяк жа ты, а халасцякі заўсёды маладыя.

— Парахня сыплецца, а ён нос угору, — Макаёнак засмяяўся.

— Вядома, так. — Я рашыў высветліць, ці не цяжкавата для Макаёнка халасцяцкае жыццё, таму спытаў: — Андрэй, ці не цяжка жыць табе аднаму?

— Аднаму? — перапытаў ён.— Тут коратка не адкажаш. Усё залежыць ад таго, з якога боку падыдзем да гэтага пытання. Калі ўзяць бытавы бок, дык, вядома, цяжкавата. Тут жонка незаменная. А калі ж падысці з творчага боку — зусім іншая справа. Разумееш, за дванаццаць год сямейнага жыцця я з цяжкасцю напісаў чатыры п’есы. I чатыры мае лепшыя п'есы выдаў, як кажуць, нагара за чатыры гады халасцякоўства. Свабоды больш, менш матання нерваў.

— Але i да цябе ўвагі менш?

— Эге, браток, не тое толькі сонца, што свеціць у аконцa. Увага жонкі добра. Але ты не ўлічваеш увагі гледачоў, грaмадскасці. А начальства?! — сказеў ён і рассмяяўся. — Вось ты, Міхал, таксамa немaлaя шышка. А якую ўвагу да мяне праявіў! Як быццам простую справу зрабіў — надрукаваў п’есу. Але ці ведаеш ты, якую процьму клопатaў зняў з мaіх плеч. «Звязда» — орган Цэнтральнага Камітэта Кампартыі рэспублікі. Раз яна ацаніла п'есу, недрукаваўшы яе, выходзіць, п'еса пaтрэбнaя. Так я рaзумею?

— Вядоме, тaк,— згадзіўся я з яго думкаю.

— Дык вось, калі пасля гэтага якія жукі i пачнуць мне гудзець над вухам, з дапамогай «Звязды» я ад ix хутка адаб'юся.

Калі размова была закончана i Андрэй Ягоравіч ужо збіраўся выходзіць, на развітанне паціснуўшы мне руку, ён раптам затрымаўся, ціха сказаў:

— Слухай, Міхал, ледзь не забыў. Нядаўна быў у дзеда, Кандрата Кандратавіча. Стары напісаў п'есу. Даў мне яе пачытаць, папярэдзіўшы, каб нікому аб ёй не распаўсюджваўся. П'еса, скажу табе, цудоўная. У такія гады і такая п'еса, проста неверагодна! Падкаціся да старога. Думаю, для «Звязды» ён таксама не адмовіць, даўні ж звяздовец.

— Як хоць п'еса называецца? — пацікавіўся я.

— «Брама неўміручасці». Ты абавязкова наведайся да Кандрата Кандратавіча.

Я падзякаваў Андрэю Ягоравічу за падказку. Праз некалькі дзён быў ужо ў кабінеце Кандрата Кандратавіча, а дзесьці праз месяц «Брама неўміручасці» пачала друкавацца ў «Звяздзе».

У памяці захаваўся і такі эпізод, які адбыўся на прыёме ў гонар пяцідзесяцігоддзя Беларусі. Прыём быў вялікі, многа гасцей прыехала з Масквы і Ленінграда, з усіх братніх рэспублік. Мы з Андрэем Ягоравічам сядзелі за рознымі сталамі. Але ў канцы прыёму Макаёнак адшукаў мяне.

— Міхал, пойдзем да нашага стала, я хачу цябе пазнаёміць з украінскімі таварышамі.

Я не стаў пярэчыць, тут жа падняўся і пайшоў за ім. Доўгі стол, да якога мы падышлi, быў разлічаны асоб на дваццаць. Цяпер жа за ім сядзела ўсяго чалавек шэсць. Астатнія, відаць, пайшлі ўжо дамоў. Аднаго з сядзеўшых я адразу пазнаў — гэта быў вядомы ўкраінскі артыст Тарапунька. Андрэй Ягоравіч прадставіў мяне ўкраінскім таварышам, назваў і кожнага з іх, а потым пасадзіў мяне побач з Тарапунькам. Госці — украінскія артысты, якія прымалі ўдзел у святочным канцэрце, — былі ўжо ў добрым настроі: жарты, смех сыпаліся як з рога дастатку. Я стараўся таксама ўнесці свой уклад у гэты агульны добры настрой. I ўсё ж такі хацелася даведацца, якім чынам Макаёнак пазнаёміўся з Тарапунькам.